نمایش آجر‌های باستانی «شیرزن» در موزه ملی ایران تا پایان فروردین

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، ۵۱ قطعه آجر لعابدار که بیش از یک سال‌ونیم پیش از سوئیس به ایران بازگردانده شد، نوروز ۱۴۰۱ در موزه ملی ایران به نمایش درآمد. نقوش این آجر‌ها گویای هنر «ماناها» در حدود ۲۸۰۰ سال پیش در ایران است.

در هنر ماناها، زنان حضور پررنگی دارند، مثال بارز نقش‌هایی در آجر‌های لعابدار بوکان است که در این مجموعه نیز مشاهده می‌شود. نقوش الهه‌های زانوزده که آنان را احتمالا در مراسم برکت‌دهی در کنار درخت زندگی به تصویر کشیده اند. الهه‌هایی که با سربند معروف امروزه زنان زاگرس‌نشین دیده می‌شوند و آیینه‌ای در دست دارند و به شکلی تدوام سنت سربند‌های زنان کُرد و لُر را به مدت سه‌هزار سال نشان می‌دهد.

در چند قطعه از آجر‌های این مجموعه استردادی، سر یک زن روی بدن شیر دیده می‌شود، همراه با جزئیات موها، سربند‌ها و تاج‌ها که نشان از جایگاه ویژه زنان در اسطوره‌ها و اجتماع مانا‌ها دارد، اسطوره‌هایی که نیاز به کالبدشکافی بیشتر پژوهشگران دارد و هنرمندان را در بازنمایی گذشته یاری می‌دهد.

در این آجر‌ها که در سالن نمایشگاهی موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است، بدن شیر بالدار با سر انسانی (بانو) ترکیب شده و بال‌های بلند آن به صورت منظم رو به بالا نشان داده شده است. سر با ابروی کشیده و چشم‌های درشت، سربند سنتی و مو‌هایی در پشت گردن جمع شده است که به وضوح یک زن را نشان می‌دهد.

۵۱ قطعه آجر لعابدار که حدود ۴۰ سال قبل از محوطه قلایچی در نزدیکی بوکان از آذربایجان غربی قاچاق شده بود، توسط خانواده‌ای ایرانی در سال ۱۳۷۰ و در بندری در نزدیکی مرز سوئیس و ایتالیا به مزایده گذاشته شد. در زمان فروش این آثار، جان کرتیس از موزه انگلیس (British Museum) متوجه شد این آثار متعلق به فرهنگ مانایی و محوطه قلایچی (استان آذربایجان غربی) است. او از همان زمان تلاش خود را برای بازگرداندن این مجموعه تاریخی به ایران آغاز کرد. هرچند در گزارش‌های کرتیس، به ۵۲ قطعه آجر لعابدار اشاره شده است، اما با پایان پیگیری‌های حقوقی و استرداد این مجموعه بعد از گذشت حدود سه دهه، در آذر ۱۳۹۹، تعداد ۵۱ قطعه آجر لعابدار به ایران تحویل داده شد و از سرنوشت یک قطعه دیگر اطلاعاتی در دست نیست.

این مجموعه تاریخی تا پایان فرورین ۱۴۰۱ در موزه ملی ایران قابل بازدید است. 

مسؤولان این موزه گفته‌اند در صورت آماده شدن شرایط، شاید این مجموعه به مناسبت هفته میراث فرهنگی در موزه بوکان (خاستگاه این آجرها) به نمایش گذاشته شود.