پخش زنده
امروز: -
بیت المقدس
عملیاتی به وسعت دشت‌های وسیع خوزستان
پس از جلسات فراوان، طرح عملیات آماده شد و قرارگاه مرکزی کربلا، فرماندهی کل آن‌را به عهده گرفت.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز آبادان؛ عملیات الی بیت المقدس، که به اختصار به آن عملیات بیت المقدس می گویند، از نظر وسعت بزرگترین عملیات ایران در دوران دفاع مقدس بود.
بی خود نیست که از عملیات بیت المقدس به عنوان بزرگترین عملیات نظامی ایران ضد نیرو‌های بعثی یاد می‌کنند. زیرا این عملیات بزرگ هم از نظر وسعت زمین‌های آزادشده توسط نیرو‌های رزمنده ایرانی و هم از نظر نتایج درخشانی که در آن نبرد بدست آمد بی نظیر بود.
خاطرات تلخ
با شروع جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۹، دائم اخبار نگران کننده‌ای از پیشروی نیرو‌های دشمن در جبهه‌های غرب و جنوب به گوش می‌رسید. متاسفانه به خاطر خیانت عناصر داخلی مقاومت چندانی هم در برابر نیرو‌های بعثی وجود نداشت و لذا نیرو‌های بعثی سرمستانه در جبهه‌های وسیع خوزستان پیشروی کردند.
تجاوز و تهاجم سراسری رژیم حزب بعث در عین سنگینی با سرعت عجیبی همراه بود که حکایت از اهداف از پـیش برنامـه ریـزی شـدة آنهـا دارد و بـرای جمهـوری اسـلامی ایـران ّ اگرچه حمله رژیم عراق قابل پیش بینی بود، امـا بـا ایـن حجـم و گـستردگی غافلگیرانـه، و غیر قابل تصور بود.
در هجوم، رژیم بعثی عراق، دو سوم نیرو‌های خود را برای تصرف شهر‌های استان خوزستان به کار گرفت. به طوری که از محور‌های شلمچه، نـشوه، تنگـه چزابـه، دزفـول بـه اشـغال خـاک خوزستان پرداخت. هدف مهم و استراتژیک او اشغال خرمشهر بود که با وجود مقاومـت سرســختانه دلیرمــردان اســلام، ســرانجام ایــن شــهر کلیــدی را بــه تــصرف خــود درآورد.
(آشنایی با تاریخ دفاع مقدس: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، پی دی اف ص ۱۰۴، http://www.dsrc.ir/pages/subjects/files/book۰۱.pdf)
رژیم عـراق عـلاوه بـر اشـغال شـهر‌های مـرزی خوزسـتان و غـرب نظیـر قـصر شـیرین یکـی از اهـداف تجـاوز را کـه همـان تجزیـه خوزسـتان باشـد، بـه طـور علنـی در مصاحبه‌ها و بیانیه‌های رسمی خود اعـلام کرده، و رسـانه هـای خبـری منطقـه و جهـان نیـز بعضاً به طور غیرمـستقیم بـا تکـرار گفتـه هـای سـران رژیـم عـراق، اذهـان عمـومی را بـرای پذیرش این ادعا آماده می‌کردند. (همان ص ۱۰۶)
همه این وقایع شرایط سختی را برای کشورمان بوجود آورده بودتا اینکه از سال ۱۳۶۰ نیرو‌های ایران با عملیات ثامن الائمه یا همان آزادسازی آبادان سلسله عملیات‌هایی را برای خروج دشمن از خاک کشورمان آغاز کردند.
منطقه عملیات بیت المقدس
کسانی که با جغرافیای استان خوزستان بویژه با جنوب و غرب این استان آشنایی دارند خوب می‌دانند که این استان جلگه‌ای، دارای دشت‌های کاملا وسیع و مسطح است. در این میان کسانی هم که اطلاعات نظامی دارند بخوبی می دانند که انجام عملیات‌های نظامی بزرگ در این دشت‌های مسطح و وسیع چه کار سخت و دشواری است. در واقع باید گفت که این ویژگی طبیعی، سخت‌ترین و بدترین شرایط جغرافیایی را برای انجام یک عملیات نظامی وسیع و گسترده ایجاد می‌کند.
زیرا منطقه عملیاتی بیت المقدس، فاقد عارضه و ناهمواری در زمین بود. همچنین باید گفت که گستردگی وسعت منطقه و موانع طبیعی مانند رودخانه کارون نیز مسطح بودن زمین، شرایطی را ایجاد می‌کرد که برای مانور نیرو‌های زرهی دشمن مناسب بود، اما برای حرکت نیرو‌های پیاده خودی، بدلیل وجود دید و قرار گرفتن آنها در معرض تیر مستقیم دشمن مناسب نبود.
منطقه عمومی عملیات بیت المقدس همچنین در میان چهار مانع طبیعی محصور بود. به ترتیب از شمال به رودخانه کرخه نور، از جنوب به رودخانه اروند، از شرق به رودخانه کارون و از غرب به هورالهویزه و شط العرب منتهی می‌شد. زمین منطقه به خاطر وجود موانع طبیعی از چهار سمت به هم پیوسته و مستطیل شکل
بود و همواره برای دو کشور ایران و عراق دارای ارزش استراتژیک بوده است. به همین دلیل فرماندهان نظامی عراق نسبت به پدافند این منطقه از خود حساسیت شدیدی نشان می‌دادند.
آغاز بزرگترین عملیات دوران دفاع مقدس
یکی از موانع و مشکلات عملیات بیت المقدس عبور نیرو‌های رزمنده از رودخانه کارون بود لذا فرماندهان غیور اسلام، پس از جلسات متعدد، تصمیم به عبور از رودخانۀ کارون گرفتند. زیرا دشمن، هرگز چنین تصور نمی‌کرد که نیرو‌های ایران، بتوانند از کارون عبور کنند. بدین ترتیب دشمن، غافلگیر می‌شد و احتمال موفقیت را بیشتر می‌کرد.
پس از جلسات فراوان، طرح عملیات آماده شد و قرارگاه مرکزی کربلا، فرماندهی کل آن‌را به عهده گرفت. سپس بنا شد سه قرارگاه قدس، فتح و نصر، برنامه را اجرا کنند.
بنا بود در شمال منطقه (رودخانۀ کرخه) قرارگاه قدس به متجاوزان حمله کند و آنان را سرگرم کند. سپس نیرو‌های قرارگاه فتح، در منطقۀ میانی عملیات، از کارون بگذرند و خود را به جاده اهواز – خرمشهر برسانند که ۱۵ – ۲۰ کیلومتر از رودخانه فاصله دارد و پشت آن جاده، مستقر شوند تا در صورت حملۀ دشمن، مقاومت کنند. پایین‌ترین قسمت منطقۀ عملیاتی، محوطه‌ای بود که قرارگاه نصر وارد عمل شد. نیرو‌های این قرارگاه باید از کارون عبور می‌کردند و سپس برای آزاد سازی خرمشهر و رسیدن به مرز‌های بین‌الملل با دشمن می‌جنگیدند.
(ولایتی، علی اکبر، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی، ص ۱۰۱ و ۱۰۲، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، اول، ۱۳۷۶ ش)
این عملیات در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ در غرب کارون، آغاز شد. تمام برنامه، طبق پیش بینی انجام شد، ولی آخرین گروه نتوانستند طبق برنامه، برای آزاد سازی خرمشهر حرکت کنند؛ زیرا کناره‌های جاده اهواز – خرمشهر باتلاقی بود و نیرو‌های عراقی در این منطقه، تمرکز داشتند. در بخشی از این جبهه، نیرو‌ها تا ساعت سه بعداز ظهر مقاومت کردند و به ناچار تا حدودی عقب نشینی کردند.
عبد المجید عقیلی از فرماندهان دوران دفاع مقدس در این زمینه گفت: دراوایل بامداد روز دهم اردیبهشت ماه با رمز یا علی بن ابی طالب ع، طوفان هجوم بر ارتش بعث وزیدن گرفت و حمله از سه محور به مواضع اشغالگران آغاز شد تا یکی از شکست‌های بزرگ ارتش بعثی محقق شود. عملیاتی که با طرح ریزی و مشارکت بسیار بالای ارتش و سپاه، پشتیبانی جهاد سازندگی و نیرو‌های داوطلب بسیج هیمنه‌ی ارتش بعث عراق را در منطقه و جهان از بین برد، چرا که تمامی توان نظامی ارتش بعثی در حفظ و تداوم اشغال خرمشهر بکار گرفته شده بود. بگونه‌ای که سپاه سوم عراق که قدرتمند‌ترین سپاه او بود مأموریت یافت تا تمام توان خود را نسبت به پدافند برای نگاهداشت خرمشهر و رویاروی با رزمندگان ایرانی بکار بندد.
سرهنگ احمدی فرمانده سپاه آبادان هم در مورد عملیات الی بیت المقدس گفت: منطقه عملیاتی بیت المقدس بیش از ۵ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت داشت که منطقه‌ای کاملا مسطح و بدون عوارض طبیعی بود و این امر کار رزمندگان ما را بسیار مشکل می‌کرد و نیرو‌های دشمن به طور کامل روی منطقه دید و تسلط داشتند.
وی همچنین افزود: نیرو‌های دشمن می‌دانستند که ما در این منطقه عملیات می‌کنیم به همین دلیل در آمادگی کامل به سر می‌بردند و حتی نیرو‌های آنان نیز تقویت شده بودند، اما فرماندهان ارتش و سپاه پس از بحث و گفتگو‌های فراوان طرح عملیات بیت المقدس را آماده کردند.
سرهنگ احمدی همچنین گفت: دشمن در همه خطوط دفاعی خود استحکامات و خطوط تدافعی بسیار مستحکم پیشرفته‌ای بهره می‌برد، زیرا استحکامات نیرو‌های دشمن در منطقه متشکل از میادین مین – موانع خورشیدی و سیم‌های خاردار چند لایه‌ای بود که توسط تیربار چی‌های دشمن نگهبانی می‌شد.
وی افزود: عملیات بیت المقدس به لحاظ نظامی یک شاهکار نظامی تلقی می‌شود و نیرو‌های دشمن که برای ایجاد خطوط دفاعی خود از متخصصان شرقی و غربی استفاده کرده بودند تصور نمی‌کردند که به دست رزمندگان اسلام از هم متلاشی شوند، اما این امر محقق شد و علاوه بر به دست آوردن پیروزی‌های بزرگ نظامی افتخاری بزرگ برای نیروی‌های نظامی کشورمان در جهان به ثبت رسید.
سرانجام دشت‌های وسیع خوزستان که نیرو‌های بعثی در سال ۵۹ براحتی در آن پیشروی کرده بودند بدست مردانی آزاد شد که از نظر ادوات نظامی در حد ابتدایی‌ترین نیروی نظامی جهان بودند. اما روحیه و شجاعت آنان نیز در جهان بی نظیر بود.
نقش نیروی هوایی در عملیات بیت المقدس
نیروی هوایی نیز سهم بسیار مهمی در عملیات بیت المقدس داشت. فرماندهان نیروی هوایی برای پشتیبانی همه جانبه از رزمندگان جلسات مکرری را تشکیل دادند و لذا طرح پشتیبانی هوایی از عملیات توسط نیروی هوایی تهیه گردید، این طرح شبح سه نام داشت. در این عملیات طرح نیروی هوایی علاوه بر وضعیت‌های آفندی و پدافندی که در طرح این عملیات وجود داشت، برای وضعیتی هم که احتمالاً نیرو‌های ما درحال عقب نشینی و مخاطره شدید قرار می‌گرفت پیش بینی‌های لازم را برای انجام پشتیبانی نزدیک هوایی به عمل آورده بود.
برای مراحل آفندی نیرو‌های خودی، در طرح مذکور روزانه ۲۰ سورتی پشتیبانی نزدیک هوایی اختصاص داده شده بود که شامل هشت سورتی پشتیبانی نزدیک ارتفاع پایین و ۱۲ سورتی از ارتفاع بالا بود.
همچنین برای مراحل پدافندی هشت سورتی پشتیبانی نزدیک درنظر گرفته شده بود. برای وضعیت‌های اضطراری و حیاتی و مخاطره شدید هم روزانه ۲۰ سورتی پشتیبانی نزدیک از ارتفاع پایین منظور شده بود. پشتیبانی‌های نزدیک هوایی بنا به درخواست یگان‌های تکا ور اجرا می‌شد.
(پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، http://www.dsrc.ir/view/article.aspx?id=۱۶۶۵۰)
در بخش دفاع هوایی هم قرار بر این بود که خلبانان هواپیما‌های " اف-۱۴ " از طلوع تا غروب آفتاب با احتساب سوخت گیری در هوا برفراز قرارگاه کربلا، قرارگاه‌های قدس، فتح و نصر پرواز کنند و از نزدیک شدن هواپیما‌های دشمن به فضای منطقه عملیات جلوگیری به عمل آورند. خلبانان هواپیما‌های " اف-۴ ئی ” و “ اف-۵ ئی ” نیز فاصله‌های خالی خط دفاعی را پر می‌ساختند.
نیروی هوایی ۱۵ روز به قبل از عملیات ماموریت‌های خود را شروع کرد و تا ۱۰ روز بعد از خاتمه عملیات و فتح خرمشهر به ماموریت‌های خود ادامه داد. بیشترین فعالیت نیروی هوایی در طول عملیات، در پشتیبانی از قرارگاه قدس و در روز‌های ۱۱ و ۱۲ اردیبهشت ماه در جنوب کرخه کور و جفیر انجام گرفت. در شب ۱۹/۲/۶۱ نیروی هوایی با استفاده از هواپیما‌های بویینگ ۷۴۷ (جامبوجت) ظرف یک شب ۶۰۰۰ نفر از افراد بسیجی را از مشهد به پایگاه امیدیه خوزستان ترابری نمود.
تعداد هواپیما‌های سرنگون شده دشمن توسط سیستم‌های پدافند هوایی ایران به ۵۵ فروند تایید شده و ۷ فروند تایید نشده بوده است ..
در این عملیات تعداد ۴ نفر خلبان دشمن که هواپیمای آنان توسط پدافند هوایی ساقط شده بود به اسارت در آمدند.
(پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، http://www.dsrc.ir/view/article.aspx?id=۱۶۶۵۰)
نتایج عملیات بیت المقدس
فتح خرمشهر، مهمترین دستاورد عملیات بیت المقدس، نقطه عطف تاریخ جنگ هشت ساله ایران و عراق محسوب می‌شود. در این عملیات موفقیت استراتژی آزادسازی سرزمین‌های اشغالی در جنوب تامین شد و برتری نظامی ایران بر حزب بعث عراق مورد تائید کارشناسان و تحلیل گران مسایل نظامی قرار گرفت.
روزنامه گاردین چاپ انگلستان درباره فتح خرمشهر می‌نویسد: سقوط خرمشهر یعنی سقوط آخرین و مهمترین افتخار جنگی عراق که ایرانی‌ها با بازپس گرفتن آن، این برگ برنده را که به وسیله آن عراق می‌کوشید ایران را به پای میز مذاکره بکشاند، از دست بغداد ربودند.
(پرتال امام خمینی ره / http://www.imam-khomeini.ir/fa/n۱۴۹۸۵۷)
اگرچه محافل خبری دنیا کوشش کردند تا شکست‌های ارتش عراق را تحت عنوان و پوشش عقب نشینی عراق به مرز‌های بین المللی توجیه کنند، اما باز هم این مساله موجب نادیده گرفتن برتری ایران در جنگ نشد. این شکست در کنار شکست‌های قبلی ارتش عراق موجب انفعال نظامی فرماندهان و نیرو‌های عراق در جنگ شد و این روحیه تا مدت‌ها در میان آنان دیده می‌شد.
تنها نقطه ضعف نیرو‌های خودی در این عملیات عدم تعقیب دشمن پس از عقب نشینی لشکر‌های پنج و شش بود که به علت کمبود توان انجام نشد. تاثیر نیرو‌های انقلابی و مردمی در این پیروزی‌ها نشان داد که جمهوری اسلامی با اتکاء به سازمان‌ها و نهاد‌های جدیدالتاسیس قادر خواهد بود کلیه حقوق خود را با قدرت تامین کند.
همچنین فتح خرمشهر زنگ خطر را برای کشور‌های منطقه به صدا در آورد و موجب شد تا این کشور‌ها به سرکردگی آمریکا مبادرت به تقویت مالی و نظامی عراق کرده و آن را به عنوان پرچمدار مبارزه با انقلاب اسلامی حفظ کنند. در این شرایط ابعاد منطقه‌ای جنگ وسعت بیشتری یافت و جنگ وارد مرحلة جدیدی شد.
(درویشی سه تلانی، فرهاد، عملیات‌ها، http://www.dsrc.ir/view/article.aspx?id=۸۹۷)
طی این عملیات اراضی اشغال شده از جمله شهر‌های خرمشهر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز – خرمشهر آزاد شدند. علاوه بر این شهر‌های اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج گردیدند. هم چنین ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی تامین شد.
(سایت تبیان، https://www.tebyan.net/)
عملیات بین المقدس چهارمین عملیات بزرگ ایران در طول تاریخ دفاع مقدس بوده است. در این عملیات بیش از ۱۹ هزار تن از نیرو‌های دشمن به اسارت درآمده و بالغ بر ۱۶ هزار تن کشته و زخمی شدند.
(سایت تبیان، https://www.tebyan.net/)
حماسه ساز‌ها
در عملیات بیت المقدس آنچه که کمتر از آن یاد شده این است که در این عملیات بیش از شش هزارو ۲۰۰ نفر از رزمندگانمان شهید و ۲۴ هزار نفر جانباز شدند.
(خبرگزاری مهر، https://www.mehrnews.com/photo/۵۲۲۰۰۶۸)
جالب است که بدانیم حدود ۴۹ و نیم درصد شهدای این عملیات بین ۱۶ تا ۲۰ سال، و ۳۱ و نیم درصد آنان بین ۲۱ تا ۲۵ سال سن داشتند. همچنین سه ممیز نه دهم شهدای این عملیات هم ۱۵ سال و یا کمتر از آن سن داشتند.
(شبکه اطلاع رسانی دانا، https://www.dana.ir/news/۳۲۳۶۱۸.html). به عبارتی حدود ۸۴ درصد شهدای گلگون کفن این عملیات دارای سنی زیر ۲۵ سال سن بودند. این آمار بخوبی نشان میدهد که جوانان این مرز و بوم برای سرافرازی وطن چه جان فشانی‌ها کردند و چه حماسه‌ها از خود بر جای گذاشتند و لذا همین شهدای حماسه ساز هستند که باید الگویی باشند برای جوانان امروز در همه عرصه‌های علمی، اجتماعی و فرهنگی.
عملیات بیت المقدس با همه افتخارتش به تاریخ پیوست تا آیندگان بخوانند و بدانند که مردان و بویژه جوانان این مرزو بوم در این عملیات غرور آفرین دستاورد‌ها و افتخاری ابدی برای کشورمان کسب کردند و در این راه از جان گذشتند، اما از خاک وطن و از اعتقادات خود ذره‌ای کوتاه نیامدند.
و، اما امروز وقتی به دشت‌های وسیع خوزستان و به خرمشهر حماسه ساز می‌نگریم به یاد خواهیم آورد چه گل‌های زیبایی برای افتخار آفرینی این مرز و بوم پر پر شدند تا ما در این جهان پر آشوب سرافکنده نباشیم..
شاپور زبردست
نظر شما