پاسخ به هشت سوال متداول درباره زکات فطره

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز قم، به نقل از خبرگزاری رسمی حوزه‌های علمیه، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای در سال‌های گذشته در مصاحبه‌ای با حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده به بررسی پرسش‌ها پیرامون زکات فطره پرداخته است که به مناسبت عید سعید فطر به بازنشر آن می‌پردازیم:

زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟

یکی از اعمال واجب در روز عید فطر پرداختن زکات فطره است. زکات فطره بر کسانی واجب است که در شب عید فطر اولاً مکلف باشند و ثانیاً فقیر نباشد و ثالثاً نان‌خور دیگران هم محسوب نشوند. کسانی که دارای این شرایط هستند زکات فطره را باید بپردازند.

زکات فطره را چه زمانی باید پرداخت؟

وقت پرداخت زکات فطره از شب عید است تا ظهر روز عید و به نظر رهبر معظم انقلاب و برخی فق‌های دیگر بنا بر احتیاط باید قبل از نماز عید زکات فطره را بپردازند. اگر کسی برایش این امکان وجود نداشت، یعنی دسترسی نداشت یا امکان پرداختن نبود لااقل جدا کند و کنار بگذارد تا بعداً ادا کند.

ما به ازای ریالی زکات فطره چگونه تعیین می‌شود؟

همان‌طور که می‌دانیم زکات فطره برای هر نفر معادل سه کیلوگرم گندم، برنج، خرما و امثال این‌ها است که اگر معادل پولی آن هم پرداخت شود اشکالی ندارد.

برای مثال بر سرپرست یک خانواده‌ی پنج نفره واجب است که ۱۵ کیلو از اقلامی که در بالا ذکر شد، به عنوان زکات فطره بپردازد. معمولاً هر سال قیمتی اعلام می‌شود برای این‌که مؤمنین وظیفه‌ی خود را بدانند و به راحتی به این وظیفه عمل کنند و زکات فطره را بپردازند.

احتیاط مستحب این است که افراد قوت غالب خودشان را در نظر بگیرند؛ یعنی آنچه که در زندگی، مصرف غالبشان است. مثلاً اگر برنج بیشتر مصرف می‌کنند بهتر این است که ۳ کیلو برنج بپردازند. البته اگر قیمت بالاتر را انتخاب کنند بهتر است که این موضوع به انتخاب خود افراد بر می‌گردد.

زکات فطره چه مصارفی دارد؟

مصرف زکات فطره هم هر چند مصارف همان زکات اموال است و همان مصارفی است که در قرآن هم وارد شده است «إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَ‌اءِ وَالْمَسَاکینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیهَا» (توبه، ۶۰)، اما در مورد زکات فطره احتیاطی هست که می‌فرمایند که به فقرای مؤمن بپردازند ولذا افراد اگر کسانی را می‌شناسند که فقیراند می‌توانند مستقیماً به فقیر بدهند. در غیر این صورت می‌توانند به افراد دیگری بدهند که به عنوان وکالت از طرف آن‌ها پرداخت کنند و یا به مؤسساتی که مورد اطمینان هستند زکات فطره را بپردازند تا آن را به اهلش برسانند.

نکته‌ی قابل توجه دیگر این‌که سادات نمی‌توانند از غیر سید زکات فطره قبول کنند و یا به تعبیر دیگر کسانی که خودشان سید نیستند نمی‌توانند زکاتشان را به سید بپردازند؛ بنابراین تنها سادات هستند که می‌توانند زکات فطره را به سادات فقیر بپردازند؛ لذا افرادی که زکات فطره را به صورت وکالتی دریافت می‌کنند این نکته را مد نظر داشته باشند. همچنین ساداتی که زکات فطره می‌پردازند بهتر است به افرادی که واسطه هستند این نکته را گوشزد کنند.

برخی افراد در روز عید فطر، کفاره‌ی روزه‌ی خود را نیز می‌پردازند. این مورد از لحاظ فقهی به چه شکل است؟

البته کفاره مثل زکات فطره وقت معینی ندارد و بعداً هم می‌توان آن را پرداخت، اما هرچه زودتر بهتر. این عزیزان حتماً توجه داشته باشند که کفاره با زکات فطره تفاوت زیادی دارد از جمله این‌که قیمت کفاره را نمی‌توان بجای کفاره پرداخت کرد ولذا حتماً باید طعام باشد؛ بنابراین اگر می‌خواهند به نهاد و مؤسساتی بپردازند حتماً باید در درجه‌ی اول قید کنند که کفاره است و نوع آن را هم مشخص کنند که کفاره‌ی عذری است یا کفاره‌ی عمدی. چون این دو کفاره هم در کیفیت مصرف با هم تفاوت دارند.

افرادی هستند که روزه بر آن‌ها واجب نبوده، ولی پرداخت کفاره بر آن‌ها واجب است. آیا این افراد زکات فطره هم باید بپردازند یا زکات فطره مخصوص روزه‌داران است؟

زکات فطره تنها مخصوص روزه‌داران نیست بلکه آن‌هایی هم که عذری داشته‌اند و یا عمداً روزه نگرفته‌اند باید زکات فطره را بپردازند. زکات فطره یک واجب جداگانه‌ای است و باید ادا شود.

زکات فطره‌ی سربازان در پادگان‌ها، پرستاران در بیمارستان‌ها، افرادی که در شیفت کاری هستند و امثال این‌ها برعهده‌ی کیست؟

اگر مخارج خودشان را خود تأمین می‌کنند برعهده‌ی خودشان است و اگر نان‌خور مثلاً پدر هستند، برعهده‌ی کسی هست که خرجی آن‌ها را می‌پردازد.

سؤال مبتلابه دیگر این‌که اگر کسی در شب عید فطر مهمان شخص دیگری بود، آیا زکات فطره‌ی او برعهده‌ی میزبان و صاحب‌خانه است؟

اغلب فقها و مراجع تقلید و از جمله رهبر معظم انقلاب نظرشان این است که اگر نان‌خور آن فرد محسوب نشود زکات فطره برعهده‌ی میزبان نیست بلکه برعهده‌ی خود فرد است. البته معمولاً مهمانی که یک شب دعوت شده است نان‌خور محسوب نمی‌شود.