پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب
بذر‌های دانش بنیان ایرانی دردست تولید
خودکفایی در تولید انواع بذر، تامین امنیت مواد غذایی کشور را در پی دارد و دانش ایرانی حالا به این مرحله رسیده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای کرمان، هر ساله کشاورزان خونگرم کرمانی به علت پایین بودن قیمت انواع محصولات کشاورزی در مزرعه و تفاوت آن با آنچه به دست مصرف کننده می‌رسد، گلایه دارند.
اگرچه این گلایه‌ها سال‌ها ادامه دارد، اما آنچه موضوع این گزارش است قیمت اندک محصول در مزرعه نیست بلکه بذری است که انواع محصولات به آن وابسته هستند و اگر نباشد یا گران به دست کشاورز برسد، برقیمت تمام شده محصول نیز اثرگذار است.
آقای مرادی کشاورزی جیرفتی که ۵ هکتار گلخانه دارد می‌گوید: سال گذشته سیلاب و طوفان بخش زیادی از محصولات را از بین برد و به جز حسرت هزینه‌ها، چیزی روی دست من نگذشته است.
او می‌گوید: همه کشاورزان متضرر شدند وشما تصور کن، فقط پول بذری که این افراد برای کِشت پرداخت کرده اند ۱۰ میلیارد تومان می‌شود.
می‌پرسم این بذر‌ها در منطقه کشت نمی‌شود؟
می‌گوید: نَه آقا جان، همه خارجی و وارداتی هستند و ما تاکنون بذر ایرانی نداشته ایم.
خانم سعیدی دیگر کشاورز اهل شهرستان منوجان است که انواع و اقسام محصولات صیفی و جالیزی کِشت کرده است.
او می‌گوید: چند نوع فلفل، بادنجان، سه رقم گوجه، دو رقم خیار، سه هکتارسیب زمینی و پیازکِشت کرده ام که تمامی بذران‌ها خارجی است.
وی اضافه می‌کند: پدر من هم کشاورز بود و یادم می‌آید ۳۰ سال قبل از بذر‌های داخلی خودمان استفاده می‌کردیم، اما مدت‌هاست که بذر‌های محصولات ما خارجی است و هر سال نیز باید برای خرید پول بیشتری پرداخت کنیم و
امسال من خودم حدود ۵۵ میلیون تومان فقط پول بذر دادم و سال آینده احتمالاً این رقم با توجه به تورم موجود به ۸۰ تا ۹۰ میلیون تومان می‌رسد.
بذر سازگار
پایه اصلی محصولات کشاورزی هر کشور بذر است، البته بذری که متناسب با شرایط آب و هوایی آن کشورو سازگار باشد.
دکتر کوشش استاد دانشگاه در این زمینه می‌گوید:فرض کنیم بذر هندوانه‌ای که مثلاً در کانادا با آن شرایط آب و هوایی تولید می‌شود آیا امکان دارد درکرمان خُشک همان ثمردهی و بازدهی را داشته باشد.
وی با بیان اینکه تولید بذریک کار بسیارپیچیده، سخت و زمانبر است می‌گوید: اگر بذر گندمی که در یک کشور اروپایی متناسب با شرایط آب و هوایی آنجا تولید شود، میزان عملکرد آن با همان آب و هوا و خاک آنجاست و حتی کاهش آفات نیز در کنار آن باید مد نظر داشت که این یک اصل در تولید بذر، کِشت و عملکرد آن در واحد سطح است که باید محاسبه شود.
این استاد دانشگاه می‌گوید: تحقیقات ما نشان میدهد برخی بذر‌ها با قیمت بالا وارد کشور می‌شود، ولی آن رضایتی که کشاورز باید داشته باشد، ندارد.
وابستگی به بذر
کارشناسان می‌گویند کشور ما سالانه برای واردات انواع بذر اصلاح شده حدود ۱۵۰ میلیون یورو هزینه می‌کند و برای کشوربسیار اَرز بَر است.
اینکه بذر یک کالای مصرفی نیست بلکه کالا‌های واسطه‌ای است که می‌تواند وارد و تبدیل به محصول کشاورزی و دوباره صادر شود، مورد تایید کارشناسان است، اما آن‌ها تاکید دارند حدود ۲۰ درصد جمعیت شاغل کشور در بخش کشاورزی و دامداری فعالیت می‌کند، این دو قشر برای تولید غذای کل جامعه و امنیت آن نقش بزرگی دارند که وابستگی کشور به بیشتر نهاد‌های کشاورزی، آسیب پذیری آن‌ها را بیشتر کرده است.
خانم مرتضوی پژوهشگردر این زمینه می‌گوید: برای استقلال نهاد‌های مورد نیاز خودمان بسیار ضعیف عمل کردیم و حتی به دنبال آن هم تا چند سال پیش نرفته ایم، اگر حمایت‌های دولت‌های گذشته از این پشتوانه مهم انجام شده بود اکنون تا ۷۰ درصد نیاز‌های کشور در داخل تامین می‌شد.
وی به عنوان نمونه بحران اوکراین را مثال می‌زند و می‌گوید: اکنون با کوچکترین مشکل در جهان ما شاهد افزایش شدید نهاد‌های کشاورزی و برخی محصولات شده‌ایم در صورتی که درکشوری وسیع، با نعمت و شرایط آب و هوایی ویژه هستیم که می‌توانست بسیار تا بسیار بهتر از این عمل کند، اما تاکنون استفاده نکرده‌ایم و یک وابسته کامل به دیگران شده‌ایم.
تولید بذر هیبرید
به مرکز پژوهشکده فن اوری تولیدات گیاهی دانشگاه شهید باهنر کرمان رفتم.
انواع و اقسام وسایل آزمایشگاهی با نمونه‌های مختلف بذر بومی وکشاورزی در گوشه گوشه این جا به چشم می‌خورد.
جوانان پُرکار، با انگیزه و البته با دانش که بر روی ۱۲ نمونه از انواع بذر فعالیت و به نتایج بسیارموفقیت آمیزی رسیده اند تا در کاهش واردات کشور به بذر‌های خارجی کمک کند.
تولید بذر هیبرید از ضرورت‌های خودکفایی یک کشوراست، این را آقای حسینی از پژوهشگران می‌گویدواینکه مهمترین بذر‌هایی که در دنیا در ارتباط با گیاهان زراعی و صیفی کشت و کار می‌شود عبارت از: بذر‌های هیبرید، بذر‌های آزاد گرده افشان و لاین‌های خالص است.
وی می‌گوید: بذر هیبرید بذری است که از تلاقی یا گرده‌افشانی بین دو لاین خالص حاصل می‌شود و تجارت آن بسیار پر سود است و تولید عمده آن اکنون در اختیار شرکت‌های آمریکایی و اروپایی است.
این پژوهشگر اضافه می‌کند: تولید بذرهیبرید برای شرکت تولید کننده به سه علت اهمیت دارد: اول اینکه برای آن شرکت انحصاری است و شرکت دیگری نمی‌تواند از طریق بذرگیری مشابه آن را ایجاد کند.
دوم ارقام هیبرید به دلیل ژنتیکی، عملکرد و پایداری بالایی دارند و سوم اینکه این نوع بذر یکنواختی بسیار بالایی دارد.
این پژوهشگر با بیان اینکه حدود ۱۰ سال زمان نیاز می‌برد که بذر مورد نظر تولید شود، می‌گوید: برای تولید یک بذر در کلاس بالا و قابلیت رقابت با دیگر نمونه‌های خارجی نیاز به تخصص‌هایی مانند: اصلاح نباتات، تغذیه گیاهی، تکنولوژی بذر، متخصص آفات، متخصص بیو تکنولوژی و چندین تخصص دیگراست.
بذر گندم
حالا با توجه به اهمیت بذر در امنیت مواد غذایی کشور، حدود ۶ سالی می‌شود که اعضای پژوهشکده فن اوری تولیدات گیاهی دانشگاه باهنر کرمان توانسته‌اند به چند نمونه بذر با مختصات بومی دست یابند.
دکتر محمدی نژاد مدیر این پژوهشکده می‌گوید: سالهاست که روش سنتی در دستور کار کشاورزان قرار دارد و با توجه به نیاز کشور و استان، یک گروه کامل در یک شرکت دانش بنیان اقدام به اصلاح بذر گندم با توجه به شرایط اقلیمی استان کرده اند و توانسته اند به تکنولوژی تکثیر و آماده عرضه آن به بازار شویم.
وی می‌گوید: این بذر نسبت به بذر خارجی بهتر و بسیار ارزان‌تر است وتا بیست روز نسبت به دیگر بذر‌ها زودتر ثَمر میدهد، آب کمتر نیاز دارد و عملکرد بیشتری در واحد سطح نشان داده است.
ازآقای دکتر محمدی نژاد پرسیدم، چه مزیتی با شرایط آب و هوایی کرمان دارد؟
می‌گوید: متاسفانه شوری آب و خاک در استان ما بالا است و نسبت به دیگر استانها آن حاصلخیزی را نداریم؛ لذا ما با انتقال ژن‌های مقاوم توانستیم پس از چندین سال آزمایش و خطا، بالاخره نتیجه گیری مقاومت بذر را در مقابل انواع خاک‌های شور بالا ببریم و از طرفی در برابر آفات رایج درمزرعه نیز عملکرد بسیار بالایی از خود نشان داده است.
او اضافه می‌کند: نوع تولید و تکثیر بذر ما که بسیار در دنیا نادر است نمونه بسیار مرغوبی است وما توانستیم از بازیابی ژنتیک انواع بذر به رقم جدیدی برسیم که افتخار بزرگی برای کشور است و خوشبختانه این رقم سال گذشته برای اولین بار در مرودشت شیراز کشت شد و توانست نتایج علمی شش ساله را جواب دهد و ما به دانش فنی کامل آن دست پیدا کردیم.
آقای محمدی نژاد در مورد دیگر تولیدات بذردر حوزه صیفی و سبزیجات نیزگفت: به نتایج بسیار موفقی دست یافته ایم وما در بذر‌های خیار، گوجه، فلفل، پیازو سیب زمینی تا ۴ سال آینده می‌توانیم نیاز‌های خودمان را تامین کنیم و در اختیار کشاورزان قرار دهیم.
دانه روغنی گُلرنگ 
کرمانی‌ها به دانه روغنی گُلرنگ "گُل خِشت "می‌گویند.
گیاهی که نسل‌ها برای رنگ گرفتن و دارو از آن استفاده می‌شد، اما از دانه بسیار با ارزش آن غفلت شده بود، دانه‌ای که امروزه جایگزینی مهم برای دیگر دانه‌های روغنی به شمار می‌رود.
در همین زمینه آقای دکتر معین می‌گوید: ما مدت ۱۰ سال بر روی ۸۰ نوع رقم گلرنگ در کشور کار کردیم و در همه شرایط آب و هوایی آن‌ها را به طور مکرر کِشت وآزمایش کردیم.
این پژوهشگر با بیان اینکه بالاخره ما امسال موفق شدیم به نتایج خوبی دست یابیم، می‌گوید: به کمک نشانگر‌های مولکولی به بذر جدیدی دست یافتیم که گونه‌ای جدید از گلرنگ است و این رقم اول اینکه "تراریخته" نیست و دیگر اینکه بسیارمقاوم به کم آبی و خشکی و با عملکرد بالا در واحد سطح است.
این پژوهشگر اضافه می‌کند: ما با چالش بزرگ شوری خاک و آب روبرو هستیم واین بذربا عملکرد بالا می‌تواند در زمین‌های بیشتری مورد کِشت قرار گیرد وبخش قابل توجهی از نیاز روغن کشور را تامین کند.
از این استاد دانشگاه پرسیدم، میزان روغن دهی این دانه با ارزش در بذرتکثیرشده جدید چه میزان است؟
می‌گوید: می‌توان ادعا کرد یک انقلاب علمی توسط بچه‌های پژوهشکده شکل گرفته و نتایج آن در این بذر نشان داده است که در ارقام قبل به طور مثال در هر کیلو دانه تا ۸ درصد می‌توانستیم روغن به دست اوریم، اما در این بذر جدید به ۱۶ درصد افزایش پیدا کرده و با اطمینان می‌گویم تا یک سال و نیم آینده ما این درصد روغن گیری را به ۲۵ درصد خواهیم رساند.
نتیجه
آن گونه که آمار‌ها نشان میدهد، ایران تاکنون جز ۲۰ کشور اول واردات بزرگ بذر در دنیا قرار دارد و اگر به هر دلیلی فروش و صادرات آن به ما متوقف شود قطعاً در تولید مواد غذایی و تامین آن با مشکل روبرو خواهیم شد.
دانش ایرانی ازآن کسی که آن طرف مَرز‌ها نشسته، کمتر نیست.
اعتماد و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان داخلی و ترجیح دادن خرید انواع کالا‌ها وخدمات از آن‌ها راهکار اصلی برای قطع انواع وابستگی است.
نویسنده: سید امان الله احمدی زاده
نظر شما