سایه برج سازی بر سر میراث فرهنگی اصفهان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، با وجود دغدغه کوشندگان میراث فرهنگی ارتفاع گرفتن یک باب هتل در حریم چهارباغ، ساخت مجتمع تجاری در حریم میدان نقش جهان، در کنار بالا رفتن اسکلت یک مجتمع مسکونی در کریدور دید پل خواجو، از جمله مهمترین اتفاقاتی است که موجب شده است منظر آثار تاریخی شاخصی، چون گنبد مسجد جامع عباسی، میدان نقش جهان، چهارباغ و پل خواجو نشانه گرفته شود.
پیشتر یک باب هتل با ارتفاع ۲۲ متر در حریم چهارباغ ساخته شد و منظر دیداری این خیابان تاریخی را مخدوش کرد که با اعتراض کارشناسان و کوشندگان میراث فرهنگی و البته معماران مواجه شد. پروانه این هتل بدون ابلاغ مصوبه کمیسیون ماده ۵ صادر شده و علاوه بر این از ارتفاع هشت متری حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان عدول کرده است.

ساخت یک مجتمع تجاری که با حکم دیوان عدالت اداری از ارتفاع حریم میدان نقش جهان و حریم درجه یک محور تاریخی فرهنگی اصفهان عدول کرد، اما با پیگیری کوشندگان میراث فرهنگی و چندین بار دستور توقف ساخت و ساز، فروردین امسال، دیوان عدالت اداری رای به تعدیل آن صادر کرد، اما آن طور که کوشندگان میراث فرهنگی گفتند، تاکنون شهرداری به عنوان مجری، اقدامی در این خصوص انجام نداده است.

علاوه بر این، در گذر سعدی یکی از گذر‌های مهم و ورودی میدان نقش جهان، نقض ارتفاع پنج متر حریم میدان نقش جهان، حریم دولتخانه صفوی و حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان، ساخت و ساز‌هایی با نام بازسازی، اما در عمل با نوسازی و تجاوز از ارتفاع پیشین، هشدار کارشناسان نسبت به از بین رفتن سیما و منظر عناصر میدان نقش جهان را در پی داشت؛ آن‌ها معتقد بودند که این ساخت‌ساز‌ها به همراه ارتفاع مجتمع تجاری یاد شده در حریم میدان نقش جهان و محور تاریخی فرهنگی اصفهان می‌تواند بدعت ناگواری برای منظر این میراث ارزشمند اصفهان باشد.
بالا آمدن اسکلت یک ساختمانی مسکونی، درست در کریدور دید پل خواجو که ارتفاع ۱۲ متری در حریم منظری پل‌های تاریخی اصفهان را نقض کرده است. طبقه چهارم این ساختمان یک طبقه مازاد بر ضوابط طرح تفصیلی است و شکایت اداره کل میراث فرهنگی به این منجر شد که این ساختمان ۲ بار دستور توقف بگیرد، اما همچنان این بنا در مقابل پل خواجو تعدیل نشده است.
کارشناسان معماری نادیده گرفتن ارتفاع مصوب طرح تفصیلی در بافت تاریخی و همچنین خلاء قوانین و ضوابط طراحی منظر و نبود اسناد لازم الاجرای منظر را از دلایل مخدوش شدن منظر این آثار تاریخی می‌دانند.
از نگاه برخی کارشناسان راهکار اصلی، رعایت مصوبات طرح تفصیلی است و باید مسئولان نسبت به اهمیت حفظ هویت معماری و میراث فرهنگی اصفهان توجه کنند.
گنبد‌های فیروزه‌ای، پل‌های تاریخی و کرانه‌های زاینده‌رود، چهارباغ و عناصر معماری میدان نقش جهان، از مهمترین جلوه‌های معماری اصفهان بوده که از دیرباز این خطه تاریخی با آن‌ها شناخته شده است، اما حالا کارشناسان مطرح معماری و میراث فرهنگی اصفهان، نسبت به کم‌رنگ شدن یا به تعبیر آن‌ها گم شدن این عناصر یگانه معماری اصفهان در پشت بنا‌هایی که از قوانین عدول کرده‌اند هشدار می‌دهند و می‌خواهند که مسئولان شهری و نهاد‌های متولی صیانت از منظر و حریم آثار تاریخی و معماری این شهر را جدی‌تر بگیرند.
با وجود اعتراض و پیگیری‌های حقوقی و البته در برخی موارد، گرفتن حکم تعدیل ارتفاع بنا‌هایی که ناقض قوانین طرح تفصیلی و جرائم آثار تاریخی بودند، این احکام اجرا نشده یا در گیرودار اعتراض مالکان و امور قضایی هنوز بلاتکلیف مانده است.
آتوسا افغان رئیس انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان ارتفاع مازاد بر مصوبات طرح تفصیلی در حریم‌های مرتبط با میراث فرهنگی را مشکلی دانست که به مخدوش شدن منظر عناصر معماری و میراث فرهنگی ارزشمند اصفهان منجر شده است.
وی تنها راه چاره را رعایت ضوابط طرح تفصیلی اصفهان دانست و گفت: هرجایی تخلف از ارتفاع مصوب طرح تفصیلی، اتفاق بیفتد، مشکلاتی برای خودِ شهروندان ایجاد می‌شود، ولی در بافت تاریخی این مشکلات اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند و وقتی بحث از حرائم درجه یک و ۲ میراث فرهنگی است، اهمیت موضوع چندین برابر می‌شود.

رئیس انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان حریم میدان نقش جهان و عناصر تاریخی آن را از مهمترین حرائم میراثی اصفهان خواند و افزود: از تهدید‌هایی مثل ساختمان ارگ جهان‌نما تا ساختمان‌های کوچک‌تر باعث تهدید چنین میدانی شدند؛ این میدان در دست ما امانت است و باید به عنوان یک میراث از آن حفاظت کنیم و به نسل‌های بعدی بسپاریم.
افغان ارتفاع مجتمع تجاری نیوشا را یکی از تهدید‌های حریم میدان نقش جهان خواند و گفت: تا زمانی که این ساختمان‌ها که از مجاری قانونی عبور می‌کنند، محدود نشوند و یا تخلفشان برطرف نشود، مشکل حل نخواهد شد.
افغان افزود: زمین‌های حریم میدان نقش جهان زمین‌های تکرار نشدنی و ارزشمندی هستند که با تجاری سازی و نوسازی از ارزش‌شان کاسته می‌شود.

رئیس انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان عدول از ضوابط طرح تفصیلی را دلیل مخدوش شدن کریدور دید پل خواجو دانست و گفت: کارفرما یک طبقه مازاد بر مصوبات طرح تفصیلی ساخته است و با اینکه این ساختمان در قسمت بافت تاریخی نیست، اما منظر بافت تاریخی را مخدوش کرده، این یعنی اینکه برنامه ریز طرح‌های جامع و تفصیلی تمام کد‌های ارتفاعی را در نظر گرفته‌اند تا در قسمت‌های بافت تاریخی، حریم و منظر بصری رعایت شود. در مورد ساختمان جانب شمال پل خواجو، بدون اینکه ساختمان در حریم بافت تاریخی باشد به دلیل ساخت مازاد، برای بافت تاریخی تهدید شده است.
افغان گفت: تا این لحظه هیچ کدام از ساختمان‌هایی که از ارتفاع‌های مجاز حریم میدان نقش جهان، پل خواجو، چهارباغ و حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان تجاوز کردند تعدیل نشدند.
علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی استان اصفهان در خصوص روند پیگیری تعدیل بنا‌هایی که حریم یا منظر میدان‌نقش‌جهان، چهارباغ، محور تاریخی فرهنگی اصفهان و پل خواجو را مخدوش کرده است، گفت: وقتی اثری دارای حریم مصوب نیست، حفاظت و حراست آن دچار چالش می‌شود، اما بخشی از این تجاوز‌ها به حریم‌های آثارمصوب ماست و به تبع آن در دستور کار حقوقی مجموعه ما قرار گرفته اند و شکایت‌هایی هم شده، اما پروسه رسیدگی به آن‌ها به دلیل اینکه صاحبان این املاک، خودشان را محق می‌دانند و شکایت می‌کنند، زمان‌بر شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی استان اصفهان طولانی بودن زمان رسیدگی مراجع قضایی به پرونده‌های میراثی را مشکل اصلی وقفه تعدیل بنا‌های متخلف دانست و افزود: به محض صدور حکم برای مواردی که از ارتفاع مجاز در حریم آثاری که روی آن‌ها حساس هستیم عدول کرده‌اند، پیگیر خواهیم بود.
وی در خصوص ارتفاع مجتمع مسکونی که کریدور دید پل خواجو را مخدوش کرده است، گفت: شکایت انجام شده و صدور رای هم شده است، مالک اعتراض کرده و پرونده در مراحل تجدید نظر است؛ با توجه به شناختی که از قضات عزیز داریم، گرچه این مسائل زمان‌بَر است، اما حل و فصل خواهد شد.
ایزدی با اشاره به جلسات مشترک اداره کل میراث فرهنگی با شهرداری و شورای شهر اصفهان در رابطه با آنچه به واسطه عدول از ضوابط طرح تفصیلی در صدور مجوز ساخت و ساز‌ها در حریم آثار تاریخی رخ داده است، گفت: با تعاملی که انجام شده تا حدودی نگرانی ما رفع شده و به یاری خدا قاعده ارتفاع‌ها بر اساس طرح تفصیلی خواهد بود، امیداریم آنچه را هم که در گذشته رخ داده است، بتوانیم با پیگیری‌های انجام شده حل و فصل کنیم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: موارد احکامی تعدیل ارتفاع‌های مازاد بر طرح تفصیلی از جمله تعدیل ارتفاع یک مجتمع تجاری در حریم میدان نقش جهان به این معاونت ارجاع نشده است.
وحید مهدویان افزود: این موارد مربوط به دوره قبل شهرداری اصفهان است و در هفت ماهی که در این معاونت هستم موردی به من ارجاع نشده که پیگیری کنم در چند مورد اخیر از جمله بحث تئاتر شهر که ارتفاع مازادی را در چهارباغ اقدام کرده بودند، با وجود اینکه پروژه مشارکتی شهرداری بود، با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی ملزم کردیم نقشه‌ها مطابق با ارتفاع تائید شده میراث فرهنگی یعنی هشت متر تا روی جان‌پناه اصلاح شود.
مهدویان معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: واقعیت این است که وقتی حقی ایجاد و پروانه‌ای صادر شود، تعدیل ارتفاع‌ها، تا حدودی سخت است، اما امکان‌ناپذیر نیست. در این ارتباط یک اقدام پیشگیرانه در خصوص رعایت ضوابط حریم میراث فرهنگی و بافت‌های تاریخی داشته ایم و آن اتصال سامانه مکانیزه شهرسازی به کارتابل الکترونیکی که است که برای اداره کل میراث فرهنگی اصفهان ایجاد شده است. به این ترتیب به طور هوشمند، پلاک‌هایی که داخل حریم و محدوده آثار تاریخی یا در محور تاریخی فرهنگی هستند به کارتابل میراث فرهنگی و کارشناسان آن‌ها برای تصمیم گیری ارجا ع می‌شوند تا آن‌ها اعلام نظر کنند.
به واسطه این سامانه هوشمند که «سرای ۱۰» نام دارد و به طور رسمی از ابتدای تیر راه‌اندازی و اعلام رسمی خواهد شد، الزامات پیشیگرانه‌ای ایجادمی‌شود تا بین شهروند و شهرداری، سامانه قراربگیرد تا امکان دادن پروانه‌ای خلاف ضوابط طرح تفصیلی به شکل سهوی یا عمدی از سوی اشخاص کاهش پیدا کند.
در حالی که هنوز سایه سنگین ارتفاع‌های غیرمجاز بر سر حریم تاریخی میدان نقش جهان، چهارباغ، محور تاریخی فرهنگی اصفهان و پل خواجو سنگینی می‌کنند باید دید تا چه اندازه دفاع کارشناسان میراث فرهنگی و دائره حقوقی آن‌ها در مراجع قضایی خریدار دارد و آیا می‌توان امیدوار بود به اینکه سیمای معماری و میراث فرهنگی ارزشمند اصفهان از پشت ارتفاعات مازاد از طرح‌های تفصیلی و حریم تاریخی آزاد یا سیما و منظرشان از خدشه این ارتفاعات آزاد شود یا خیر؟! و دست آخر اینکه آیا سامانه هوشمندسازی شهرداری می‌تواند دست متخلفان را چه از بیرون و دورن این نهاد ببندد و برای همیشه حرف آخر را ضوابط طرح تفصیلی بزند یا باز هم راه‌های رسیدن به ارتفاع‌های غیرمجاز چندان دور نیست؟!