آبیاری زمین های کشاورزی با پساب خانگی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، در پی ارسال تصاویر از شرایط نامطلوب و خطرناک آبیاری زمین های کشاورزی با پساب خانگی، تیم خبری به منطقه اعزام شد. تصاویر اگرچه گویا اما بوی نامطبوع در مجاورت کانال نیز غیرقابل تحمل بود.

در بازدید میدانی، کانال آب کشاورزی شریفیه را از سرچشمه پیگیری کردیم. آب کانال در مسیر جریان به شاخه هایی تقسیم شده که به صورت طبیعی باعث کم آب تر شدن این جریان می شود. آب سرچشمه و چاه ها که  بسیار کمتر شده است در ادامه مسیر خود به سمت زمین های کشاورزی از کنار تصفیه خانه شریفیه می گذرد. منشاء خطرناک آلودگی همینجاست.

سالیانه حدود 20 میلیون مترمکعب پساب خانگی شهرهای محمدیه، مهرگان و شریفیه با لوله زیرزمینی به تصفیه خانه شریفیه می رسد. به گفته مدیر آب و فاضلاب شهرستان البرز، این تصفیه خانه در سال 89 برای جمعیت 20 هزار نفری شریفیه در نظر گرفته شده بود كه بعدها با سكونت جمعیت ناحیه شهری مهرگان به همراه شهر محمدیه، فاضلاب آنها نیز به این تصفیه خانه هدایت شد.

به سراغ مسئول امور آب شریفیه رفتیم. آقای مهدی ملازینال با تائید اینکه آب خروجی این تصفیه خانه برای کشت محصولات کشاورزی و زراعی مناسب نیست گفت : عملیات انجام شده در سه حوضچه تصفیه خانه شریفیه در حد و اندازه ته نشینی و کلرزنی ا­ست و قطعا به صلاح کشاورزی نیست.

وی  افزود: بر اساس تحقیقات واحد آب و خاک آبفا، آب خروجی از تصفیه خانه حاوی فلزات سنگین و مواد مضر برای کشاورزی ست که در این راستا به کشاورزانی که از روی ناآگاهی از این آب استفاده می کنند اخطار داده شده است .

ملازینال در خصوص توسعه و تجهیز تصفیه خانه پساب شریفیه اضافه کرد: متاسفانه در چند سال گذشته اعتباری برای انجام کار تامین نشده است و هر سال باتوجه به تورم، برآوردها افزایش می یابد و در حال حاضر در صورت تامین کامل اعتبارات، حداقل با یکصد میلیارد تومان می توان تا آخر سال 1401 پروژه را تکمیل کرد.

جهادکشاورزی هم که مسئول نظارت بر تولیدات کشاورزی­ست از تخلیه آب تصفیه خانه شریفیه در کانال آب کشاورزی انتقاد کرد. مدیر اداره جهاد کشاورزی شریفیه در گفت و گو با خبرگزاری صداوسیما گفت: متاسفانه آب خروجی تصفیه خانه که بر اساس تحقیقات به عمل آمده حاوی فلزات سنگین و خطرناک است در کانال آب کشاورزی تخلیه می شود.

شاه­باقی افزود: کشاورزان مجبور به استفاده از آب کانال هستند و ورود این آب آلوده به زمین های کشاورزی بر روی کیفیت خاک تاثیر نامطلوب دارد  و یقینا بر روی محصولات کشاورزی که به مصرف مردم می رسد اثرات زیان باری خواهد داشت.

وی  اضافه کرد: به کشاورزان منطقه توصیه  اکید شده است که از این آب برای کشت و تولید صیفی جات استفاده نکنند.

در این راستا یکی از کشاورزان منطقه نیز با تایید آلوده بودن آب کانال، گفت: متاسفانه به خاطر این آلودگی مجبوریم محصولات صیفی کشت نکنیم و در این شرایط کم آبی به سمت کاشت محصولات زراعی رفتیم البته کیفیت خاک زراعی نیز با این آب هر سال افت می کند.

برای بازدید از تصفیه خانه هم به در بسته خوردیم هرچند آنسوی نرده ها مشخص بود که پروژه توسعه تصفیه در ابتدای کار تعطیل شده است و این واحد با شرایط منسوخ به تصفیه مبتدی پساب خانگی می پردازد.

محبّی کارشناس آزمایشگاه آب استان در این زمینه می گوید: بر اساس آزمایش های مداوم انجام شده بر روی کیفیت آب خروجی تصفیه خانه شریفیه، محرز است که این آب دارای فلزات سنگین و زیان آلود برای کشاورزی بخصوص محصولات صیفی و زراعی ست هرچند این آب می تواند به صورت کنترل با مواد مغذی برای رشد درختان موثر باشد اما با تاکید برای کشاورزی بسیار ناسالم است.

برای پیگیری بیشتر موضوع به سراغ بخشدار محمدیه رفتیم. آقای فلاح امینی که قبلا در سمت شهردار شریفیه مشغول به فعالیت بود اخیرا به عنوان سرپرست بخشداری محمدیه انتخاب شده است. وی با اشراف به مشکل تصفیه خانه پساب شریفیه می گوید:  فاضلاب ناحیه شهری مهرگان و همچنین شهرهای محمدیه و شریفیه در این واحد تصفیه می شود که لزوما ظرفیت آن را نداشته و نیاز به توسعه و تجهیز کامل دارد. بنابراین در شرایطی که شرکت  آب منطقه ای استان مسئول تحویل آب خروجی از تصفیه خانه و تعیین تکلیف آن است وقتی این  شرکت  آب را تحویل نمی گیرد بالطبع موید آن است که کیفیت آن را تایید نمی کند.

سرپرست بخشداری محمدیه  می افزاید : طبق بررسی های انجام گرفته و بازدیدهای میدانی که با حضور متخصصان از تصفیه خانه انجام شد ، آب خروجی از این تصفیه خانه استاندارد لازم را ندارد چنانکه از ظاهر آن هم کاملا مشخص بوده و اداره آب و فاضلاب هم کاملا در جریان امور است. در خصوص پمپ های هواده هم رئیس اداره آب و فاضلاب شهرستان قول مساعد دادند تا بزودی مشکل را حل کنند.

فلاح امینی با اشاره به علت اصلی مشکل پساب این منطقه افزود: عدم توسعه و تجهیز تصفیه خانه شریفیه باتوجه به اضافه شدن پساب دو شهر دیگر در عمل از توان این واحد خارج است و علیرغم مکاتبات و رایزنی های صورت گرفته که قرار بود 144 میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل تصفیه خانه اختصاص یابد متاسفانه این اعتبار تامین نشد.

وی اضافه کرد :  با پیگیری های صورت گرفته از کمیته برنامه ریزی شهرستان حدود چهار میلیارد تومان اعتبار تامین شد که با آن توانستند مخزن های دانه گیر در این واحد ایجاد کنند و بخشی از کار تصفیه در روند استاندارد انجام شود در حالی که برای تجهیز کامل آن حدود 150 میلیارد تومان اعتبار لازم است.

سرپرست بخشداری محمدیه گفت :  کمیته برنامه ریزی شهرستان در سال گذشته برای تمام پروژه های فرهنگی و غیرفرهنگی سطح شهرستان 30 میلیارد تومان اعتبار داشت که بخشی از این اعتبارات به صورت توازن ردیف 180 است و یک سری هم استانی. اعتبارات استانی معمولا بالای 50 تا 60 درصد تخصیص داشتند و به نظر می رسد مشکل تجهیز تصفیه خانه شریفیه با اتکا به اعتبارات استانی قابل حل نیست و باید از محل اعتبارات ملی استفاده شود.

فلاح امینی افزود: برای تجهیز تصفیه خانه شریفیه همانند محمودآباد می توانستیم از قراردادهای BOT استفاده کنیم که متاسفانه به علت عدم سرمایه گذاری موثر، محقق نشد. در دوره های قبل هم نیروگاه شهید رجایی حدود 5 سال قبل پیشنهادی دادند که آب را تحویل بگیرند و بصورت تصفیه شده تحویل دهند که باتوجه به مسافتی که بین نیروگاه و شریفیه است علت عدم انجام این قرارداد هم مشخص نیست.

وی گفت: برای تکمیل این پروژه با توجه به تهدید امنیت غذایی و سلامت مردم منطقه که باید هرچه سریعتر و به صورت جدی اقدام شود سازمان های ذی ربط مانند شرکت آب منطقه ای استان، امور آب و فاضلاب شهرستان، جهادکشاورزی و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی آستین همت بالا زنند تا تجهیز کامل تصفیه خانه شریفیه به نتیجه برسد.

روزانه حدود 54 هزار متر مکعب پساب خانگی محمدیه، مهرگان و شریفیه وارد کانال فاضلاب می شود که با در نظر گرفتن مراحل تصفیه، حداقل بیش از نصف این پساب، خروجی تصفیه خانه شریفیه خواهد بود. شرکت آب منطقه ای استان، مسئول مستقیم تحویل آب خروجی ست که آن را بر اساس دستورالعمل های کارشناسی تقسیم کند که البته بیشتر این آب در شرایط کم آبی فعلی به زمین های کشاورزی اختصاص پیدا می کند.

اگرچه آب کشاورزی که از منابعی مثل چاه های عمیق تامین می شود کانال اختصاصی خود را دارد اما متاسفانه آب خروجی تصفیه خانه شریفیه که در بهترین حالت می توان نام آن را نیمه تصفیه شده نهاد در طول مسیر با همین آب سالم کشاورزی مخلوط شده و راهی زمین هایی می شود که غذای روزانه مردم در آنها کشت می شود.

شرکت آب منطقه ای استان از تحویل همین آب خروجی تصفیه خانه خودداری کرده و مسئولیتی به گردن نگرفته است. در تماس با مدیر شرکت آب منطقه ای، همین پاسخ تکراری را شنیدیم. آقای ملکی علت آن را آلوده و مضر بودن آب عنوان کرد و از طرح دعوی حقوقی و قضائی علیه شرکت آب و فاضلاب خبر داد. پاسخ به همین اندازه کوتاه و مختصر بود.

در یک جست و جوی ساده کتابخانه ای و اسنادی می توان چندین مقاله علمی-پژوهشی در بررسی اثر آبیاری زمین های کشاورزی با پساب خانگی و صنعتی نیمه تصفیه شده مشاهده کرد که یافته های بیشتر این پژوهش ها بر آسیب های این اقدام خطرناک دارد. اتفاقا چند مورد از این پژوهش ها در منطقه قزوین انجام شده است و نتیجه گیری اغلب این مقالات بر این مطلب صحه می گذارد که آبیاری زمین های کشاورزی با اینگونه آب ها در کشت صفی جات و محصولاتی که به مصرف مستقیم می رسند قطعا سلامت انسان ها را تهدید می کند. در مواردی دیگر که به کشت محصولاتی می پردازد که به مصرف غیرمستقیم می رسند نیز نتایج یافته ها بر خطرناک بودن آن تاکید دارد. آبیاری زمین های کشاورزی با پساب نیمه تصفیه شده حتی در بلندمدت نیز بر کیفیت و حاصلخیزی خاک تاثیر نامطلوب داشته و به گفته کارشناسان به مرور، خاک را غیرحاصلخیز می کند.

سلامت هزاران نفر در هزارتوی بی مسئولیتی ها به خطر می افتد و امنیت غذایی مردم در  تصفیه خانه تهدید می شود. رسیدگی هرچه سریعتر و حیاتی نیز با طرح یک دعوی حقوقی خلاصه شده است و آنچه که هنوز پاسخی برای آن پیدا نشده این است که آیا کسانی که شرایط این آب و آبیاری را می بینند حاضرند از محصولات آن برای خود و خانواده هایشان استفاده کنند؟

نگارنده : مرتضی قربانی