تشریح جزئیات تصمیم شورای عالی حوزه برای تغییرات آموزشی فقه و اصول

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شورای نگهبان، آیت‌الله شب‌زنده‌دار عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه طی سخنانی از تغییرات مصوب شورای عالی در خصوص دروس فقه و اصول سطوح عالی خبرداد.

وی با بیان اینکه این تغییرات در حوزه‌های علمیه سراسر کشور و مراکز تخصصی غیر از حوزه علمیه خراسان اعمال می‌شود، گفت: از مباحث اصول پایه هفتم دو قسمت «قطع» و «تعادل و تراجیح» کتاب رسائل حذف می‌شوند؛ مبحث «قطع» کتاب رسائل از یک انسجام و دسته بندی که برای تدریس نوشته شده باشد برخوردار نیست؛ برای مثال شیخ اعظم دو ضابطه برای ترتیب مباحث اصولی بیان می‌کند که هر دو ضابطه محل اشکال است.

عضو فقهای شورای نگهبان در پاسخ به چرایی مناسب نبودن کتاب رسائل برای تدریس اظهار داشت: وقتی یک مبتکر یادداشت‌های اولیه خود را انجام می‌دهد به منسجم کردن متن خود فکر نمی‌کند، از همین رو مباحث «قطع» و «تعادل و تراجیح» به علت عدم انسجام کافی مناسب تدریس نیست؛ کتاب‌هایی که برای آموزش بهتر هستند باید انتخاب شوند تا از وقت طلاب عزیز استفاده صحیح شود.

وی با بیان اینکه مبحث «ظن» و مبحث «اصول عملیه» از کتاب رسائل در پایه هفتم جایگزین مباحث حذف شده می‌شوند، گفت: در اصول پایه هشتم کتاب «الفائق» به عنوان اصول خوانده می‌شود و این کتاب مکمل اصول است و مشتمل بر آن دسته از مباحثی است که در کتب اصولی متداول مطرح نشده‌اند؛ این کتاب در هر دو نیم سال تحصیلی مبنای تدریس است؛ روشن است که این اقدامات گام‌های اولیه‌ای است که این مباحث مورد تدریس واقع شوند تا راه تعامل علمی برقرار بماند و ترقی حاصل شود و الفائق هم حد نهایی نیست بلکه زمینه‌ای برای ارتقا است.

آیت الله شب زنده دار افزود: از کتاب مکاسب شیخ اعظم هم مباحثی حذف شده اند و البته مباحث باقی مانده نیز قوت علمی لازم را برای طلاب دارند؛ همه مباحث کتاب مکاسب از وزانت علمی بالا برخوردار نیست و وقت تدریس را می‌گیرد از همین رو مباحثی انتخاب شدند که طلاب را آماده بهره گیری از دروس خارج کنند که در نتیجه با مقداری درس خارج رفتن قدرت اولیه اجتهاد را کسب کنند.

وی در ادامه تغییرات محتوای درسی با اشاره به اصول پایه نهم و دهم تصریح کرد: برای اولین بار به طور رسمی حلقه سوم کتاب حلقات شهید صدر به عنوان بدیل کتاب کفایه پذیرفته شده است و طلابی که مایل هستند این کتاب را بخوانند مجوز لازم را دارند و دیگر لازم نیست کفایه را بخوانند؛ «حلقه ثالثه» با اصول امروز هماهنگ‌تر از کفایه است و مباحث شهید صدر شخص را زودتر وارد فضای این علم می‌کند و به او توانایی بیشتری در فهم این علم می‌دهد.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه گفت: برای اینکه به همه سلائق احترام گذاشته شود، کفایه هم مورد قبول هست و کسی که هر دو را بخواهد بخواند «نور علی نور» است، اما الزامی ندارد؛ چون بناست مجموع مقدمات و سطوح عالی از ۱۰ سال فراتر نرود و از طرفی حجم مکاسب مناسب با ۴ سال نیست و بسیار فراتر از ۴ سال است، بخش‌های غیر مهم از برنامه آموزشی مکاسب حذف شده و برای مطالعه قرار داده شده است.

وی با بیان اینکه این تغییرات متوجه نظام آموزش عمومی و رشته‌های تخصصی فقه و اصول است، افزود: فقه نیم‌سال دوم پایه دهم نیز کتاب «الشخص الاعتباری» که از موضوعات مورد نیاز جامعه بشری است قرار داده شده تا طلاب مباحث مربوط به این باب را نیز بدانند؛ این کتاب نیز مانند «الفائق» توسط یک لجنه علمی نوشته شده و به احتمال زیاد جایگزینی نیز برای این کتاب قرار داده خواهد شد، اما فعلا کتاب خاصی دیده نشده است.

آیت الله شب زنده دار در ادامه بیان تغییرات، در خصوص تغییر در رشته‌های تخصصی دیگر غیر از فقه و اصول ابراز داشت: رسائل به طور کامل حذف شده است و درس «اصول» برای طلاب محصل در سایر رشته‌های تخصصی جلد اول کفایه و حلقه ثالثه شهید صدر کتاب درسی قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: علاوه بر مکاسب، به طلاب محصل در رشته‌های تخصصی حوزه غیر از فقه و اصول اختیار داده می‌شود که مباحث فقهی جدید مناسب با رشته تحصیلی خود انتخاب کنند؛ البته برای هماهنگی، لجنه‌ای تعیین می‌شود که مباحث یا کتب فقهی برای رشته‌های تخصصی مختلف را تأیید کنند. راه را برای بروز و ظهور ابتکارات مختلف باید باز بگذاریم و نباید برنامه آموزشی به صورت دستوری و بخشنامه‌ای با برنامه آموزشی واحد باشد.

آیت الله شب‌زنده‌دار در ادامه اظهار داشت: شیوه نگارش حلقات شهید صدر بسیار حائز اهمیت است و ایشان این کتاب را برای یک حوزه کوچک در اردبیل می‌نویسد. مرحوم سیدعبدالغنی از شاگردان شهید صدر در اردبیل یک مدرسه علمیه‌ای تأسیس می‌کند و از شهید صدر درخواست نگارش یک کتاب اصولی می‌کند که مرحوم شهید کتاب حلقات خود را تألیف می‌کند و اگر این آزادی وجود نداشت که بتوان غیر از کتب مرسوم کتاب دیگری انتخاب شود یک کتاب اصولی اینچنینی نوشته نمی‌شد؛ این آزادی در انتخاب باید در چهارچوب مشخصی که مقدار لازم علمیت را اکتفا کند باید وجود داشته باشد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: این برنامه‌هایی که برای تغییر و تحول در نظام درسی حوزه علمیه ارائه شده است، فراغ مبارکی است برای مجال دادن به مباحثی است که مورد ابتلا هستند.