روند نزولی باروری در کشور طی ۵ سال اخیر

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، دومین جلسه کمیته بخشی آمار‌های جمعیت در سال جاری با حضور معاون طرح­‌های آماری و آمار‌های ثبتی مرکز آمار ایران، علی اکبر محزون، مدیر کل دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری‌های مرکز آمار ایران و جمعی از مدیران و کارشناسان دستگاه­های اجرایی از مرکز آمار، وزارت بهداشت، ثبت احوال، انجمن آمار و موسسه مطالعات جمعیتی و اساتید جمعیت شناسی به صورت حضوری روز یکشنبه سی‌ام مرداد ماه برگزار شد.

 

در ابتدای این جلسه میرفلاح نصیری معاون طرح‌های آماری و آمار‌های ثبتی مرکز آمار ایران ضمن تقدیر و تشکر از حاضران در جلسه به اهمیت و ضرورت بحث محاسبه باروری در کشور و قانون جوانی جمعیت و تکالیف مرکز آمار ایران اشاره کرد.

 

در ادامه جلسه دکتر فتحی رئیس گروه جمعیت و سرشماری مرکز آمار ایران با اشاره به فرایند انجام محاسبه میزان باروری کل کشور در سطح استان از سال ١٣٩٦ تا ١٤٠٠ گزارشی تفصیلی در این خصوص برای حاضران در جلسه ارائه کرد.

 

وی به اهمیت محاسبه میزان باروری کل کشور در سال‌های اخیر اشاره نموده و توضیح داد که تا قبل از سال ١٣٩٥ این شاخص با استفاده از روش غیر مستقیم و اغلب داده‌های سرشماری محاسبه می‌شد، اما از سال ١٣٩٥ به بعد با بهبود آمار‌های ثبتی ولادت امکان محاسبه با روش مستقیم فراهم شده است. در سال گذشته نیز محاسبات انجام شده با روش مستقیم برای سال­های ٩٦ تا ٩٩ پس از تصویب کمیته آمار بخشی جمعیت اطلاع رسانی شد. در حال حاضر این شاخص با روش مستقیم و برای سال ١٤٠٠ محاسبه شده است.

 

دکتر فتحی با اشاره به توصیه‌­های سازمان ملل در خصوص جمع‌آوری داده‌­های باروری و مرگ و میر، روش­های تولید این داده­ها را شامل شیوه ثبتی، طرح‌های آماری و روش ترکیبی ذکر کرده به گونه­ ای که هیچکدام نسبت به دیگری برتری ندارد و تلفیق داده­ها از منابع مختلف کیفیت آمار‌های ملی را ارتقا می­بخشد. در ایران مقایسه داده­های ولادت از دو منبع ثبتی داده یعنی سازمان ثبت احوال کشور و وزارت بهداشت حکایت از بهبود پوشش هر دو منبع داده و به حداقل رسیدن تفاوت بین آنهاست که این موضوع به عنوان یک گام رو به جلو و مثبت در کشور تلقی می‌­شود.

 

نتایج محاسبات، کاهش میزان باروری کل ایران از سال ١٣٩٥ تا ١٤٠٠ را تایید می­کند. اطلاعات ثبت احوال نشان داد میزان باروری کل زنان مقیم ایران (اعم از جمعیت ایرانی و غیرایرانی) در سال­های ١٣٩٦ و ١٣٩٧ و ١٣٩٨ و ١٣٩٩ و ١٤٠٠ به ترتیب برابر ٢,٠٩ و ١.٩٥ و ١.٧٤ و ١.٦٥و ١.٦٥ فرزند است. میزان باروری کل زنان ایرانی در سال­های ١٣٩٦ و ١٣٩٧ و ١٣٩٨ و ١٣٩٩ و ١٤٠٠به ترتیب برابر ٢.٠٧ و ١.٩٧ و ١.٧٧ و ١.٧١ و ١.٧٤ فرزند است. میزان باروری کل ایران در سال ١٤٠٠ اندکی افزایش یافته است که این افزایش تحت تاثیر افزایش باروری اتباع غیرایرانی بوده است. میزان باروری زنان ایرانی در سال­های ١٣٩٩ و ١٤٠٠ مشابه هستند. در سال‌های اخیر الگوی فرزنداوری در سنین میانی متمرکز شده است. الگوی سنی باروری نشان دهنده کاهش میزان باروری در همه سنین از جمله گروه­های سنی ٢٠-٢٤ و ٢٥-٢٩ و ٣٠-٣٤ ساله است. این تغییر بیانگر کاهش باروری به ویژه در میان گروه سنی جوان است که به نوبه سهم بسزایی در کاهش میزان باروری کل در ایران داشته­‌اند. تمام استان‌های کشور کاهش میزان باروری کل را در اخیر ٥ سال تجربه کرده‌اند.

 

بنابراین می‌توان گفت کاهش میزان باروری کل در اقصی نقاط ایران پدیده­ای فراگیر بوده است. البته در تعدادی از استان­ها باروری در سال ١٤٠٠ در مقایسه با سال ١٣٩٩ افزایش یافته است. در سال ١٤٠٠ استان‌هایی که پذیرای مهاجران خارجی بوده­‌اند باروری آن‌ها در مقایسه با سال ١٣٩٩ اندکی افزایش یافته‌اند. استان‌های یزد، البرز، سیستان و بلوچستان، تهران و اصفهان نمونه‌های بارز هستند. ٢٧ استان باروری کمتر از سطح جانشینی را در سال ١٤٠٠ تجربه کرده‌اند که ٢٠ استان باروری کمتر از سطح جانشینی بین ٢,٠٩ تا ١.٥١ فرزند، ٢ استان باروری پایین (بین ١.٣١ تا ١.٥ فرزند) و ٥ استان باروری بسیار پایین (کمتر از ١.٣ فرزند) داشتند. تنها ٤ استان باروری بالاتر از سطح جانشینی را در سال ١٤٠٠ تجربه کرده‌اند، بنابراین می‌توان گفت دلایل مختلف اجتماعی و اقتصادی متعددی در تغییرات میزان باروری کل ایران دخیل هستند. خانم فتحی در انتهای این گزارش پیشنهاد داد، برای درک و تحلیل این وضعیت مطالعات متعدد جامعه‌شناسی و جمعیت شناختی توسط پژوهشگران و صاحبنظران انجام پذیرد.