تلاش‌ها برای بازگشت اصالت نام "گوهر و زر" به رودخانه‌های رشت

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز گیلان؛ "زر "و "گوهر"، کلمات زیبا و با شکوهی است که روزگاری بر روی دو رودخانه که از قلب شهر رشت می‌گذرند، نامگذاری شد، صفتی که دیگر با حال و هوای دو روخانه شهرباران همخوانی ندارد.

زرجوب و گوهررود؛ به معنای جویی که در آن زر و گوهر روان است. این نام‌ها روزگاری برازنده‌ترین نام برای رودخانه‌های شهر رشت بود، اما حالا اوضاع فرق کرده است.

عمه کوثر، پیرزن رشتی ۸۰ ساله، از روزگار دور می‌گوید؛ روزگاری که در این رودخانه ها، آب درخشان و زلال برازنده توصیف ِ نام زر و گوهر بود و دختران همراه مادران شان برای شستشوی ظرف و قالی و زیرانداز و حصیر، از آب این رودخانه‌ها استفاده می‌کردند. 

عمه کوثر می‌گوید: نزدیک عید که می‌شد، من و دختران محل، قالی‌ها و زیلو‌های اتاق و ایوان را جمع می‌کردیم روی سرمان می‌گذاشتیم و به رودخانه می‌رفتیم، کنار آب می‌گذاشتیم و می‌شستیم؛ آب رودخانه چنان روان و زلال بود که سنگ‌های کف آب هم پیدا بود، رودخانه پر بود از ماهی‌های ریز و درشت.

رودخانه گوهررود از ۷۰۰ متری کوه‌های سراوان، و رودخانه زرجوب از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جوکلبندان و کچا از حدود ۲۵ کیلومتری جنوب شهر رشت سرچشمه می‌گیرند.

زرجوب و گوهررود پس از پیوستن به یکدیگر و تشکیل رودخانه پیربازار، وارد بخش شرقی تالاب انزلی می‌شود.

طول آبراهه زرجوب ۴۵ کیلومتر و طول گوهررود ۳۶ کیلومتر است و از ۲۵ محله شهر رشت عبور می‌کنند.

امروز این ۲ رودخانه، محل زندگی انواع جانواران موذی ست. آبی که در آن روان است، بدبوست و خانواده‌هایی که در کنار این رودخانه‌ها زندگی می‌کنند، از بوی بد این رودخانه‌ها، به ویژه شب‌ها به شدت گلایه دارند.

آقا رضا که سال‌ها است در خیابان رودباری، کنار رودخانه گوهرود زندگی می‌کند، می‌گوید: شب‌ها به ویژه تابستان که آب رودخانه کم می‌شود، از بوی تعفن آن کلافه می‌شویم، حتی نمی‌توانیم پنجره‌ها را باز کنیم، بوی رودخانه، غیرقابل تحمل است.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان درخصوص میزان آلودگی رودخانه‌های رشت می‌گوید: ورود انواع فاضلاب‌های خانگی و بهداشتی، شهر صنعتی، شیرابه کارخانه کود آلی و فاضلاب‌های بیمارستانی به رودخانه ها، پسماند‌های جوامع محلی حاشیه رودخانه‌ها و ساخت و ساز‌های غیرمجاز و تصرفات به حریم رودخانه از دلایل اصلی آلودگی رودخانه‌های گوهررود و زرجوب است.

علی محمدپور با استناد به یک جدول آماری، بار آلودگی ورودی به رودخانه‌های زرجوب و گوهررود را براساس وزن خشک ماده آلی (COD) این گونه تشریح می‌کند: 

 

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان، تصفیه نشدن فاضلاب بهداشتی متصل به شبکه جمع آوری فاضلاب شهری، اتصال مستقیم فاضلاب تعدادی از مجتمع مسکونی در منطقه لاکان رشت، اتصال مستقیم فاضلاب بهداشتی پاسگاه نیروی انتظامی لاکان و تخلیه مستقیم پساب تعداد زیادی کارواش در در حاشیه روخانه گوهررود در منطقه لاکان را از عوامل مهم آلودگی رودخانه‌های گوهررود و زرجوب از فاضلاب‌های خانگی دانست.

علی محمدپور راهکار حل معضل فاضلاب بهداشتی و خانگی را تکمیل شبکه فاضلاب بهداشتی براساس طرح جامع، افزایش بهره برداری از تصفیه خانه فخب و ساخت تصفیه خانه‌های محلی و جنوبی در مسکن مهر رشت اعلام کرد.

وی درخصوص فاضلاب شهر صنعتی رشت هم گفت: روزانه، ۲۵ هزار مترمکعب فاضلاب صنعتی از ۲ خروجی شرقی و غربی به رودخانه‌های زرجوب و گوهررود می‌ریزد.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان ساخت تصفیه خانه مرکزی و پیش تصفیه در صنایع را از مهمترین راهکار‌های حل معضل فاضلاب شهر صنعتی رشت اعلام کرد.

علی محمد پور گفت: یکی از منابع آلوده کننده رودخانه گوهررود، شیرابه کارخانه کودآلی گیلان است.

اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان با ارسال جدولی ثابت کرد به دلیل تصفیه نشدن پساب تولیدی در مرحله تولید کمپوست، حجم بالایی از آلودگی، وارد رودخانه گوهررود می‌شود به طوری که میزان آلایندگی این شیرابه، ده‌ها برابر بیشتر از شیرابه زباله سراوان است.

معاون خدمات شهری شهرداری رشت می‌گوید: کارخانه کودآلی در مدت ۲۴ ساعت شبانه روز با ظرفیت ۳۰۰ تا ۴۰۰ تن زباله فعال است و اکنون تصفیه خانه این کارخانه تکمیل شده و همه شیرابه‌ها تصفیه می‌شود.

اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان یکی از راه‌های نجات رودخانه‌ها را کم کردن زباله با اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا می‌داند. 

حامد بشر دانش معاون خدمات شهری شهرداری رشت هم می‌گوید: با کمک "سازمان‌های مردم نهاد " و آموزش‌های همگانی و ایجاد پویش‌های مختلف، در تلاشیم تا تفکیک زباله از مبدا در رشت، مرکز استان، به خوبی انجام شود و این کار را از مدارس آغاز کرده ایم.

اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان ایجاد نیروگاه زباله سوز با ظرفیت دست کم روزانه ۶۰۰ تن را هم یکی دیگر از راه‌های کم کردن زباله و در نتیجه کاهش ورود شیرابه زباله به رودخانه‌ها اعلام کرد.

حامد بشردانش معاون خدمات شهری شهرداری رشت درخصوص نیروگاه زباله سوز شهر رشت هم گفت: ساختمان این نیروگاه در حال ساخت است که برای تکمیل آن به هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که با هماهنگی با وزارت کشور تا ۲ ماه آینده تسهیلات در اختیار پیمانکار قرار داده می‌شود و قرار است در مدت ۳ سال تکمیل شود.

علی محمد پور معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان اعلام کرد: از ۱۵ بیمارستان رشت فقط بیمارستان‌های پورسینا، ولایت، توتونکاران، پارس، قائم، آریا، گلسار، رسول اکرم و ولیعصر تصفیه خانه فاضلاب دارند، تصفیه خانه بیمارستان‌های امیرالمومنین، رازی، ۱۷ شهریور، دکتر حشمت و شفا در حال راه اندازی دوباره هستند و سامانه تصفیه خانه بیمارستان فامیلی هم در مرحله ساخت است.

وحید خرمی گفت: برای این دو رودخانه درخواست سند کرده ایم که در دست اقدام است.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب گیلان در خصوص اجرای طرح ایجاد تاسیسات فاضلاب شهر رشت می‌گوید: این طرح از سال ۱۳۶۹ دارای ردیف اعتباری شد و در موافقت نامه این طرح صرفا عملیات اجرای تاسیسات فاضلاب مربوط به مناطق میان دو رودخانه زرجوب و گوهررود، تحت عنوان «زون مرکزی» لحاظ شده بود.

مازیار علیپور می‌گوید: این بخش از طرح، شامل اجرای ۱۶ واحد ایستگاه پمپاژ و ۲۹۸ کیلومتر خط اصلی و فرعی و ایجاد یک واحد تصفیه خانه به ظرفیت ۶۳ هزار مترمکعب در شبانه روز، برای تحت پوشش قرار دادن جمعیتی معادل ۳۰۰ هزار نفر بود.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب گیلان از اهمیت اجرای طرح تکمیل تصفیه خانه فاضلاب رشت و ورود بانک جهانی برای تکمیل آن می‌گوید: اهمیت اجرای این طرح به لحاظ زیست محیطی سبب شد تا جزو طرح‌های بهره‌مند از تسهیلات بانک جهانی قرار گیرد و اجرای آن از مهر سال ۱۳۸۴ با استفاده از اعتبارات بانک جهانی آغاز شد.

مازیار علیپور همچنین جزییات این طرح را تشریح کرد و گفت: برای اجرای این طرح قرار شد ۱۶ واحد تلمبه خانه، ۵۷۶ کیلومتر شبکه جمع آوری فاضلاب ایجاد و ۷۰ هزار و ۴۰۰ فقره انشعاب نصب و تصفیه خانه موجود برای تحت پوشش قرار دادن جمعیتی معادل ۵۳۷ هزار نفر در بخش‌های شرقی وغربی ارتقاء یابد.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب گیلان می‌گوید: بانک جهانی قرار بود، برای اجرای این طرح ۵۵ میلیون و ۹۸۱ هزار دلار هزینه کند، ولی در مدت حدود ۵ سال پس از پرداخت ۳۶ میلیون و ۲۸۴ هزار و ۶۸۸ دلار به دلیل تحریم‌ها، پرداخت بقیه مبلغ متوقف شد.

مازیار علیپور افزود: پس از توقف پرداخت اعتبارات بانک جهانی، با توجه به اهمیت این طرح‌ها تکمیل شان با استفاده از اعتبارات طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مد نظر قرار گرفت که در این زمینه، تلمبه خانه اصلی شرقی و غربی شهر رشت با استفاده از اعتبارات ملی طرح فاضلاب رشت، تکمیل شد و در مدار بهره برداری قرار گرفت.

به گفته وی طرح تکمیل خط انتقال فاضلاب ناحیه بلوار گیلان و بخش‌های شرقی منطقه گلسار، به ایستگاه پمپاژ شرقی متصل و طرح فاضلاب شمال بلوار شهید افتخاری هم به ایستگاه پمپاژ غربی متصل شده و وارد مدار بهره برداری قرار گرفته اند.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب گیلان همچنین اضافه کرد: تاکنون برای اجرای این طرح‌ها از محل اعتبارات بانک جهانی و طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای، ۴۵۰ کیلومتر خطوط اصلی و فرعی فاضلاب رو اجرا شده و ۳ تلمبه خانه فاضلاب اصلی مناطق مرکزی و شرقی و غرب ایجاد و در مدار بهره برداری قرار دارند، تصفیه خانه فاضلاب فخب هم به ظرفیت اسمی ۶۳ هزار مترمکعب در روز، از سال ۱۳۹۱ برای تصفیه فاضلاب ورودی مطابق استاندارد‌های سازمان محیط زیست در مدار بهره برداری قرار دارد.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب گیلان گفت: طرح‌های ایستگاه جمع آوری فاضلاب در مناطق عینک، حمیدیان، معلولین، فخب، خیابان شهدا و نیروی دریایی رشت، در دست اجرا قرار دارد که با تخصیص اعتبارات این طرح‌ها هم انجام خواهد شد.

معاون خدمات شهری شهرداری رشت گفت: هر سال در فصل بارندگی از بالادست گل و لای وارد این ۲ رودخانه می‌شود و برای جلوگیری از آب گرفتگی و سیلاب، رسوبات این رودخانه‌ها لایروبی می‌شود.

معاون خدمات شهری شهردای رشت با اشاره به بی توجهی برخی شهروندان در حفظ محیط زیست گفت: هر ماه ۳ یا ۴ بار حریم و حاشیه این دو رودخانه پاکسازی می‌شود و در این پاکسازی‌ها اجناس کهنه شهروندان از جمله مبل، یخچال و کمد‌های کهنه پیدا می‌شود که جای تعجب دارد!

حامد بشردانش افزود: امسال از منابع اعتبارات داخلی شهرداری، یک میلیاردتومان برای لایروبی این ۲ رودخانه اختصاص یافته که هزینه می‌شود.

 نفس‌های رودخانه‌های زرجوب و گوهررود به شماره افتاده، رودخانه‌هایی که روزی محل زندگی ماهیان بود امروز محل زندگی موش و جانوران موذی شده و در حال مرگ است و همه متولیان امر به همراه مردم باید دست به دست دهند و برای نجات این شاهرگ‌های حیاتی شهر رشت تلاش کنند.