هفت دهه خدمت و خیانت در مستند تلویزیونی«رمز و راز ملکه»

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مستند «رمز و راز ملکه» با محوریت زندگینامه ملکه انگلستان، دیروز جمعه ۱۸ شهریور پخش شد. این مستند ۵۸ دقیقه‌ای ساخته مهدی نقویان، ارکان حکومت انگلیس و چگونگی شکل‌گیری مقام ملکه را واکاوی کرده است و  فعالیت او در این هفت دهه را روایت می‌کند.

نقویان در گفتگوی ویژه خبری درباره انگیزه ساخت مستند رمز و راز ملکه گفت: در حالی که رسانه‌های انگلیس علیه ایران تا این حد فعالیت می‌کنند، به نظر من دلیل خاصی ندارد برای این موضوعات تصمیم گیری کنیم.

او افزود: من هم اوایل دهه ۹۰ به ذهنم رسید که درباره ملکه انگلیس کار بکنم شاید آن موقع شروع کار مستندسازی ام با این جنس بود و مطمئن بودم که همه گروه های جامعه  ایران ملکه را می‌شناسند؛ به عنوان کسی که سال‌ها دارد حکومتداری می‌کند، بنابراین یک کار سیاسی خاص برای گروهی  مخاطب‌ خاص نبود و ساختم و بعداً هم دیدیم که مورد استقبال مردم قرار گرفت و ارتباط هم توانستند با آن بگیرند.

نقویان در خصوص روایت این مستند از دخالت‌هایی که در دوران سلطنت الیزابت دوم در خیلی از کشور‌ها از جمله ایران می‌شود،   توضیح داد: ملکه جوان شاید به نوعی می‌خواست قدرتش را نشان بدهد و اولین جایی که به تورش خورد ایران بود و بحث کودتای ۲۸ مرداد پیش آمد.

او ادامه داد: چیزی که خیلی بارز است و الآن هم ادامه دارد سال‌ها بعد از آن و بازوی اجرایی ملکه شد، بحث همان رسانه‌ای است که در اختیار دارد یعنی بی. بی. سی و این اصلاً ابداع خود آنهاست؛ طوری علیه ما صحبت می‌کنند و می‌گویند "رسانه ملی"، "رسانه حکومتی" و این‌ها در واقع برگرفته از کاری است که خودشان کردند.

این پژوهشگر مستند تاگید کرد: یعنی رسانه بی. بی. سی با حکم ملکه هر سال باید تمدید بشود، اعضای هیأت مدیره آن، کسی که مدیرعامل این شبکه می‌شود و اصلاً جزء کار‌های اصلی شان  نشان دادن قدرت ملکه انگلیس و پادشاهی و تخت و تاجش است که در ۲۸ مرداد هم ما دیدیم.

اصلاً به صورت مستقیم در اسنادی که الآن شاید یک دهه باشد که منتشر کردند از حالت محرمانه درآمده دخالت مستقیم بی. بی. سی، رادیوی بی. بی. سی که  اعلام رمز و شروع عملیات را می‌کند، عملیات آژاکس و بعد از آن هم که این‌ها کشور‌های استعماری بودند این‌ها روال کار کشور‌های استعماری دخالتشان در کشور‌های دیگر و نقشی که دارند در کشور‌های دیگر به صورت استعماری فرایندی است برای خودشان، منتهی ملکه به صورت رسانه و به صورت ظاهری بیشتر خودش را نشان می‌داد.

اگر در فیلم اشاره کردیم که بعد از چند دهه، ملکه آمد و خودش را می‌خواست نشان بدهد؛ نه اینکه تا حالا دخالتی نمی‌کردند الآن با حضور ملکه دارند دخالت می‌کنند یک جوری نقش و ظاهرشان را با حضور ملکه بیشتر کردند که جمال عبدالناصر بوده، بحث جنگ کره بوده، جنگ جزایر آرژانتین بوده، جنگ عراق و افغانستان، الآن جنگ اوکراین  که دیگر حضور مستمر دارند.


او درباره طرح عنوان بندی فصل‌های مختلف مستند با  جمله‌ای از یکی از آثار مشهور ویلیام شکسپییر نمایشنامه نویس انگلیسی توضیح داد: معتقدم ما در ایران خیلی حرف‌ها برای گفتن داریم  برخلاف شایدخیلی از  رسانه‌های کنونی  دنیا که حرف جدید برای گفتن ندارند با شکل و تکنیک و این‌ها در واقع مخاطب جلب می‌کنند؛   ولی متأسفانه  حرف هایمان خیلی شنیده نمی‌شود.

این مستندساز افزود: یک بخش به خاطر این است که ما حرف را با بیان خوب و زیبا نمی‌زنیم . اول برای من مهم بود که با بیان و سکانس بندی جدیدی از نظر ظاهری برای مخاطب این کار را ارائه بدهم که اول هم  فیلم‌های  سینمایی انگلیس را  انتخاب  کردم و اسم فصل‌ها را مرتبط با آن گذاشتم.

او گفت:، ولی در طول این طرح به این رسیدم از نقطه قوتی که این‌ها دارند علیه خودشان استفاده کنیم یک فیلم هم قبل از این  داشتم به نام گاو خشمگین که در مورد وال استریت بود و آنجا از فیلم‌های هالیوودی سکانس بندی را تشکیل دادم که  تجربه‌ای بود که هم باعث می‌شد از نظر ظاهری کار جذاب‌تر شود هم آن نقطه قوتی که این‌ها داشتند علیه خودشان  استفاده بکنیم.

نقویان تاکید کرد: برای عام مردم هم به نظرم با سکانس بندی توانستم حرفم را بهتر نشان بدهم؛ و این خیلی مهم است، چون بعد از همان سال‌ها بود من یک دو سه تا کار این جنسی انجام داده بودم. موقع ساختش فکر می‌کردم کار‌ی اجتماعی و مورد پسند عام مردم است .هیچ وقت فکر نمی‌کردم دارم در ژانر سیاسی کار می‌کنم؛ و من می‌گویم که فیلمم سیاسی نیست شاید به خاطر این اتفاق‌هایی که نشان می‌دهند یعنی در کنارش یک گریزی به سینما به فوتبال یا تحولات اجتماعی می‌زنیم که تقریباً در اکثر کار‌ها دوست دارم این اتفاق بیفتد.

 
نقویان درباره شیوه پژوهش و دستیابی به تصاویر آرشیوی مورد نیاز چنین مستند‌هایی گفت: کار مستند‌هایی که تاریخی است حالا با موضوعات مختلف سیاسی، ورزشی، اقتصادی و هرچه خیلی نیاز به تحقیق دارد و البته من معتقدم تمام موضوعاتی که در حوزه رسانه، سینما، تلویزیون می‌شود باید کار تحقیقاتی مفصل شود که برنامه و آن اثر  نهایی را جذاب‌تر کند.

این در مستند که خودش را خیلی بیشتر نشان می‌دهد. به نظرم بله قابل توجه بوده،   اما در این مستند خیلی به عمق قضایا هم نرفتیم و چیز‌هایی که خیلی ظاهر است یعنی این همه اختیارات بی در و پیکر برای ملکه انگلیس اینکه قانون اساسی ندارد انگلیس اینکه نمی‌دانم نهنگ و وال‌های انگلیس اموال شخصی ملکه است این‌ها همه چیز‌هایی است که در ظاهر احتیاج به تحقیقات عجیب و غریب ندارد که به آن دسترسی پیدا کنیم فقط این را در رسانه‌های خودشان متأسفانه می‌پوشانند و می‌آیند دست می‌گذارند روی کشور‌هایی مثلاً مثل کشور ما که  یک کشور جمهوری است.

از نظر حکومت و این‌ها کشور سلطنتی هستند یعنی اگر دو تا دسته بندی بکنیم کشور سلطنتی یک کشور که در دسته بندی دیکتاتوری قرار می‌گیرد، کشور‌های جمهوری آراء و رأی و اینهاست یعنی اگر، ولی فقیه ما به وسیله آراء غیرمستقیم مردم انتخاب می‌شود ملکه آن‌ها حتی به صورت رأی و آراء غیرمستقیم هم انتخاب نمی‌شود، ولی می‌بینید شبانه روز بمباران در واقع ضد آزادی خواهی علیه حکومت ما ضد نمی‌دانم مردم است.
نقویان در پاسخ به اظهارات انگلیس مبنی بر «نماد بودن ملکه» گفت:  در رسانه که دخالت مستقیم دارد در اموال سلطنتی، در ارتش که اصلاً ارتش ملی ندارند، و مهم‌تر از همه سرود ملی ندارند یعنی خیلی عجیب است سرود ملی ندارند سرود سلامتی و تندرستی ملکه دارند الآن نمی‌دانم بعد از مرگ ملکه قرار است سرود ملی شان تغییر بکند یا نکند.

نقویان خاطرنشان کرد:، چون پادشاهی و سلطنت را برای عامه مردم جذاب کردند و ببینید چه طوری جذاب شده؛ حقوق سالیانه‌ای که ملکه از مالیات مردم می‌گیرد ۸۶ میلیون پوند است، کاخ‌ها و زمین‌های سلطنتی به ارزش ۲۸ میلیارد دلار جزء اموال ملکه است اموال تاریخی به ارزش ۶۵۰ میلیون پوند که سود سالیانه اش ۲۴ میلیون پوند است این‌ها برای ملکه است، جواهرات، مجموعه هنری، سرمایه گذاری‌های شخصی ملکه برابر با ۵۰۰ میلیون پوند است ارثیه مادری اش که ۷۰ میلیون پوند بوده بدون مالیات در اختیارش گرفته تمام وال ها، دلفین ها، نمی‌دانم زمین‌هایی که مرتبط به آب است، قو متعلق به ملکه است مثلاً قو برای چی متعلق به ملکه است می‌گویند، چون غذای لذیذی است به این بهانه، چون غذای لذیذ است برای ملکه است یعنی این‌ها همه اش بحث تحجر و تجدد را راه می‌اندازند می‌گویند اسلام برای متحجران است الآن باید امروزی شد، ولی قوانین خودشان را که می‌بینیم این قدر قوانین عامیانه وجود دارد به طوری که مثلاً مردهایشان در مراسم باید با دامن شرکت کنند.
در ادامه برنامه آقای سید محمد حسینی کارشناس سینما در ارتباط تصویری در خصوص مستند رمز و راز ملکه گفت: این مستند را خیلی دوست دارم و خیلی باید مفصل راجع به آن صحبت بکنیم، ولی اصولاً مستند‌هایی که آقای نقویان می‌سازد مبتنی بر تحقیقات خیلی دقیقی است و همین جذابش می‌کند، بیشتر مستند‌ها مستند‌های آرشیوی است، ولی هم صدای گرمی که روی مستند می‌آید و هم نریشن بسیار قدرتمند و خوب و متینی که نوشته می‌شود، کار را به قدری جذاب می‌کند و به آن تصاویری که مابه ازای تصویر است و مابه ازای در واقع بیان هاست به قدری جذاب می‌کند که مخاطب با کار همراه می‌شود و اطلاعات مستمری را دریافت می‌کند از آن دست مستندهاست که خیلی باید پشت سر همدیگر بار‌ها و بار‌ها تماشا بشود تا اطلاعاتش در ذهن بنشیند و میزان داده‌هایی که در واقع در مستند جا می‌شود خیلی به نظرم گسترده است. ببینید من فکر می‌کنم یکی از مهمترین کار‌هایی که ما باید انجام بدهیم اینکه در واقع موضع خودمان را  درباره انگلستان مشخص بکنیم انگلستان با ما چه کار کرده من فکر می‌کنم  تصویری که ما در یتیم خانه ایرانی داشتیم خیلی تصویر درستی و دقیقی بود که مربوط دوره جرج پنجم است یعنی پدربزرگ همین الیزابت که حمایت از بهائیت کرد قحطی بزرگی را راه انداخت در این کشور و چه بلا‌هایی که سر ما آمد که در واقع بخشی از آن درون فیلم یتیم خانه ایرانی آقای ابوالقاسم طالبی آمد.


 او در ادامه در خصوص سریال‌های تاج و ملکه که در خصوص زندگی ملکه انگلستان ساخته شده گفت: مجموعه تلویزیونی تاج که حالا چند قسمتی از آن پخش شده، ولی به نظر من فیلم در هر دوی این آثار یعنی فیلم ملکه و مجموعه تاج یعنی یک نقطه مشترک جدی وجود دارد و آن نقطه مشترک حضور پیتر مورگان است که در فیلم به عنوان نویسنده حضور دارد و در مجموعه تاج در واقع هم نویسنده است و هم کارگردان کار است و کار را ایشان دارد می سازد تصورم این است که این آثار در خصوص ملکه الیزابت برخلاف آن آثار قبلی‌ای که حالا شاید  رویکرد‌های انتقادی هم در آن‌ها بود غالباً آثاری هستند که بیشتر یا جنبه توجیهی دارند نسبت به وقایعی که تصویر می‌کنند مشخصاً این دو تا اثر که کاملاً در واقع این جنبه توجیهی را در خودش دارد و می‌خواهد به مخاطب القاء بکند که این‌ها هم یک زندگی عادی دارند یک در واقع نگاه معمولی دارند به زندگی ضمن اینکه خیلی تلاش می‌کنند خیلی متین است خیلی شخصیت در واقع محکم و  نفوذناپذیری دارد ملکه، به خصوص در فیلم ملکه به نظرم این نگاه درآمده به خصوص در فراز پایانی فیلم که نگاه همین جوری است که می‌خواهد به مخاطبش القاء بکند یک در واقع به مخاطبش بگوید که مخاطب در پایان کار به این نتیجه برسد که چه در واقع تصمیم متین و درستی گرفت در قبال در واقع پرنسس دایانا و ماجرای مرگ پرنسس دایانا، من تصورم این است که اصلاً ساخته شدن فیلم ها، فیلم اینجوری یعنی هم فیلم و هم در واقع مجموعه تاج حکایت از این دارد که یک ابهام خیلی جدی در مرگ پرنسس دایانا وجود دارد و آن الهام جدی با ساخته شدن این آثار می‌خواهد در واقع پوشانده بشود چرا اینکه پرنسس دایانا در سال ۱۹۹۷ وقتی طلاق می‌گیرد و از خاندان سلطنتی جدا می‌شود و می‌رود دنبال زندگی اش و کار‌های دیگری انجام می‌دهد ۱۰ سال بعد فیلمی ساخته می‌شود راجع به ایشان و راجع به قتلش که ۱۹۹۶ که در واقع جدا می‌شود و ۹۷ هم که به قتل می‌رسد و کشته می‌شود در آن تصادف مشکوکی که در پاریس دارد. در سال ۲۰۰۷ فیلمی ساخته می‌شود که یک جورایی دارد حکایت می‌کند از بیشتر مراسم تشییع و اینکه چه جوری برگزار می‌شود.