برگزاری دومین نشست تبیین هنر انقلاب اسلامی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما در نشست تبیین هنر انقلاب اسلامی که با دبیری دکتر پرویز فارسیجانی برگزار شد، حجت‌الاسلام علی ذوعلم، از اساتید حوزه و محقق اندیشه‌های حضرت امام و مقام معظم رهبری و رئیس پژوهشگاه انقلاب اسلامی، دکتر مجید اسماعیلی، مدرس دانشگاه و مدیرعامل موزه سینما و دکتر نصرالله قادری نویسنده، کارگردان و پژوهشگر تئاتر و استاد دانشگاه به بیان دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خود در خصوص این نامه تاریخی پرداختند.

در ابتدای این نشست نامه امام خمینی (ره) در سی‌ام شهریورماه سال ۱۳۶۷ و پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ که در آن خطاب به هنرمندان و خانواده شهدا به تجلیل از هنر و هنرمندان متعهد پرداختند پخش شد. حضرت امام در نامه مذکور با برشمردن ابعاد هنر اصیل به تقدیر از هنرمندانی پرداختند که هنرشان را درراه مبارزه با استکبار و دشمنان اسلام به کار بستند و خود در جبهه نبرد حق علیه باطل به فیض شهادت نائل آمدند.

 حجت‌الاسلام علی ذوعلم در این مراسم  با اشاره به هفت پیام و رسالتی که در نامه مذکور خطاب به هنرمندان وجود دارد گفت: این پیام ۲۵۰ کلمه‌ای امام یک راهبرد ارزشمند است برای تبیین هنر انقلابی و اگر نیاز داریم به تدوین هنر انقلابی، ۷ نکته از این پیام را به‌عنوان رسالت‌های هفت‌گانه هنر انقلابی به‌عنوان شاخص و صورت‌بندی منطقی بیان می‌کنم که در عرصه هنر‌های مختلف به شکلی عملیاتی مؤثر خواهد بود.

ذوعلم افزود: راجع به تعریف هنر انقلابی تعابیر گوناگونی شده، اما هیچ‌کدام از تعابیر مذکور جامعیت این پیام را نداشته‌اند. اولین نکته و پیام نامه مذکور این است که هنر انقلابی باید صیقل دهنده اسلام ناب باشد و این صیقل دهندگی دارای معانی عمیقی است. دومین نکته افشاگری سرمایه‌داری مدرن و نقش مخرب نگاه کمونیستی است. بخشی از سرمایه‌داری همان اسلام آمریکایی و اسلام رفاه و تجمل است که قطعاً موردقبول جامعه نیست و این افشاگری جنبه سلبی دارد

سومین رسالت این است که هنر باید بتواند نقاط کور و معضلات اجتماعی سیاسی و نظامی را نشان دهد و این مسئله نیز از جنبه‌های مختلف قابل‌بحث است.

این مدرس حوزه و دانشگاه تأکید کرد: امروزه بخشی از مردم جامعه کاستی‌ها و معضلات موجود را به‌حساب اسلام می‌گذارند و حال وظیفه هنر انقلابی در این زمینه چیست؟

وی خاطرنشان ساخت: رسالت چهارم این است که هنر انقلابی باید بتواند عدالت و شرافت را ترسیم کند. پنجمین رسالت هنر در جایگاه واقعی خود، افشاگری تصویر زالوصفتانی است که از اسلام به‌ظاهر تغذیه می‌کنند، اما از ارزش‌های انقلابی و اسلامی به دور هستند

ششمین پیام و رسالت این است که هنر باید بتواند راه ستیز با جهان خواران را نشان داده و بیاموزاند و هفتمین رسالت نیز رسوا کردن مدعیان بی‌درد هنر است کسانی که مدعی‌اند، اما فقط به فکر شهوت، شهرت و ثروت هستند و کمترین نسبتی با جامعه پیرامون خود ندارند

ذو علم در خاتمه سخنانش تأکید کرد: به نظرم باید روی این هفت رسالت کار زیادی انجام شود چراکه دارای وجوه گوناگون و دامنه گسترده‌ای است. ما امروزه در بخش‌های مختلف هنر پیشرفته‌ای خوبی داشته‌ایم، اما هنوز نیاز داریم که این شاخصه‌ها را تقویت کنیم و دلالت‌های آن را در عرصه هنر‌های گوناگون بیابیم.

بر اساس این گزارش دکتر نصرالله قادری نیز درسخنانی با اشاره به عدم توجه به عنصر مهم نقد گری علیرغم تأکید بر این موضوع در نامه حضرت امام گفت: اولین و مهم‌ترین نکته که عالمانه و عامدانه در این نامه مغفول واقع‌شده مسئله مهم نقد گری است از دیدگاه فلسفی که برای تبیین آن نیازمند تعامل بین هنرمندان، مردان دین، جامعه شناسان و فلاسفه هستیم و متأسفانه چنین بحثی که ساختار هرمنوتیک دارد در کشور ما به دلیل عدم تعامل فی‌مابین تاکنون رخ نداده است

وی با اشاره به اینکه مسئله که چرا چنین مسئله‌ای تاکنون مورد غفلت واقع‌شده و ما مفهوم پیام را درک نکردیم به قرائت‌های حزبی و سیاسی و فردی سیاست‌گذاران دوره‌های مختلف بازمی‌گردد. وی تأکید کرد نگاه‌های چندگانه‌ای به هنر وجود دارد که از طریق آن به هنر پرداخته می‌شود که یکی از این نگاه‌ها تبلیغی و پروپاگاندایی است که این نوع نگاه به هنر باعث می‌شود که نگاه احساسی داشته باشیم. نگاه بعدی نگاه شادی‌آور و مصرفی کامل نسبت به مقوله هنر است و سومین نگاه نیز نگاه فانتزی است که مخاطب در چنین شکل‌ها و نگاه‌هایی کنشگر نیست و منفعل صرف است.

قادری ادامه داد: چهارمین شکل و نگاه، آموزشی و پداگوژی است که می‌خواهد اندیشه مارکسیستی را به‌وسیله هنر به مخاطب آموزش بدهد، اما با تعطیل کردن ذهن چالشگر او و پنجمین شکل کیفی هنر، هنر فلسفی است و مراد ارائه فلسفه خاصی نیست به این‌گونه که مخاطب را وادار می‌کند که فقط بیندیشد و نه اینکه به چه بیندیشد

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: امام می‌گوید هنر باید نقد گر شرایط اجتماعی و سیاسی و نظامی باشد، اما زمانی که ماهیت نقدگر را نپذیریم و نقش نقد گر برای هنرمند قائل نباشیم بازی را باخته‌ایم.

وی افزود: هنر می‌خواهد ما را به آن چهارخانه‌ای که مدت‌هاست از آن‌ها فاصله گرفته‌ایم بازگرداند: خانه، مادر، عشق و وطن؛ و درواقع می‌خواهد ما را به خویشتن خویش بازگرداند

نصرالله قادری در خاتمه سخنانش گفت: آنچه در این پیام آمده بسیار واضح است. اینکه نیازمند نظریه‌پرداز هستیم و همان‌گونه که گفتم این نظریه‌پردازی لازمه‌اش تعامل بین جامعه شناسان، فلاسفه، مردان دین و روانشناسان و... است که متأسفانه در کشور ما ظرفیت این تعامل تاکنون به وجود نیامده و حاصل نشده است.

وی تصریح کرد: مهم‌ترین نکته پیام مذکور توجه به عرفان است؛ یعنی رسیدن به خویشتن خویش. حوزه عرفان به‌ویژه عرفان شرقی و اسلامی ویژگی‌های بسیار ارزشمندی دارد که همچنان برای رسیدن به آن باید تلاش کنیم و در این حوزه ضعف داریم.

دکتر مجید اسماعیلی به‌عنوان سومین سخنران به ارائه توضیحاتی در خصوص نامه تاریخی امام پرداخت و گفت: امام (ره) حد و حدود فضای کلی انقلاب اسلامی را با تعدادی پیام و سخن مشخص کرد و در بحث هنر هم با این نامه کار عجیبی انجام دادند. امام (ره) با ادبیاتی قاطع بیان می‌کند که هنر انقلابی چه باید باشد.

وی با طرح این سؤال که چرا بعد از ۴۰ سال در حوزه هنر انقلابی دارای فقر هستیم، اظهار کرد: هنریک ما به ازایی در فضای دینی ما دارد. اهمیت هنر به‌مانند اهمیت جایگاه امربه‌معروف و نهی از منکر است. باید مفاهیم و موضوعات مختلف را به زبان هنر بیان کنیم.

این مدرس دانشگاه یادآور شد: در دنیای هنر بااستعداد‌هایی ذاتی مواجه هستیم که نمی‌توان آن‌ها را انکار کرد. ما در ۴۰ سال انقلاب مدام به هنرمندان سفارش دادیم. حاصل این عمل را در حال حاضر می‌بینیم. مابین اندیشه و استعداد اگر تکیه و تأکید بر روی استعداد قرار داده شود وضعیتمان این می‌شود، ولی اگر تکیه و تأکید بر روی اندیشه باشد مسئله تفاوت می‌کند. ما از روحانیت و اندیشمندانمان گله‌داریم که اندیشه خود را برای بیان از طریق هنر ارائه نمی‌دهند و در این زمینه تعامل نمی‌کنند.

مدیرعامل موزه سینمای ایران در خاتمه سخنانش تأکید کرد: بخشی از جامعه اندیشه‌ورز ما برای تبدیل اندیشه خود به زبان هنر باید پیش‌قدم بشوند. در حوزه نظریه‌پردازی عرصه هنری دچار ضعف هستیم و باید در این حوزه کار جدی انجام دهیم.