فناوران ایرانی انحصار نرم‌افزار آمریکایی‌ها را در حوزه نفت شکستند

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، یک شرکت دانش بنیان مستقر در پارک فناوری پردیس ، چندین نرم افزار کاربردی را در حوزه مهندسی نفت طراحی کرده است که یکی از این محصولات جدید ، نرم افزار جامع تحت عنوان Acid pro است که به منظور شبیه سازی و بهینه سازی فرآیند اسیدکاری چاه‌های نفت طراحی شده است و سالانه حداقل ۲۰۰ هزار دلار صرفه جویی ارزی برای کشور دارد.

پیش از این دو نمونه خارجی از این نرم افزار طراحی شده و هر دو انحصاری و متعلق به شرکت‌های آمریکایی بود.

این شرکت‌های آمریکایی به هیچ وجه نرم افزار Acid pro را نمی‌فروشند و تنها هنگامی که شرکت‌های نفتی به این شرکت، سرویس اسیدکاری چاه‌های نفت و گاز را سفارش دهند و نیازمند عملیات مورد نظر باشند، برای شرکت‌های متقاضی سرویس مورد نظر را شبیه سازی می‌کنند.

شرکت دانش بنیان نفتی کشورمان از سال ۱۳۷۹ شروع به کار کرده  است و اکنون  به عنوان شرکت دانش بنیان در حوزه‌های مختلف از جمله مدیریت پروژه‌های صنعتی، خدمات مختلف در اکتشاف و تولید نفت و گاز مانند خدمات حفاری، مطالعات میدان، مطالعات آزمایشگاهی، بازرسی، آموزشی و توسعه نرم افزار‌های خاص فعالیت می‌کند.

هم اکنون حدود ۳۰۰ نفر در این شرکت دانش بنیان فعالیت می‌کنند که حدود ۸۰ درصد نیرو‌ها در رده کارشناسی به بالا هستند و در دفاتر مختلف شرکت در کیش و همچنین پارک فناوری پردیس فعالیت دارند.

سامان جهانبخشی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و از دست اندرکاران این شرکت فناور گفت: شرکت دانش بنیان مپصا از آزمایشگاه بالادستی بسیار پیشرفته‌ای برخوردار است که در خاورمیانه ، شماره یک و در دنیا چهارم است و این شرکت دانش بنیان دارای واحد حفاری و اندازه گیری و همچنین مرکز فناوری است و تمام محصولات مرکز فناوری این شرکت و البته بخشی از فعالیت‌های این شرکت دانش بنیان محسوب می‌شود.

وی با اشاره به سه محصول جدید این شرکت دانش بنیان که اخیرا توسط سرپرست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رونمایی شده است افزود: این محصولات همه دانش بنیان سطح یک هستند که نخستین محصول نرم افزار جامع تحت عنوان Acid pro است که به منظور شبیه سازی و بهینه سازی فرآیند اسیدکاری چاه‌های نفت استفاده می‌شود.

جهانبخشی در توضیح کاربرد این نرم افزار با بیان اینکه، به طور معمول چاه‌های نفت و گاز در دنیا در بازه‌های زمانی مشخصی نیازمند عملیات اسیدکاری هستند، افزود: فضای اطراف چاه‌ها هنگام تولید نفت و گاز به مرور زمان توسط ذرات سیال مسدود می‌شود لذا به همین دلیل ، نیازمند اسیدکاری هستند تا خرده ریز‌ها و موادی که اطراف چاه را مسدود کرده اند پاک سازی شوند و یک سری مسیر‌های جدید در چاه ایجاد می‌کند که به آن کرم چاله گفته می‌شود.

وی افزود: در واقع این اسیدکاری در ادامه به افزایش دبی چاه کمک می‌کند چراکه گا‌ها مشاهده می‌شود دبی تولیدی چاه نفت یا گاز بسیار کاهش می‌یابد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست لذا با یک هزینه‌ای عملیات اسیدکاری را انجام می‌دهند تا دبی چاه مجددا افزایش یابد.

این فعال حوزه دانش بنیان همچنین افزود : عملیات اسیدکاری چاه‌های نفت و گاز تقریبا ماهانه یا دوماه یکبار باید در تمام چاه‌های نفتی و گازی انجام شود.

جهانبخشی درخصوص مزایای کاربرد نرم افزار جامع Acid pro  در اسیدکاری چاه‌های نفت و گاز تاکید کرد نوع و غلظت و ترتیب اسیدکاری چاه‌ها اگر به شکل صحیح انجام نشود، نتیجه معکوس خواهد داشت و با وجود هزینه‌های اسیدکاری از طرفی و متوقف شدن تولید نفت یا گاز از چاه در طول انجام اسیدکاری که ممکن است سه هفته زمان ببرد ، گا‌ها مهندسان به نتیجه دلخواه نمی‌رسند.

وی افزود:اما مهندسان نفت با وجود نرم افزار جامع Acid pro می‌توانند فرآیند اسیدکاری و حرکت اسید در داخل سنگ مخزن را مدل سازی کنند و پارامتر‌های عملیات را طوری انتخاب کنند تا به نتیجه مطلوب برسند به طوریکه با دقت آسیب اطراف چاه و آسیب سازند را از طریق اسیدکاری رفع کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت : در واقع نرم افزار جامع Acid pro برنامه اسیدکاری چاه‌های نفت و گاز را بهینه و میزان غلظت و افزایه‌های اسید را تنظیم می‌کند. (چون اسید خالص ، تزریق نمی‌شود بلکه یک سری مواد افزودنی را می‌توان با استفاده از این نرم افزار برای افزایش مطلوبیت اسیدکاری تعریف و اضافه کرد.)

وی تاکید کرد: بهره برداران حوزه نفت و گاز می‌توانند همه این مسائل را از طریق نرم افزار جامع Acid pro بررسی کنند و در نهایت هنگامی که به عدد مطلوب خود رسیدند ، می‌توانند در چاه واقعی عملیات را اجرایی کنند.

جهانبخشی  گفت : اما ممکن است هنگام شروع کار اسیدکاری در چاه‌های واقعی ، فرآیند طبق انتظار مورد نظر پیش نرود یعنی ممکن است عملیات اسیدکاری به منظور کاهش آسیب سازند به مقدار مورد نظر انجام شود، اما نتیجه دلخواه نداشته باشد البته در حین فرآیند این نرم افزار از یک ماژول تحلیل دیتا برخوردار است که بصورت آنلاین داده‌های واقعی را ثبت و ضبط می‌کند.

وی افزود: نرم افزار جامع Acid pro همچنین می‌تواند با تحلیل داده‌ها محاسبه کند آیا فرآیند اسیدکاری چاه به روش مطلوبی پیش رفته است یا خیر که در صورت منفی بودن پاسخ ، فردی که پشت سیستم نشسته است بصورت آنلاین و به هنگام می‌تواند تصمیم بگیرد که فرآیند اسیدکاری اعم از نوع اسید، دبی تزریق و ترتیب اسید‌های ترکیبی را modify یا تعدیل و تنظیم کند.

جهانبخشی افزود : یکی دیگر از محصولات این شرکت دانش بنیان نفتی که توسط متخصصان این شرکت بومی سازی شده است نرم افزاری است تحت عنوان فلوپرو (flopro)، که  قابلیت‌های بسیاری دارد.

این فعال حوزه دانش بنیان با بیان اینکه، همه محصولات نرم افزاری شرکت مپصا دارای یک پسوند پرو هستند افزود: این محصول در واقع نرم افزار شبیه سازی جریان چندفازی در چاه و خطوط لوله است.

جهانبخشی افزود:یعنی جریان چندفاز آب، نفت و گاز را از زمانی که سیال داخل چاه می‌ریزد تا هنگامی که سرچاه می‌آید و از ادوات درون چاهی و تاسیسات سطح الارضی و از داخل خطوط لوله عبور می‌کند و در نهایت به پالایشگاه و ایستگاه فروش می‌رسد را مدل سازی می‌کند.

وی در توضیح بیشتری در خصوص کاربرد نرم افزار flopro گفت : به طورحتم در هر نقطه‌ای از خط لوله نفت و گاز نیاز است که مهندسان مقدار دما و فشار جریان و همچنین دبی آب و نفت و گاز را مشاهده کنند که اگر به عنوان مثال فشار از حد خاصی افتاده در آنجا ایستگاه تقویت فشار نصب شود یا دما از حد خاصی کمتر است آنجا را طوری طراحی کنند که به جریان اصلی انتقال آسیب نرساند.

جهانبخشی درخصوص قابلیت های زیاد نرم افزار flopro ، شبیه سازی خطوط لوله نفت وگاز و همچنین انواع ادوات داخل چاه‌ها از جمله پمپ‌های درون چاهی، توربین‌ها که محاسبات مربوط به دما و فشار آن‌ها را انجام می‌دهد را  نام برد و افزود:همچنین این نرم افزار کار تشخیص و محاسبات انواع ادوات سرچاهی همچون انواع جداکننده ها، مبدل‌های حرارتی، پمپ‌ها و کمپرسور‌ها را انجام می‌دهد.

همچنین نرم افزار pvt pro یکی دیگر از نرم افزار‌های بومی سازی شده توسط مرکز فناوری شرکت دانش بنیان مپصا است که به گفته جهانبخشی به منظور مدل سازی و پیش بینی خواص سیال نفت طراحی شده است، یعنی قسمت هیدروکربنی که از داخل زمین استحصال و استفاده می‌شود و البته خود آن هم از محاسبات پیچیده‌ای برخوردار است.

وی افزود: باید بدانیم در هر دمایی رفتار فشار حجم آن به چه صورت است و چه مقدار آن مایع و چه مقدار آن بخار و درصد ترکیب گازمایع و بخار آن چه میزان است و رفتار فازی آن چگونه است یعنی نمودار دوفازی آن را که رسم می‌کنیم به چه شکلی درمی آید یا مثلا در هر دمایی مقدار فشار اشباع یا در هر فشاری مقدار دمای اشباع چند است که تمام این‌ها برای مهندسان نفت متغیر‌های تصمیم گیری محسوب می‌شوند. به طوریکه مهندس نفت باید فشار اشباع را بداند تا اگر فشار مخزن کمتر از فشار اشباع می‌شود و دوفازی می‌شود برای آن چاره‌ای بیاندیشد.

جهانبخشی با بیان اینکه، نرم افزار pvt pro برای محاسبات ترمودینامیکی نفت طراحی شده است تاکیدکرد: مهندسان نباید اجازه دهند یک مخزن نفتی دو فاز شود به طوریکه فشار آن از فشار اشباع کمتر و جریان دو فازی شود، اگر این اتفاق رقم بخورد مقداری زیادی از نفت داخل مخزن باقی مانده و دیگر قابل تولید نیست.

این فعال حوزه نوآوری در صنایع نفت و گاز کشورمان افزود: حالا با این نرم افزار یک مهندس نفت فشار مخزن را دارد و اندازه گیری می‌کند از طرفی باید فشار اشباع را هم بداند و هنگامی که فشار به حد اشباع می‌رسد با روش‌هایی همچون تزریق آب یا تزریق گاز جلوی افت فشار بیشتر را می‌تواند بگیرد، لذا محاسبات ترمودینامیکی نفت که با استفاده از نرم افزار « پی وی تی پرو»  قابل انجام است در همه قسمت‌ها برای مهندسان نفت و مهندسان بهره بردار بسیار حائز اهمیت است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در خصوص نرم افزار اسیدپرو (Acid pro) که اخیرا توسط سرپرست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رونمایی شده است نیز گفت: در حال حاضر دو نمونه خارجی از این نرم افزار پیش از این طراحی شده و هردو متعلق به شرکت‌های آمریکایی است.

جهانبخشی با تاکید براینکه، این شرکت‌های آمریکایی به هیچ وجه نرم افزار Acid pro را نمی‌فروشند گفت: تنها هنگامی که شرکت‌های نفتی به این شرکت سرویس اسیدکاری سفارش دهند و نیازمند عملیات اسیدکاری چاه‌های نفتی وگازی باشند، عملیات مورد نظر را برای شرکت‌های متقاضی این سرویس شبیه سازی می‌کند.

وی با بیان اینکه، هر دو نرم افزار آمریکایی دارای نقاط ضعف بسیاری هستند، تاکید کرد: شرکت دانش بنیان مپصا با استفاده از توان متخصصان و فناوران خود قابلیت موجود در این نرم افزار‌ها را افزایش داده است، قابلیت‌هایی که در هیچکدام از این نرم افزار‌ها خارجی وجود ندارد، اما مورد نیاز عملیات اسیدکاری چاه‌های نفت و گاز است.

این فعال حوزه نوآوری در صنایع نفت و گاز کشورمان در خصوص ارزش نرم افزار‌های بومی سازی شده و مقایسه قیمت آن با نمونه آمریکایی آن گفت: هر یک از نمونه‌های خارجی این نرم افزار‌ها ، حداقل نسخه‌ای ۵۰ هزار دلار ارزش دارند، اما میزان سرمایه‌ای که شرکت برای توسعه نرم افزار اسیدکاری چاه‌ها هزینه کرده است تاکنون حدود ۱۵ میلیارد تومان بوده است.

وی با اشاره به استقبال خوب وزارت نفت و شرکت‌های نفتی از نرم افزار اسیدپرو افزود: شرکت ملی مناطق نفتی جنوب بعنوان یکی از شرکت‌های تابعه شرکت ملی نفت ایران نخستین شرکتی است که در قالب یک تفاهمنامه با ما همکاری کرد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به فروش ۱۰ نسخه از نرم افزار اسیدپرو (Acid pro) به شرکت‌های نفتی کشورمان توسط شرکت دانش بنیان مدیریت پروژه‌های صنعتی ابدال (مپصا) افزود: این شرکت‌ها از طرفی با خرید این نرم افزار از محصول ایران ساخت حمایت ، و از طرفی در هزینه‌های خود صرفه جویی کردند چراکه باید برای هر نرم افزار حداقل ۵۰ هزار دلار پرداخت می‌کردند، اما تنها با یک سوم قیمت این محصول را از یک شرکت فناور داخلی تهیه کردند.

این فعال حوزه نوآوری در حوزه نفت و گاز درخصوص اینکه آیا تمام حوزه‌های نفتی می‌توانند از این نرم افزار استفاده کنند نیز با بیان اینکه، تقریبا ۴ هزار چاه فعال در داخل کشور وجود دارد افزود: اگر فرض کنیم هر ۵۰ تا چاه نیازمند یک نسخه از این نرم افزار باشند بازار کشورمان نیازمند ۸۰ نسخه نرم افزار اسیدپرو (Acid pro) است که ما می‌توانیم این محصول فناورانه و استراتژیک را تامین کنیم.

جهانبخشی گفت: برای توسعه این نرم افزار یک تیم ۱۵ نفره فعالیت کرده است و همه آن‌ها نخبه‌های کشور و فارغ التحصیل دانشگاه‌های تهران، شریف و امیرکبیر هستند.

وی تاکید کرد: این نرم افزار‌های مورد استفاده در حوزه مهندسی نفت ، از قابلیت و مزیت رقابتی زیادی  به لحاظ قیمت و کیفیت برخوردارند اما در حال حاضر امکان فروش این نرم افزار به شرکت‌های نفتی خارجی به دلیل مشکل تحریم کشورمان وجود ندارد.

چاه‌های نفت و گاز در دنیا به طور معمول و در بازه‌های زمانی مشخصی نیازمند عملیات اسیدکاری هستند، در واقع این عملیات بدنبال آن انجام می‌شود که فضای اطراف چاه‌ها هنگام تولید نفت و گاز به مرور زمان توسط ذرات سیال مسدود شده است ، لذا با عملیات اسیدکاری خرده ریز‌ها و موادی که اطراف چاه‌های نفت و گاز را مسدود کرده اند پاک سازی شده و یک سری مسیر‌های جدید در چاه ایجاد می‌شودکه به آن کرم چاله گفته می‌شود.

اما نوع و غلظت اسید و ترتیب اسیدکاری چاه‌ها اگر به شکل صحیح انجام نشود، نتیجه معکوس خواهد داشت و مهندسان نفت ممکن است به نتیجه دلخواه نرسند  به طوریکه با وجود هزینه‌های زیاد اسیدکاری، ممکن است در طول حداقل سه هفته نیز عملیات تولید نفت یا گاز از چاه مورد نظر به وقفه بیافتد.