بررسی فوران آتشفشانی «تونگا» از منظری جدید

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از نیو اطلس، تجزیه و تحلیل فوران آتشفشانی در سواحل تونگا در اوایل امسال، وسعت واقعی این انفجار عظیم را نشان داد و ستون آتشفشانی آن را به عنوان بلندترین ستون آتشفشانی ثبت‌شده معرفی کرد. این فوران، نخستین موردی است که در امتداد لایه‌های پایین‌تر جو برای ورود به مزوسفر که از ارتفاع حدود ۵۰ کیلومتری آغاز می‌شود، به چشم می‌خورد.
فوران آتشفشان «هونگا تونگا-هونگا هاآپای» (Hunga Tonga-Hunga Ha‘apai) که در شمال تونگا رخ داد و به عنوان یکی از قوی‌ترین فوران‌های مشاهده‌شده در نظر گرفته می‌شود، باعث ایجاد سونامی ویرانگر در سراسر اقیانوس آرام و امواج ضربه‌ای شد.
دانشمندان از تصاویر ماهواره‌های آب و هوای زمین‌ایستا بهره برده‌اند تا دیدگاه جدیدی را در مورد این رویداد به دست آورند. این ماهواره‌ها آتشفشان را از سه زاویه رصد و دنباله‌ای از تصاویر را ثبت کردند که فوران را در فواصل ۱۰ دقیقه‌ای نشان می‌دهد.
سپس، دانشمندان از یک روش جدید اندازه‌گیری براساس آنچه به عنوان اثر «اختلاف منظر» (Parallax) شناخته می‌شود، استفاده کردند. در اینجا به نظر می‌رسد که موقعیت سوژه با مشاهده از زوایای مختلف، متفاوت است. (انگشت شست خود را در مقابل خود نگه دارید و هر دو چشم را به طور متناوب ببندید تا این ایده را درک کنید). اندازه‌گیری این تغییرات ظاهری در موقعیت سوژه، براساس فاصله شناخته‌شده بین ماهواره‌ها، دانشمندان را قادر ساخت که فاصله تا ستون را محاسبه کنند.
تجزیه و تحلیل نشان داد که فوران در بالاترین نقطه خود به ارتفاع ۵۷ کیلومتری رسیده است. این ارتفاع بسیار بالاتر از ستونی با ارتفاع ۴۰ کیلومتری است که در سال ۱۹۹۱ از کوه پیناتوبو (Pinatubo) پرتاب شد. همچنین، این نخستین فوران آتشفشانی است که مواد را از میان تروپوسفر و استراتوسفر حمل می‌کند تا مستقیما به مزوسفر تزریق شود.
دکتر سایمون پراد (Simon Proud)، پژوهشگر ارشد این طرح گفت: این یک نتیجه خارق‌العاده است، زیرا ما هرگز ابری به این بلندی ندیده‌ایم. علاوه بر این، توانایی تخمین زدن ارتفاع با استفاده از روش اختلاف منظر فقط در حال حاضر امکان‌پذیر است که پوشش ماهواره‌ای خوبی داریم، اما یک دهه پیش ممکن نبود.
دانشمندان براساس این نتایج اکنون قصد دارند یک روش خودکار را برای محاسبه ارتفاع توده‌های آتشفشانی از طریق روش اختلاف منظر ایجاد کنند.
دکتر اندرو پراتا (Andrew Prata)، از پژوهشگران این طرح گفت: ما می‌خواهیم این روش را برای فوران‌های دیگر نیز به کار ببریم و مجموعه داده‌ای را در مورد ارتفاع ستون‌ها ایجاد کنیم که آتشفشان‌شناسان و دانشمندان علوم جوی می‌توانند از آن برای مدل‌سازی پراکندگی خاکستر آتشفشانی در جو استفاده کنند. پرسش‌های علمی دیگری که مایل هستیم پاسخ آن‌ها را بدانیم، این است که چرا ستون تونگا تا این حد بالا رفت، اثرات آب و هوایی این فوران چه خواهد بود و این ستون دقیقا از چه چیزی تشکیل شده بود.
این پژوهش، در مجله ساینس (Science) به چاپ رسید.