وسیع‌تر شدن کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در خراسان جنوبی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: در استان، ۲.۱ میلیون هکتار با توجه به خسارت فرسایش بادی به مناطق مسکونی، کشاورزی، صنعتی و زیرساخت‌های حیاتی استان به عنوان کانون‌های بحرانی فرسایش بادی شناسایی شده است که این کانون‌ها در همه شهرستان‌های استان پراکنده است.

خشکسالی پدیده‌ای پیچیده است که ناشی از کمبود بارش و افزایش درجه حرارت بوده و برخلاف سایر حوادث، پیش بینی ابتداء، مدت و انتهای آن نیز دشوار است. استان خراسان جنوبی از سال ۱۳۷۷ تاکنون باخشکسالی مواجه بوده است.


نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به مهم‌ترین مراکز بالقوه و بالفعل تولید ریزگرد در استان، افزود: فعال‌ترین کانون‌های بحرانی استان شامل ریگ بشرویه، حلوان شهرستان طبس، سهل آباد شهرستان نهبندان، سه قلعه شهرستان سرایان و شاهرخت شهرستان زیرکوه است که در تولید گرد و غبار در استان سهم بیشتری دارند؛ البته سایر کانون‌های بحرانی فرسایش بادی نیز به صورت موقت و در فصول خاص در این خصوص نقش دارند که شاید جزء کانون‌های بحرانی نباشند؛ از جمله دشت مرک شهرستان بیرجند.

علت ایجاد کانون‌های تولید گرد و غبار

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه در استان ۴.۸ میلیون هکتار در همه شهرستان‌های استان تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد، گفت: علت اصلی بیابانزایی در استان فعالیت‌های انسانی است که در کنار شرایط سخت محیطی از جمله خشکسالی و کاهش بارندگی ناشی از تغییر اقلیم باعث تشدید پدیده بیابانزایی شده است؛ این فعالیت‌های انسانی شامل بهره برداری غیر اصولی از آب‌های سطحی و زیرزمینی، بهره برداری غیر اصولی از معادن، چرای مفرط مراتع خارج از ظرفیت چرایی و فصل مناسب و توسعه بی رویه کشاورزی و عدم توجه به دانش نوین در کشاورزی و بهره وری مناسب از آب در این بخش است که بخش اعظم آب استحصال شده از منابع زیرزمینی صرف این بخش می‌شود.

نصرآبادی افزود: سابقه بیابانزدایی در کشور به سال‌های ۱۳۴۷ برمی‌گردد و در استان خراسان جنوبی با تشکل اداره جنگل بانی در شهر بیرجند در سال ۱۳۵۸ فعالیت‌های بیابانزدایی در استان شروع شده که عمده فعالیت‌های بیابانزدایی در شهرستان‌های نهبندان، سربیشه و زیرکوه بوده است.

وی گفت: به جز نوار مرزی شرقی استان که علت اصلی گروغبار ناشی از وزش باد‌های ۱۲۰ روزه سیستان ناشی از ارتفاعات کشور همسایه افغانستان است، در دیگر بخش‌های استان طوفان‌های گرد و غبار غالبا منشا داخلی داشته و ناشی از اختلاف فشار روز و شب و یا همجواری با دو کویر بزرگ کشور (کویر مرکزی و کویر لوت) بوده که گردوغبار ایجاد شده بخش اعظم استان را فرا می‌گیرد.

نصرآبادی گفت: با توجه به سطح بسیار زیاد کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در استان و شرایط سخت محیطی در طول ۲۰ سال اخیر فعالیت‌های بیابانزدایی انجام شده در  استان نقش موثری در کاهش گرد و غبار و طوفان‌های شن و ماسه در استان داشته است و با توجه به وجود بالغ بر ۸۰۰ هزار هکتار جنگل طبیعی و دست کاشت تاغ در مناطق بحرانی فرسایش بادی در استان مشکل ریزگرد در استان همانند سایر استان‌ها ملموس نبوده و تلاش می‌شود در همین راستا با انجام فعالیت‌های اصولی و کارشناسی در قالب طرح‌های مصوب مدیریت مناطق بیابانی و مقابله با کانون‌های بحرانی فرسایش بادی گام‌های موثری در کاهش آثار ناشی از حرکت شن‌های روان و طوفان‌های گرد و غبار برداشته شود.

برنامه‌های پیش بینی شده برای مهار کانون‌های ریزگرد

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: عمده فعالیت‌های بیابانزدایی و مقابله با کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و ریزگرده در غالب پروژه‌های بیولوژیک و بیومکانیک در حال انجام است که در این خصوص می‌توان به اجرای ۷ هزار هکتار نهالکاری با گونه‌های مقاوم به خشکی و شوری خاک و همچنین ۸ هزار هکتار مراقبت و آبیاری عرصه‌های نهالکاری شده در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در  استان در سال‌های ۹۸ تا ۱۴۰۰ را نام برد؛ در سال ۱۴۰۱ نیز پروژه‌های مورد نظر به سازمان منابع طبیعی کشور پیشنهاد شده که امید است با تصویب این پروژه‌ها اقدامات بیابانزدایی و کنترل کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در استان همانند سال‌های گذشته، از پیشرفت مناسبی برخوردار باشد.

بحران در مراتع و سفره‌های آب زیرزمینی

وی گفت:  عدم مراقبت از سفره‌های آب زیرزمینی با برداشت‌های غیرمجاز و خارج از ظرفیت، بهره برداری بیش از حد از مراتع خارج از ظرفیت و فصل چرا که نتیجه آن ممنوعه شدن و بحرانی شدن تمامی دشت‌های استان از نظر حفر چاه و از بین رفتن مراتع مرغوب و متوسط مان و توسعه اراضی بیابانی در استان بوده، بخشی از اقدامات بحرانی است.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: بر اساس اخرین آمار ارائه شده توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در خصوص پدیده گرد و غبار در کشور در بازه زمانی ۱۰ دی  تا ۱۹ اسفند سال ۱۳۹۴، استان خراسان جنوبی در زمره ۱۱ کانون وقوع طوفان‌های گرد و غبار در کشور قرار داشته و از مجموع وقایع طوفان و پدیده گرد و غبار ثبت شده در حدود ۸.۲ درصد متعلق به این استان بوده است و استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان با ۲۹.۵ و ۹.۷ درصد که در مجاورت این استان قراردارند بیشترین درصد وقوع این پدیده در کشور را داشته‌اند.

نصرآبادی با بیان اینکه شهرستان نهبندان در بین شهرستان‌های استان بیشترین درصد وقوع این پدیده را در بین شهرستان‌های استان به خود اختصاص می‌دهد، افزود: لزوم بازنگری در برنامه‌های توسعه‌ای استان و توجه ویژه به منابع طبیعی به عنوان بستر حیات و تولید و توجه ویژه به مباحث بیابانزدایی، احیا و اصلاح مراتع و آبخیزداری در راستای کنترل کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و تثبیت شن‌های روان و تقویت و بهبود وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی با کنترل روان آب‌های سطحی و تغذیه این سفره‌ها از راهکار‌های مقابله با تغییر اقلیم و گرد و غبار بوده است.

وی گفت: مراقبت هر چه بیشتر منابع جنگلی استان اعم از طبیعی و دست کاشت به منظور جلوگیری از تخریب و مقابله با آفات و بیماری‌های این مناطق، لزوم بازنگری در بخش کشاورزی به عنوان بیشترین مصرف کننده آب در استان (بالغ بر ۹۰ درصد) در راستای تغییر الگوی کشت و افزایش بهره وری آب در این بخش، ایجاد اشتغال مولد و پایدار از طریق توسعه تعاونی‌ها و تشکل‌های مردم نهاد در جهت بهبود سطح زندگی ساکنین استان و جلوگیری از تخریب غیر مجاز عرصه‌های طبیعی در فرایند‌های بهره‌برداری از معادن یا انجام فعالیت‌های عمرانی از جمله احداث جاده یا مسیر‌های انتقال گاز، آب، فیبر نوری از دیگر اقدامات است.