یلدا، شبی به زیبایی و رنگارنگی آداب و رسوم خوزستانی‌ها

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان، پاییز که به نیمه می‌رسد، هیاهویی متفاوت در شهر می‌پیچد، درختانی که از سوز سرمای پاییز، رخشان زرد و قرمز و قهوه‌ای شده بود و برگهایشان یکی پس از دیگری از لرزه‌هایی که باد بر اندامشان می‌انداخت، بر زمین می‌افتد، نشان می‌دهد که این فصل زیبا رو به پایان است.

صدای قدم‌های ننه سرما از دور به گوش می‌رسد، قهقهه‌ها و خنده هایش همچون هوهوی باد و توفان‌هایی که سوز و سرما را با خود می‌آورند، در فضا می‌پیچد، نشستن برف بر قله کوه‌ها نشان می‌دهند زمستان در راه است.

تب و تاب خرید انار و هندوانه، آجیل و شیرینی، شلغم و لبو و... سرمای روز‌های پایانی پاییز را به گرمایی دلچسب برای آماده شدن رفتن به دورهمی‌های خانوادگی در خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و به بهانه شب یلدا تبدیل می‌کند.

این آئین سنتی از دیرباز تاکنون در همه استان‌ها و شهر‌های ایران مرسوم است و جزو میراث ناملموس کشور ما تبدیل شده است.

این آئین زیبا در خوزستان نیز همانند سایر استان‌ها و نقاط کشور برگزار می‌شود و در شب زیبای یلدا در خانه بزرگتر‌ها به روی اقوام و فامیل باز می‌شود و سفره‌ای رنگارنگ از انواع میوه ها، آش، آجیل و خوراکی‌های محلی پهن شده و همه بدون کینه و ناراحتی و با دل‌هایی صاف دور سفره می‌نشینند و ساعاتی خوش را تا پاسی از شب سپری می‌کنند.

از سال‌های دور عقیده داشتند در شب یلدا خورشید متولد می‌شود و هر روز که از آن می‌گذرد، یک دقیقه به طول روز اضافه می‌شود.

یلدا همان میلاد به معنای زایش، زادروز یا تولد است که از آن زبان سامی وارد پارسی شده و جالب است بدانید که هنوز در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در جنوب و جنوب خاوری برای نامیدن بلندترین شب سال، به جای شب یلدا از واژه مرکب شب چله استفاده می‌شود.

آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگونی که در این شب کنار هم قرار می‌گیرند، نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.

چله بزرگ از یکمین روز دی ماه جشن خرم روز تا دهم بهمن که جشن سده است به طول می‌انجامد و به آن دلیل که شدت سرما بیشتر است، به این نام معروف است، آنگاه چله کوچک فرا می‌رسد که دهم از بهمن تا بیستم اسفندماه به طول می‌انجامد و سرما کم کم کاسته می‌شود.

آمادگی برای شب یلدا در خوزستان

در هر نقطه از شهر اهواز که تردد می‌کنی، تا چشم کار می‌کند، وانت‌های حامل هندوانه و خربزه را می‌بینی و گویی مردم را برای خرید می‌کنند و شور و حال خاصی برای برگزاری آیین شب یلدا ایجاد می‌کنند.

البته چله‌نشینی جایگاه ویژه‌ای میان مردم دزفول دارد، دزفولی‌ها این رسم به جامانده از نیاکان‌شان را جزو لاینفک آدابشان می‌دانند.

مردم خوزستان تا سحر انتظار می‌کشند تا از قارون افسانه‌ای استقبال کنند، قارون در لباس هیزم‌شکن برای خانواده‌های فقیر تکه‌های چوب می‌آورد، این چوب‌ها به طلا تبدیل می‌شوند و برای آن خانواده، ثروت و برکت به همراه می‌آورند.

به خانه بزرگتر‌ها رفته و دور هم جمع شده و شب را به شوخی و خنده می‌گذرانند، آجیل، هندوانه، انار، شیرینی و خرما و لبو و آش و شیرینی‌های مختلف از جمله خوراکی‌های این آیین کهن است.

فال حافظ و خاطره گویی بزرگ‌تر‌ها در کنار بخاری‌هایی که جایگزین کرسی‌های قدیم شده‌اند، از رسوم شهروندان آبادان و خرمشهر در شب یلدا است.

مردم این شهر‌ها نیز همچون مردم اقصی نقاط کشور از چند روز قبل خرید‌های شب یلدا را آغاز می‌کنند، آن‌ها همچون ایرانیان قدیم اعتقاد دارند که یلدا باید سرخ باشد و به این اعتقاد خود با خرید هندوانه‌های سرخ، انار قرمز و آجیل‌های رنگارنگ جامه عمل می‌پوشانند.

شاهنامه خوانی و شعرخوانی و شکستن فندق در شب یلدا از دیگر آیین‌های طولانی‌ترین شب سال در این استان پهناور است.