شبکه های رسانه ای بیگانه و اخبار جعلی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ آقای دکتر هادی البرزی کارشناس رسانه و سواد رسانه‌ای، میهمان برنامه سلام سردار، رادیو مقاومت درباره فضای مجازی، شبکه‌های رسانه‌ای بیگانه و تولید اخبار جعلی گفتگو کرد.

مشروح گفتگو را در ذیل بخوانید:

سوال: در رسانه‌های مختلف خبر‌های مختلفی درج می‌شود که این پایه و اساس خیلی از این‌ها سست است، ولی با زیرکی تمام این کار‌ها دارد انجام می‌شود به خصوص الان در دورانی هستیم که جنگ رسانه‌ای به اوج خودش رسیده و با ترفند‌ها و تکنیک‌های مختلف سعی می‌کنند ذهن مردم را درگیر خبر‌هایی کنند که پایه و اساس درستی ندارد الان مردم ما که دوست دارند خبر‌های واقعی دریافت کنند چگونه می‌توانند خبر‌های دروغ را از تشخیص دهند در فضا‌های مختلف رسانه‌ای؟
آقای البرزی: این روز‌ها در فضای مجازی و در فضای شبکه‌های رسانه‌ای بیگانه اخبار جعلی، اخباری که به قول شما واقعیت ندارد در حال پخش است، نکته‌ای که وجود دارد راه‌های زیادی است که بتوانیم اخبار جعلی را شکل دهیم، اما نیاز است که مهارت و تجربه ما در مقابله با این اخبار بیشتر شود یکی از راه‌ها این است که هر خبری به دستمان می‌رسد و در مورد آن ابهام داریم حداقل حدود دو دقیقه روی این تامل کنیم یعنی دست به انتشارش نزنیم، چون اخبار جعلی که به دست ما می‌رسد با توجه به ویژگی‌هایی که دارد ممکن است که کاربر آن‌ها را برای سایر دوستانش در شبکه‌های اجتماعی ارسال کند و باعث ویروسی شدن این خبر شود، بنابراین یکی از نکات این است که ابتدا تامل کنیم و منبع آن را بررسی کرده و ببینیم منبع آن کجا است. حداقل اگر سه منبع معتبر این خبر را منتشر نکنند ما نمی‌توانیم به آن اعتماد کنیم و دست به انتشار آن بزنیم بار‌ها دیدیم خبری دست ما رسیده و در هیچ سایت معتبر و خبرگزاری معتبری این خبر کار نشده است فقط برخی از کانال‌هایی که اعتبار ندارند یا مبهم هستند این خبر را بازنشر دادند و بعد از مدتی هم دیدیم که تکذیبیه آن خبر رسیده است، بنابراین یکی از نکات این است که حتما به منبع خبر دقت کنیم و بیشتر اخبار جعلی هم که در واقع منتشر می‌شود، چون دارای ارزش‌هایی مثل شگفتی و استثنا و برخورد است جلب توجه می‌کند که مخاطب به آن بپردازد و آن را منتشر کند بنابراین نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که اخبار جعلی را سریع منتشر نکنیم و نکته دیگر این که در مورد اخبار جعلی دقت کنیم و این که اخبار جعلی برای چه زمانی است و برای کدام مکان است، گاهی می‌بینیم عکسی که در تصویر است برای زمان دیگری است یعنی زمان و مکان آن خبر برای الان نیست و بیشتر آن خبر منتشر شده که باعث فضاسازی در ذهن مخاطب شود مثلا همین دیشب رسانه‌های بیگانه یک تصویری را منتشر کردند که برای دو ماه یا یک ماه ونیم پیش بود و به دنبال این بودند که موضوع را فضاسازی کنند و با توجه به این که ما دیشب این‌ها اصرار می‌کردند در صدمین روز موضوع اغتشاشات هستیم به خاطر این که بتوانند جریان را ادامه دهند تصاویر ماه‌های گذشته را به نام تصاویر دیشب منتشر می‌کردند بنابراین نیاز است که مخاطب در مورد زمان و مکان آن خبر‌ها دقت لازم را داشته باشد و خیلی سریع دست به انتشار موضوع نزند، منبع آن را بررسی کند گاهی باید جستجوی معکوس تصویر داشته باشیم این را خبرگزاری‌ها بیشتر کار می‌کنند که می‌آیند عکس‌هایی که دستشان می‌رسد را در موتور‌های جستجو، جستجو می‌کنند ببینند به چه زمانی تعلق دارد و اولین بار کجا منتشر شده است؛ بنابراین یکی از نکات این است که ما باید در مورد اخبار همیشه به ویژه اخباری که دارای برخورد یا ارزش‌های شگفتی و استثنا هستند خیلی زود تصمیم گیری نکنیم ابتدا آن را بررسی کنیم و اگر آن خبر جعلی است خودمان مانع انتشار آن شویم و به عنوان یک کاربر آگاه حتی به دیگران هم اطلاع دهیم که این خبر درست نیست.
سوال: خیلی وقت‌ها هکر‌هایی که فعال هستند و ادعا می‌کنند دارند زیرساخت‌های مجازی و اینترنتی ما را مورد تخریب قرار می‌دهند ادعا‌های خنده داری می‌کردند می‌گفتند مثلا ما سایت فلان بانک را هک کردیم بعد می‌دیدیم در خبری که زدند حتی اسم سایت اشتباه درج شده است مثلا گفته سایت فلان بانک را هک کردم می‌دیدیم که آدرس سایتش یه چیز دیگر است، ولی او یک چیز دیگر گذاشته است، ولی مردم ممکن است تحت تاثیر آن تیتر قرار بگیرند و اصلا نروند جستجو کنند که ببینند واقعیت این است و آن سایت اصلا سایت واقعی آن بانک یا مرجع یا موسسه است، نمی‌روند دنبالش و به قول شما سریع در فضای مجازی بازنشر می‌کنند و فکر می‌کنند چنین اتفاقی افتاده در صورتی که چنین اتفاقی پایه و اساسش دروغ است.
آقای البرزی: بله ما دو هفته پیش با اختلال در تلفن‌های همراه مواجه شدیم که پیامی به برخی از گوشی‌ها رفته بود که هشدار زلزله بود و از مردم خواسته بود که منازل خودشان را ترک کنند، بعد در شبکه خبر حدود یک ربع بعد زیرنویس شد که این پیام جعلی است و مردم از منزل خارج نشوند و با این سرعت اطلاع رسانی باعث شد که مردم مطلع شوند و تحت تاثیر پیام قرار نگیرند، کلا اخبار جعلی اخباری است که می‌خواهد براساس منافعی که آن افرادی که آن را تولید کردند روی مخاطب تاثیر بگذارد و آن‌ها به هدفشان برسند و ممکن است با یک پیام جعلی بخواهند روی تصمیم گیری افراد تاثیر بگذارند یا حتی با یک پیام جعلی حساب‌های فرد خالی شود و فرد دچار ضرر و زیان مالی شود بنابراین کسانی که اخبار جعلی تولید می‌کنند که معمولا مجموعه‌های هدفمند هستند مثلا درمرکزی که در عربستان سعودی است به اصطلاح اسمش را اعتدال گذاشتند روزانه هزاران خبر جعلی برای کشور‌های منطقه تولید می‌شود و کامنت گذاری می‌شود زیرسایت‌ها یا در مرکز آلبانی که برای منافقین است این‌ها کارشان روزانه این است که اخبار جعلی تولید کنند و آن را در فضا‌های کشور‌های منطقه با توجه به اهدافی که دارند منتشر کنند و اغتشاش ذهنی در مخاطب ایجاد کنند بنابراین تولید اخبار جعلی الان به یک دستور کاری تبدیل شده که روی تصمیم سازی مسئولان، روی ذهن مخاطبان این اتفاق بیفتد تا آن‌ها بتوانند به اهدافی که دارند برسند.
سوال: دقیقا همین است و یکی از مهمترین نکته‌هایی که آقای دکتر البرزی امروز اشاره کردند این است که خبرگزاری‌های مختلف خارجی یا مکان‌هایی که تولید خبر می‌کنند طبق منافع کسانی که به آن‌ها پول می‌دهند فعالیت می‌کنند همیشه این چراغ را در ذهنمان روشن نگه داریم که جا‌های مختلفی که در کشور‌های خارجی هستند و تولید اخبار جعلی می‌کنند دارند برای منافع سردمداران خودشان فعالیت می‌کنند و به عنوان یک شغل است و این نیست که دلسوز ما باشند این‌ها می‌خواهند منافع کشور‌های خودشان و آدم‌های خودشان را برطرف کنند و برای این کار هم هزاران خبر جعلی وظیفه دارند در روز تولید کنند و در این حجم حمله رسانه‌ای ما باید هوشیار باشیم و حواسمان را جمع کنیم که فریب این خبر‌های دروغ را نخوریم.
آقای البرزی: من در پایان این نکته را بگویم که پژوهشی هم اخیرا انجام شده بود نشان داده بود در این سه ماه اخیر روزانه چندین دروغ هر دقیقه منتشر می‌شده که بتوانند روی ذهن مخاطب تاثیر بگذارند و آن اغتشاش ذهنی را در مخاطب ایجاد کنند تا بتوانند به آن اهدافی که دارند برسند وقتی مخاطب وارد محیط واقعی زندگی اش می‌شود و ملاحظه می‌کند می‌بیند هیچ اتفاقی نیفتاده، اما در فضای مجازی طوری روی ذهن او کار می‌کنند و در حباب فیلتر قرارش می‌دهند، حباب فیلتر یعنی این که شما دورتان پیله‌های اطلاعاتی قرار بگیرد و شما فکر کنید که خبر بدی دارد اتفاق می‌افتد یا احساس ناامیدی کنید، انشاالله با بحث سواد رسانه‌ای که فرمودید با تجربه و مهارتی که کاربران و مردم ما به دست بیاورند ما کمتر بتوانیم تحت تاثیراین گونه اخبار قرار بگیریم.
پایان