پیشرفت های علمی ایران در زلزله و زمین لرزه

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ آقای محمدرضا قائم مقامیان، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی، میهمان رادیو گفتگو، برنامه روزنه بودند که مشروح گفتگو به این شرح است؛

سوال : به هر حال اتفاقی وقتی می افتد و زلزله می آید درست است که همه ما به هر حال دگرگون می شویم و تسلیت را به هم می گوییم اما شروعی میشود برای نگاهی دیگری به آن حادثه و نگاه های علمی و پیشرفتهایی که در آینده شکل می گیرد. بحث ما همین رویکرد را دارد و انشالا بشود منجر به اتفاقات خیر از پیشرفت های علمی ایران در زلزله و زمین لرزه برای ما بگوئید ؟

قائم مقامیان : همانطور که جنابعالی به درستی فرمودید واقعاً همین طور است. بعد از زلزله بم حالا امروز 5 دی ماه است و سالروز زلزله بم. اگر از همان نقطه شروع کنیم بعد از زلزله بم بود که مردم مهربان ایران وقتی اتفاقی می افتد سعی می کنند همه دست به دست هم بدهند و کمک بکنند و موج عظیمی از افراد برای کمک رسانی برای زلزله بم به بم اعزام شد. متاسفانه همین تعداد زیادی امدادگران معظلی شد در هنگام زلزله بم، مدیریت بحران و نحوه در حقیقت نداشتن بین واحدهای امدادگری شد. یک موضوع اصلی یکسری نقاط ضعف ما را آنجا مشخص کرد حالا عرضم به حضور شما هم از دیدگاه کالبدی یعنی نوع ساختمان ها و ساختمان سازی و چه از دیدگاه مدیریت بحران در زمان بعد از زلزله بم یک نقطه عطفی شد. در پژوهشگاه زلزله شناسی به طور مثال گروهی تاسیس شد به نام خطر پذیری در مدیریت بحران، همینطور سازمان مدیریت بحران که غالباً عملکردش آن موقع البته سازمان نبود زیر نظر وزارت کشور بود عملکردش بعد از زلزله بود و متوجه شدند که باید قبل از زلزله هم برنامه ریزی های لازم را داشته باشند. بنابراین شروع شد به تدوین برنامه های مختلف و عناوین مختلف که نحوه همکاری گروههای مختلف را با هم مشخص کند. می دانید در زلزله های مختلف بعد از آن سپاه نیروی امدادی خودش را می فرستند، ارتش نیروهای امدادی خودش را می فرستند و نحوه تعامل آنها با هم مشخص است. خود هلال احمر هم به همین صورت در نتیجه یک مدیریت کلی شاید.

سوال : کار سختی است آقای دکتر

قائم مقامیان : دقیقاً همینطور است حالا نه تنها کار سختی است بلکه باید قوانینی باشد که برای همه مشخص باشد حدود کمک رسانی و نحوه امدادشان باید به چه صورتی باشد که تداخل کاری ایجاد نشود. این تداخل کاری می تواند از آن کارآیی نیروهای امدادی بکاهد. در ادامه آن ما الان مسئله ریسک زلزله را در شهرهایمان داریم به این مفهوم که نمی دانیم وقتی یک زلزله ای اتفاق می افتد می توانیم بر اساس برآوردهای آماری بگوییم چه زلزله ای با چه شدتی می تواند در یک منطقه ای مثل شهر تهران اتفاق بیفتد. بارها از اساتید مختلف شنیده اید که اگر زلزله ای در شهر تهران بیاید بالای 7 ریشتر خواهد بود خیلی زلزله بزرگی خواهد آمد و خسارات خیلی زیادی دارد اینها برآورد درستی است ولی خیلی زیاد مفهومی برای ما ندارد. ما باید اینها را به صورت کمی طی یک سامانه ای برآورد بکنیم. بر اساس ساختمانها در نقاط مختلف اگر ساختمانی درست و اصولی و بر اساس آئین نامه ساخته بشود ما انتظار داریم که خسارت شدید نبیند و جان افراد حفظ بشود. ساختمانهایی که در قدیم ساخته شده از کیفیت کمتری برخوردار هستند و یا بر اساس آئین نامه ساخته نشده اند طبیعتاً خسارتهای بالاتری را می بینند بنابراین در منطقه ای ممکن است که شما با ساختمان های خوبی که ساخته شده باشد مقاوم باشد در مقابل زلزله در منطقه ای نباشد، ما باید پراکندگی این خسارات را در سطح شهر تهران بدانیم که بتوانیم برای امداد و نجات برنامه ریزی داشته باشیم بنابراین نیاز است که آمارهای ساختمانها ، آمارهای مراکز امداد ، آمارهای پراکندگی افرادی که در ساختمان های مختلف زندگی می کنند را داشته باشیم و بر اساس آن سناریوهای مختلف ریسک زلزله را محاسبه کنیم حالا این چه کمکی به ما می کند ؟ کمکش این است که ممکن است خیلی از شنوندگان بگویند خیلی خب اصلاً شما آمدید محاسبه کردید تعداد کشته ها ، تعداد زخمی ها این جز اینکه در حقیقت استرسی را به ما وارد کند چه کار دیگری می تواند انجام بدهد ؟ کاری که می تواند انجام بدهد برگشتش است یعنی ما باید بر اساس این یکسری اقداماتی را تعریف بکنیم و دستورالعمل هایی را تعریف بکنیم مثلاً اگر در یک منطقه ای در شعاع دو کیلومتری فرض بفرمائید محله ای بیمارستان وجود ندارد و مراکز امداد و نجات فاصله زیادی دارند ما باید اگر بخواهیم مرکز امداد و نجاتی را اضافه بکنیم این را در این مناطق گسترش می دهیم اگر مثلاً فرض کنید خطوط آب ما و خطوط گاز ما در منطقه ای ضعف دارد قدیمی است کدام مناطق است؟ کجاها احتمال شکستش بالاست؟ ما باید در حقیقت در آنجاها فوکوس بکنیم و هزینه کنیم. می دانید که به هر صورت بودجه مملکت بودجه محدودی است مخصوصاً وقتی به این کارها با وضعیت اقتصادی وقتی به مسائل ایمنی می خواهیم بپردازیم مسائل با ارجحیت بالا وجود دارد که به این ...

سوال : من می خواهم یک خورده بحث را علمی تر هم بکنیم درست است شما مخاطرات این ماجرا را گفتید و اینکه ما باید در این زمینه هم هوشیار باشیم چه قدر ابزارهای علمی در این زمینه داریم یا خودمان تولید کردیم که می تواند به ما کمک بکند در این بحران ها و یا پیش از بحران می دانید که ما پیش از بحران داریم ، حین بحران و بعد از بحران حالا اگر راجع به این ابزارها هم خیلی کوتاه برای ما بفرمائید یک نگاه علمی و فناورانه داشته باشیم .

قائم مقامیان : خوشبختانه بعد از زلزله بم در زمینه برآورد ریسک شهری دو تا سامانه خیلی خوب تهیه شده یک سامانه اش در سازمان مدیریت بحران شهر تهران است که در قدیم تهیه شده بود ولی به روز نشده بود در پروژه ای که سال 1380 جایگاه ژاپن با سازمان مدیریت بحران شهر تهران داشت که آن الان در حال به روز رسانی است. سامانه ای است که در زمان بسیار کوتاهی شاید در عرض 5 تا 6 دقیقه با توجه به اطلاعات جامعی که دارد می تواند ریسک زلزله را در نقاطی که حادثه ساز بوده نقاطی که ما بیشترین حادثه و خسارت را انتظار داریم برای ما مشخص کند و بر اساس آن تصمیم گیریهای ما در زمان بعد از زلزله روی امداد و نجات و تمرکز امداد رسانی به آن مراکز دقت داشته باشند و تصمیمات پراکنده نگیرند .