مقابله ترکیب شیمیایی جدید با اثرات سوءمصرف مواد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، از وبگاه سای‌تِک‌دِیلی (SciTechDaily)، مصرف بیش از حد موادمخدر در آمریکا در دو دهه اخیر به‌شدت افزایش یافته است. در سال ۲۰۲۰، تقریباً ۹۲هزار نفر به دلیل مصرف بیش از حد دارو‌های غیرقانونی و مواد افیونی جان خود را از دست دادند؛ این میزان بیش از پنج برابر تعداد مرگ‌ومیر‌ها در سال ۲۰۰۰ است. مواد افیونی مصنوعی مانند فنتانیل یکی از عوامل اصلی این مرگ‌ومیر‌هاست.
نالوکسان (داروی تزریقی که به شکل اسپری بینی نارکان نیز در بازار عرضه می‌شود) جان افراد بی‌شماری را نجات داده است؛ اما فقط برای مصرف بیش از حد مواد افیونی مؤثر است و استفاده از آن محدودیت‌هایی نیز دارد. گروهی از دانشمندان دانشگاه مریلند در آمریکا، تلاش کرده‌اند تا یک درمان فراگیرتر برای مصرف بیش از حد موادمخدر بیابند و به همین منظور ترکیب شیمیایی Pillar [۶]MaxQ (P ۶ AS) را به‌عنوان پادزهر برای مت‌آمفتامین و فنتانیل آزمایش کردند. یافته‌های آن‌ها بسیار امیدوارکننده بود.
فنتانیل یک شبه‌مرفین بسیار قوی است که ریشه گیاهی و طبیعی ندارد و در آزمایشگاه تولید می‌شود. این دارو تأثیراتی مشابه هروئین و حتی مخرب‌تر از آن دارد و به سرعت بر روی دستگاه تنفس و کارکرد قلب تأثیر می‌گذارد. مصرف‌کنندگان این ماده گاهی پیش از سرخوشی با از کار افتادن دستگاه تنفسی، دچار بیهوشی می‌شوند و در آستانه مرگ قرار می‌گیرند.
لایل آیزاک (Lyle Isaacs)، سرپرست این گروه پژوهشی و استاد گروه شیمی و بیوشیمی دانشگاه مریلند، گفت: افیون‌ها در حال حاضر یک عامل معکوس‌کننده در نالوکسان دارند؛ اما انواع مختلفی از دارو‌های غیرافیونی (مانند مت‌آمفتامین، فِن‌سیکلیدین، مِفِدرون، اِکستازی و کوکائین) وجود دارند که سوءمصرف می‌شوند و پادزهر خاصی ندارند.
آزمایش‌های این گروه پژوهشی نشان داد که ترکیب شیمیایی P ۶ AS با موفقیت فنتانیل و مت‌آمفتامین (محرک غیرافیونی) را جدا می‌کند و اثرات بیولوژیکی بالقوه مرگبار آن‌ها را کاهش می‌دهد؛ همچنین به دارو‌های دیگر از جمله فِن‌سیکلیدین، اکستازی و مفدرون متصل می‌شود که گویای این است که می‌توان از P ۶ AS برای مقابله با طیف وسیعی از دارو‌ها استفاده کرد.
P ۶ AS به‌عنوان یک ظرف مولکولی عمل می‌کند؛ یعنی سایر ترکیبات را در حفره مرکزی خود متصل و جدا می‌کند. ظرف مولکولی این گروه پژوهشی برخلاف نالوکسان، که مانع از اتصال دارو‌های سوءمصرف‌شده به گیرنده‌های مغز می‌شود، دارو‌ها را به صورت مستقیم در جریان خون هدف قرار می‌دهد.
آیزاک افزود: ترکیب ما دارو را در جریان خون جذب و به دفع آن از طریق ادرار کمک می‌کند. این یک فرایند فارماکوکینتیک است که در آن تلاش کردیم غلظت داروی آزاد موجود در بدن را به حداقل برسانیم.
فارماکوکینتیک (pharmacokinetic) جنبه‌ای از داروشناسی است که به بررسی پارامتر‌هایی مانند فراهمی زیستی، کلیرانس، متابولیسم، نیمه‌عمر، حجم توزیع و اثر عبور اوّل دارو‌ها می‌پردازد و مطالعه اثر و رفتار بدن بر روی دارو‌هاست.