دانشگاه ها جوانان را توانمند تربیت نمی کنند

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ آقای سعید سرکار دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، میهمان برنامه فجرآفرینان رادیو انقلاب بود و درباره آخرین وضعیت توسعه علوم نوین و نیازهای کشور دراین زمینه گفتگو کرد.

مشروح این گفتگو را می توانید اینجا بخوانید:

سوال: بفرمائید که علیرغم همه فشار‌ها، جنگ و تحریم‌ها سازندگی و پیشرفت کشور در طول بیش از چهار دهه گذشته چه آهنگی داشته است؟
سرکار: الحمدلله بعد از انقلاب، فرآیند توسعه علم و فناوری در ایران با شتاب خیلی بالایی رو به جلو بوده و تعداد دانشجویان را بخواهیم مقایسه کنیم بعد از انقلاب و قبل از انقلاب مخصوصا تعداد خانم‌هایی که به دانشگاه‌ها راه پیدا کردند و در مقاطع تحصیلات عالی کشور به خصوص در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری حتی در حوزه پزشکی نقش پررنگی داشتند و الان هم خانم‌ها فوق العاده نقششان در عرصه علم و تکنولوژی پررنگ و فعال هستند و ما امروز خوشحال هستیم که می‌بینیم تعداد زیادی از خانم‌ها در عرصه توسعه فناوری و تاسیس شرکت‌های دانش بنیان بسیار فعال هستند و داریم شرکت‌های دانش بنیان فوق العاده موفق که هم فناورهایش خانم هستند و هم مدیران و فعالین در آن عرصه مجموعه‌ای از خانم‌های پراستعداد فعال هستند به هرحال عرصه علم و تکنولوژی و آن پیشرفت‌هایی که ایران الان داشته در بعضی از عرصه‌های مرز دانش و فناوری در دنیا حرف برای گفتن دارد و ایران جزو بازیگران اصلی عرصه این فناوری‌های امثال فناوری نانو یا بحث نانوتکنولوژی یا بحث‌های هوا فضا یا سلول‌های بنیادی الحمدلله ایران در بین کشور‌های پرآوازه در کل دنیا است و روی ایران حساب می‌کنند.

سوال: شما اشاره کردید در صحبت هایتان به بحث‌های نانو و هسته‌ای، در جریان شناسی داشته‌های انقلاب اسلامی در مسیر رسیدن جوانان به این قله‌های مقتدر علمی که شما هم به برخی از آن‌ها اشاره کردید برای شنوندگان بفرمائید که چه مولفه‌هایی دستگیر پژوهشگران ما به ویژه جوانان ما، چون شما سر و کارتان بیشتر با حوزه جوانان است و پژوهشگران جوان، چه مولفه‌هایی دستگیر پژوهشگران جوان ما شده است؟
سرکار: خوشبختانه ما استعداد‌های خوبی در کشور داریم و واقعا اهمیتی که به بحث تحصیلات مخصوصا تحصیلات دانشگاهی در ایران داده می‌شود از طرف خانواده ها، در دنیا بی نظیر است من خیلی کشور‌ها بوده ام و خیلی هایشان را دیده ام و می‌بینیم آن جدیتی که خانواده‌ها در رابطه با تحصیلات فرزندانشان دارند واقعا در دنیا بی نظیر است یک پدر و مادر حاضر است همه داشته هایش را وسط بگذارد که فرزندانشان از تحصیلات خوبی برخوردار باشند و این واقعا بی نظیر است، این فرهنگ اهمیت دادن به تحصیلات و دانش آموزی کشور ما را در جایگاه ویژه‌ای قرار داده است بنابراین ما در این کشور با یک ذخایر عظیمی از نیرو‌های جوان مستعد برخوردار هستیم. از آن طرف نظام دانشگاهی در بحث‌های آموزشی خوب دارد عمل می‌کند به همین دلیل است که الان بچه‌هایی که ما تربیت می‌کنیم در دانشگاه هایمان در بیشتر کشور‌های پیشرفته این‌ها خواهان دارد و دانشگاه‌ها باید امروز بیشتر تاکید کنند روی توانمندسازی دانشجو‌ها، ما دانشجوهایمان را عالم و دانا بار می‌آوریم، ولی یک مقدار در بحث توانمندسازی و توانمند تربیت کردن آن‌ها یک مقدار برنامه‌های دانشگاهی دچار نقص است که الحمدلله امروز به آن مقوله‌ها توجه بیشتری می‌شود، مهم این است که ما آن ذخایر اصلی کشور را به رسمیت بشناسیم.
دیگر گذشت دوره‌ای که کشور‌ها اقتصادشان مبتنی بر مواد خام مثل نفت و گاز و معادن بود. الان دنیا روزگاری است که واقعا اقتصاد‌ها مبتنی بر دانش و فناوری است و در بعضی از کشور‌ها که خیلی پیشگام هستند اقتصاد مبتنی بر خلاقیت شکل گرفته است و عنصر و خمیرمایه فناوری و خلاقیت همین جوانان هستند و اگر ما یک درصد از آن سرمایه گذاری که برای استخراج منابع خام ما مثل نفت، گاز و معادنمان استفاده می‌کنیم، روی استخراج استعداد‌های جوانانمان سرمایه گذاری کنیم کشور به صورت جهشی در حوزه اقتصادی رشد خواهد کرد، چون می‌دانید اقتصاد مبتنی بر فناوری و خلاقیت دارای ارزش افزوده فوق العاده بالایی است یعنی یک چیزی که هزینه موادش را حساب کنیم مثلا ممکن است ۲۰ دلار نشود کل موادش یک دفعه می‌بینید همان محصول می‌تواند با هزار دلار در بازار فروخته شود، این بقیه آن مابه التفاوت که ۵۰ برابر قیمتش افزایش پیدا می‌کند ارزش آن دانش و فناوری است بنابراین این یک مقدار توجه بیشتری می‌طلبد از طرف مسئولین، آن جا‌هایی که ما سرمایه گذاری خوب کردیم و برنامه ریزی بوده و جدیت و پشتکار بوده پیشرفت‌های محسوسی کردیم و بیشتر می‌توانم بگویم آن پیشرفت مبتنی بر آن ذخیره اصلی کشورمان بوده و آن استعداد‌ها و مغز‌های جوانان این مملکت یعنی اگر ما در نانوتکنولوژی الان رتبه چهارم دنیا هستیم از نظر علمی و بالغ بر حدود ۱۵۰۰ قلم محصول مبتنی بر نانو در کشور دارد تولید می‌شود و به بازار‌های داخلی و همین طور بیش از ۵۰ کشور دنیا صادر می‌شود مبتنی بر استعداد‌ها و توانمندی‌های جوانان این مملکت است به هرحال آنچه حتی در حوزه نانو تکنولوژی که پیشرفت کردیم آن سرمایه گذاری که واقعا شایسته این حوزه بوده و لیاقت این استعداد‌ها بوده که بیشتر به آن توجه شود، آن توجه لازم نشده است و امیدواریم با این نگرشی که الان در دنیا وجود دارد که باید اقتصاد مبتنی بر فناوری و خلاقیت شکل بگیرد این در کشور ما هم مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.
سوال: شما در صحبت هایتان اشاره کردید به بحث ذخایر اصلی که ما آن‌ها را به رسمیت بشناسیم که همان جوان‌ها هستند فکر و تخصصشان است و بعد از توجه مسئولان هم گفتید به این‌ها همه اشاره کردید، یک عاملی که مهم است وجود دارد بحث اراده جوان‌های ما است که غالبا با توجه به توضیحاتی که شما دادید این اراده در جوان‌های ما هم وجود دارد و یک بخش می‌ماند انگیزه و ایجاد انگیزه، بفرمائید مهمترین عامل یا عوامل اراده و انگیزه جوان‌های ایرانی برای این که به این پیشرفت‌هایی که شما به آن‌ها اشاره کردید شتاب داده شود در جنگ اراده‌ها چیست؟
سرکار: اگر جوان‌ها ببینند که این استعدادهایشان، توانمندی هایشان به آن‌ها توجه می‌شود و در این مملکت خریدار دارد طبیعتا این‌ها آرزویشان است و هدفشان این است که این توانمندی‌ها و استعدادهایشان را در این کشور برای این کشور و برای مردم این کشور به کار بگیرند. مثالی بزنم اگر یک دستفروشی به یک محله‌ای بیاید و بساط کند و ببیند دو هفته خریداری در آن محله پیدا نمی‌شود به محله دیگر می‌رود و بساط می‌کند و ما امروز یکی از ضایعاتی که برای کشور است این است که ما الان مواجه هستیم با مهاجرت مغز‌ها و این دلیلش هم این است که احساس می‌کنند برای تخصص آن‌ها و برای توانمندی و برای قابلیت آن‌ها خریداری در مملکت وجود ندارد، این نوع نگرش و برنامه باید عوض شود و ما باید فرصت‌های بیشتری برای جاری شدن استعداد‌های این جوانان در این مملکت ایجاد کنیم. خلق این فرصت‌ها، ایجاد کشش برای این تخصص‌ها یک برنامه جامع نیاز دارد و به یک توجه خاص نیاز دارد بنابراین این جا‌ها مسائلی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و الان برنامه‌هایی در دست تدوین است، ولی کافی نیست یعنی واقعا این مسئله یک ضرورت است که باید واقعا در سطح کلان مملکت به این مقوله بیشتر بپردازیم.
سوال: ما با پدیده شوم مهاجرت نخبگان و جوانان مواجه هستیم، این‌ها با چه آسیب‌هایی ما مواجه هستیم و چه آسیب‌هایی آن‌ها مواجه هستند که تصمیم به این می‌گیرند که مهاجرت کنند؟
سرکار: مهاجرت الان سه نوع داریم، یکی همان مهاجرت فیزیکی است که طرف ترک وطن می‌کند و با نوع نگاهی که دارد برای آینده بهتر و برای بکار گرفتن تخصصش و برای رشد علمی و فناوری یا فضای اقتصادی بهتر به یک کشور دیگر مهاجرت می‌کند، یک مهاجرت دیگر مهاجرتی است که به صورت فضای مجازی انجام می‌شود که الان ما خیلی از استعداد‌ها را داریم این جا که واقعا ماندند مثلا در حوزه‌های نرم افزاری و دارند با شرکت‌های خارجی ارتباط دارند و این جا برنامه نویسی می‌کنند و کارهایشان را انجام می‌دهند، کار‌های تخصصی انجام می‌دهند و خدمات تخصصی خودشان را به خارج از کشور می‌فروشند که این نوع بد نیست، چون استعداد‌ها و توانمندی‌ها در کشور است و برای کشور ارزآوری دارد و این فضا را نباید از این‌ها بگیریم و این فضایی که این‌ها ارتباط دارند با خارج کشور نباید مختل شود این مسئله کلیدی است که دارد اتفاق می‌افتد و یک نوع دیگری هم گردش مغز‌ها است که می‌روند و برمی گردند این نوع خوب است یعنی می‌روند آن جا رشد می‌کنند از نظر علمی، فناوری، دوره‌های توانمندی شان و دوباره برمی گردند این گردش مغز‌ها برای ما فرصت‌ها و فواید بسیاری ایجاد می‌کند که ما باید نه تنها تلاش کنیم که فرصت‌های کاری در کشور خودمان ایجاد کنیم که این فرآیند را کند کنیم و باید برنامه ریزی‌هایی داشته باشیم که ایرانیانی که در خارج کشور هستند بتوانند آن قابلیت‌ها و توانمندی هایشان را به کشور خودشان جاری و ساری کنند این مسائلی است که انشاالله امیدواریم که شاهد اجرایی شدنش باشیم.