نقش انستیتو پاستور ایران در سلامت ایرانیان و خاور میانه

دکتر مصطفوی مدیر روابط عمومی انستیتو پاستور ایران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، به بررسی نقش این موسسه در داخل کشور و ورای مرز‌های آن پرداخته است. مشروح این مصاحبه را در زیر می‌خوانید:

 

 

انستیتو پاستور ایران عضویست از شبکه بین المللی انستیتو پاستور. نخستین انستیتو پاستور توسط لویی پاستور و همکارانش در فرانسه تاسیس شد. هدف ابتدا کنترل بیماری هاری از طریق واکسیناسیون آن بود و متعاقب آن شعب آن در سراسر جهان گسترش پیدا کرد. انستیتو پاستور ایران دهمین شعبه انستیتو پاستور است و در سال ۱۲۹۹ تاسیس شد. ابتدا نظیر انستیتو پاستور پاریس، هدف اصلی آن کنترل بیماری‌های واگیر و گسترش برنامه واکسیناسیون بود. 

 

در سال‌های اولیه تاسیس انستیتو پاستور، ماموریت اصلی، مدرن کردن برنامه واکسیناسیون به طور خاص با واکسیناسیون آبله در کشور بود که یکی از مهم‌ترین بیماری‌های واگیر در آن مقطع زمانی بود. در سال‌های بعد سایر بیماری‌های واگیر هم در دستور کار قرار گرفت و متناسب با اپیدمی‌هایی که کشور و دنیا با آن درگیر می‌شد، واکسن‌هایی نظیر واکسن وبا، حصبه، هاری، هپاتیت و امثال آن هم در انستیتو پاستور تولید شد.

 

در سال ۱۳۰۳ ساختمان فعلی لنستیتو در خیابان پاستور توسط میرزا عبدالحسین فرمانفرما وقف انستیتو پاستور می‌شود و فرمانفرما در موقوفه خود اشاره کرده که «بنایی وقف کرده ام که در آن مایه آبله بی زیان ساخته شود، افراد هارگزیده را درمان کنند و برای تمام امراض انسانی و حیوانی مایه‌های مبارزه و معالجه را فراهم نمایند.» یعنی علاوه بر ماموریت انستیتو پاستور، موقوفه آن هم بر پایه واکسیناسیون بنا شده است.

 

با توسعه برنامه تولید واکسن در انستیتو پاستور، صادرات واکسن به دیگر کشور‌ها هم انجام شده است. واکسن‌های تولیدی آبله و وبا و ب ث ژ انستیتو پاستور به سایر کشور‌ها هم صادر شده است. برای نمونه واکسن تولیدی ب ث ژ در مقطعی از زمان به ۲۲ کشور جهان صادر شده است.

 

در ارتباط با فعالیت‌های انستیتو پاستور و نقشی که در ارتقای سلامت جامعه داشته است، می‌توان به اتفاقی اشاره کرد که در سال ۱۳۳۳ در منطقه کرمانشاه رخ داد و طی آن تعدادی کشاورز توسط یک گرگ هار گزیده شدند. تا آن مقطع زمانی میزان قابل توجهی از افرادی که توسط حیوان هار گزیده می‌شدند، اگر زخم عمیقی ایجاد می‌شد، به رغم واکسیناسیون می‌مردند. در آن مقطع زمانی برنامه‌ای مطالعاتی روی این افراد اجرا شد و علاوه بر واکسن، سرم درمانی هم بر روی آن‌ها انجام شد و افرادی که غیر از واکسن، سرم هاری را نیز دریافت کرده بودند، همگی از مرگ حتمی نجات پیدا کردند.

 

متعاقب این موضوع، از آن زمان تا کنون، برنامه سرم درمانی همزمان با واکسیناسیون به برنامه معمول پس از گزش در افراد هارگزیده در سراسر دنیا اضافه شد؛ لذا می‌توان انستیتو پاستور را از این منظر به عنوان یک نهاد منجی جامعه بشری معرفی کرد.

 

 

واکسن‌های تولیدی انستیتو پاستور ابتدا هم واکسن‌های انسانی و هم واکسن‌های دامی را شامل می‌شد، برای نمونه در سال‌های نخست، واکسن سیاه زخم و طاعون گاوی هم در انستیتو تولید می‌شد. بعد گذشت ۳ سال از تاسیس انستیتو پاستور ایران، موسسه واکسن و سرم سازی رازی از انستیتو پاستور ایران مشتق شد و عملا وظیفه و رسالت تولید واکسن‌های دامی به این موسسه سپرده شد. 

 

 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در دهه ۷۰ بحث توسعه صنعت بیوتکنولوژی در کشور مطرح شد و انستیتو پاستور از موسسات پیشرو در این حوزه بود. در همین راستا هم دوره دکترای فراورده‌های بیولوژیک در انستیتو راه اندازی شد و هم بحث توسعه شبکه بین المللی در دستور کار قرار گرفت. یکی از موسساتی که طرف همکاری جدی انستیتو پاستور شد، موسسات بیو تکنولوژی در کشور کوبا بود و در نهایت این ارتباطات منجر شد به بحث انتقال تکنولوژی تولید واکسن هپاتیت بی از کوبا به ایران که این واکسن از زیرساخت پروتئین نوترکیب استفاده می‌کند و همین زیرساختی بود که در دوران کرونا، واکسن پاستو کووک بر پایه آن تولید شد. 

 

انستیتو پاستور ایران همکاری و ارتباط تنگاتنگی با سایر انستیتو پاستور‌های سراسر جهان دارد و در همین راستا به طور خاص با منطقه آسیا و اقیانوسیه یعنی کشور‌های چین، کره جنوبی و هنگ کنگ، تعامل دو سویه‌ای دارد که در قالب آن، تبادل پژوهشگر و برگزاری دوره‌های آموزشی مشترک انجام می‌شود. این ظرفیت به انستیتو کمک کرده تا در طول چند دهه قدمت خود، نقشی متمایز از سایر موسسات داخلی ایفا کند.

 

 

برای نمونه، یکی از رسالت‌های انستیتو از همان ابتدای تاسیس بحث واکسیناسیون آبله بوده است. واکسن آبله تولیدی انستیتو پاستور ایران به اغلب کشور‌های همسایه صادر شده است و نقش انستیتو پاستور در برنامه ریشه کنی آبله آنقدر پررنگ بوده که گواهی ریشه کنی آبله در منطقه خاور میانه شرقی، شامل خاور میانه و شمال آفریقا در سال ۱۳۵۶، به انستیتو پاستور ایران اهدا کردن، به پاس خدمات مهمی که در گسترش برنامه واکسیناسیون در این منطقه ایفا کرده است. 

 

 

اتفاقی که افتاده راه اندازی مجتمع تولیدی، تحقیقاتی کرج راه اندازی شده است. این مجتمع یکی از موسسات پیشرو در حوزه تولید واکسن، فراورده‌های بیلوژیک و کیت‌های تشخیصی است که در وسعتی بیش از ۲۳ هکتار تاسیس شده است که با بهره گیری از نیروی انسانی توانمند و تجهیزات مناسب یکی از ظرفیت‌هایی است که کشور می‌تواند در سال‌های آینده از آن استفاده کند. این مجتمع در دوران همه گیری، هم در تولید واکسن پاستو کووک و هم در تولید محیط‌های انتقال ویروس کووید ۱۹ و هم در تولید مواد ضد عفونی کننده ایفا کند.