پیری جمعیت، گامی به سوی بحران اقتصادی و معیشتی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما اصفهان؛ کاهش نرخ باروری سال‌های اخیر باعث شد مسئولان تلاش برای جوانی جمعیت را در دستور کار قرار داده و قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مهر سال ۱۴۰۰ در مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد.
دبیر مجمع فعالان جمعیت استان با اشاره به اینکه حرکت چرخ اقتصادی جامعه برعهده جوانان است و زمانی که تعداد جوانان کم شود، بحران اقتصادی و معیشتی تشدید خواهد شد گفت: برای مثال زمانی در اصفهان به ازای هر مستمری بگیر ۲۵ بیمه پرداز وجود داشت، ولی در حال حاضر به ازای هر مستمری بگیر ۳.۳ بیمه‌پرداز وجود دارد و پیش‌لرزه‌های ناشی از بحران جمعیت در صندوق‌های بازنشستگی کاملاً ملموس بوده و روزبه‌روز خطرناک‌تر می‌شود چرا که روز به روز بر تعداد بازنشستگان افزوده می‌شود، بنابراین یکی دیگر از پیامد‌های پیری جمعیت در ۳۰ سال آینده تشدید مسائل اقتصادی و معیشتی ناشی از بحران جمعیت است.
این کارشناس جمعیت با اشاره به اهمیت و مزیت داشتن خانواده گفت: بر خلاف دهه‌های ۷۰ و ۸۰ که رشد جمعیت به عنوان مزیت مطرح نبود، ۱۰ سال است که بحث مزیت رشد جمعیت در جامعه ما جدی گرفته شده و این امر از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اعتقادی، اجتماعی و تربیتی فرهنگ سازی شد و صاحب نظران روی مشکلاتی که تک‌فرزندی در جامعه ایجاد کرده، بحث‌های زیادی داشتند و بحث حال حاضر، ابر بحرانی است که در آستانه آن قرار داریم.
فرشته سادات هاشمی با اشاره به چالش‌های جمعیتی پیش رو گفت: یکی از پیامد‌های این بحران، چالش‌های امنیتی کشور خواهد بود چراکه جمعیت یکی از مؤلفه‌های قدرت کشور‌ها قلمداد می‌شود و پیش لرزه‌های بحران پیری جمعیت در نیرو‌های مسلح به وضوح قابل مشاهده است به طوری که ورودی نیرو‌های مسلح نشان می‌دهد جمعیت جوان کاهش چشمگیری داشته و حتی نیرو‌های مسلح در دو سال اخیر با قانون معافیت یا امریه سربازی مخالفت کرده است.
وی پیامد دیگر بحران پیری جمعیت را در حوزه سلامت دانست و گفت: هزینه سلامت و بهداشت و درمان یک فرد مسن چندین برابر یک فرد جوان است و ۳۰ سال دیگر که یک سوم جمعیت کشور ما پیر باشد، لازم است امکانات، زیرساخت‌ها و مراکز درمانی حداقل پنج برابر شرایط فعلی داشته باشیم تا بتوان نیاز‌های افراد مسن را پوشش داد.
دبیر مجمع فعالان جمعیت استان بحران علم و تولید علم را یکی دیگر از چالش‌های بحران پیری جمعیت برشمرد و گفت: موتور محرک تولید و خلاقیت در کشور، جوانان هستند و وقتی تعداد جوانان در کشور کم شود، طبیعی است رشد علمی کشور هم کاهش یابد. در حوزه آموزش و پژوهش هم آمار ورودی‌های دانشگاه‌ها و مراکز علمی بیانگر کاهش ورودی‌های هرساله نسبت به سال قبل است که در آینده نزدیک به تعطیلی یا ادغام و تجمیع مراکز علمی و آموزشی منتهی خواهد شد.

تاثیر قانون بر زندگی مردم
هاشمی گسترش خوابگاه‌های متأهلی دانشجویی در دانشگاه را از اقدامات خوب در این زمینه دانست و گفت: سال ۱۳۷۰ شمسی سیاست‌های تعدیل جمعیتی آغاز و ساخت خوابگاه‌های دانشجویی متأهلان متوقف شد، ولی در قوانین جدید، احکام بسیار خوبی برای گسترش این نوع خوابگاه‌ها دیده شده به طوری که برای این امر، ۲۰ هزار میلیارد ریال اوراق مالی اسلامی در نظرگرفته شد و ۱۰ درصد درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها و ۱۰ درصد درآمد تملک دارایی ساخت خوابگاه دانشجویی متأهلی به این کار اختصاص یافت و دانشگاه‌ها موظف هستند برای دانشجویان متأهل بومی و غیربومی، خوابگاه متأهلی تدارک ببینند و این الگو، دانشگاه‌های ما را متحول می‌کند.
وی یکی از دانشگاه‌های پیشرو در این امر را دانشگاه تربیت مدرس بیان کرد و گفت: محیط این دانشگاه بیشتر متأهلی است و کسانی که در این دانشگاه تحصیل می‌کنند، بیشتر دنبال کار و درس هستند و این مسئله باعث می‌شود دختر و پسری که در دانشگاه به هم علاقه‌مند می‌شوند بدون داشتن دغدغه مسکن بتوانند با هم ازدواج کرده و این موضوع می‌تواند به عنوان یک الگو، سن ازدواج را پایین بیاورد و این‌ها نمونه حکم‌های قانونی است که برای ازدواج و فرهنگ‌سازی برای آن در نظر گرفته شده است.

درمان رایگان خانواده‌های نابارور
دبیر مجمع فعالان جمعیت استان با اشاره به اینکه برای درمان ناباروری حدود ۹۰ درصد هزینه‌ها با پیش‌بینی بودجه آن، برعهده بیمه‌ها گذاشته شده گفت: در حال حاضر حدود سه و نیم میلیون زوج نابارور در کشور داریم که اگر این‌ها قدرت فرزندآوری پیدا کنند، کمک بزرگی می‌توانند به رشد جمعیت کنند. با توجه به کاهش هزینه اقلام درمان ناباروری و ورود دانش‌بنیان‌ها طرح‌های خوبی هم در بخش پژوهش و هم در بخش درمان و هم در بخش تجهیزات در نظر گرفته شده است.

تسهیل شدن شرایط برای مادران باردار و فرزند آوری
هاشمی گفت: رایگان شدن زایمان طبیعی، یکی از موارد تسهیل در امر فرزند آوری است. از طرفی در بودجه امسال برای هر فرزندی که متولد می‌شود، دولت ۱۰ میلیون ریال در یک صندوق خاص برای او سرمایه‌گذاری می‌کند که تخمین زده می‌شود این مبلغ تا سن ازدواج او به ۳ میلیارد ریال برسد.
وام‌های قرض‌الحسنه‌ای نیز برای تولد فرزندان در نظر گرفته شده، برای فرزند نخست ۳۰۰ میلیون ریال، فرزند دوم ۶۰۰ میلیون ریال و تا فرزند پنجم یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال است. همچنین برای والدینی که فرزند سوم به بعد را به دنیا می‌آورند، ۲۰۰ متر زمین در غیر از کلان‌شهر‌ها و در شهرک‌های اطراف یا شهر‌های جدید یا شهر زادگاه پدر یا مادر به والدین اهدا می‌شود که سه دانگ آن به نام پدر و سه دانگ آن به نام مادر خواهد بود و همراه آن ۲ میلیارد ریال وام ساخت مسکن به آن‌ها داده خواهد شد، اهدای این زمین به قیمت تمام شده شامل ۸ سال قسط بندی و دو سال تنفس خواهد داشت که عملاً این زمین رایگان خواهد بود. این الگو برای سه فرزندی است که برخی در دو فرزند متوقف شده‌اند باید این الگو را بشکنیم و تشویق به فرزند سوم کنیم.
برای ترغیب تک‌فرزندی به دو فرزندی طرح واگذاری خودروی داخلی بدون نوبت و بدون قرعه‌کشی به مادر است و این نیز یکی از اقدامات حمایتی برای تشویق فرزندآوری است.
برای خانم‌های شاغل، ۹ ماه مرخصی زایمان در نظر گرفته شده که این مدت برای مادران صاحب دوقلو به ۱۲ ماه افزایش می‌یابد. ۵ ماه هم در دوره بارداری می‌توانند دورکار باشند و تا دوسالگی فرزند هم می‌توانند شیفت شب‌کار کنند.

ضمانت اجرایی طرح فرزند آوری
مصوبات هر قانون برای اینکه ضمانت اجرایی داشته باشد، بودجه خوبی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود، به طورکلی نداشتن ضمانت اجرایی یک قانون از دو چیز نشات می‌گیرد. نخست اینکه بودجه کافی برای آن در نظر گرفته نشود و دوم حکمران قانون است که ستاد ملی جمعیت و وزرای مرتبط زیر نظر رئیس‌جمهور قرار گیرد و یک دبیرخانه و یک دبیر مستقل داشته باشد. مثل شورای‌عالی امنیت ملی یا شورای‌عالی انقلاب فرهنگی. این دبیرخانه باید بر اجرای این ۷۳ ماده و ۲۴۰ حکم نظارت داشته باشد تا دقیقاً انجام شود و منتظریم تا رئیس‌جمهور حکم تأسیس این دبیرخانه را صادر کرده و دبیرخانه تشکیل شود.
از طرف دیگر اهرم‌های نظارتی خیلی قوی هم دیده شده است. به بازرسی کل کشور و دستگاه امنیتی مأموریت جداگانه داده شده و برای کسانی که در این زمینه ترک فعل کنند، جرم‌انگاری شده است. از طرفی هرکدام از قوانین مشخص است که مربوط به چه دستگاهی است و حوزه وظیفه‌ا‌ش معلوم است و تکلیف کاملاً مشخص است که چه دستگاهی چه کاری را باید انجام دهد و از زمان تصویب قانون، پیگیر آن هم هستیم.
مشغول تدوین آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها هستیم و برخی از آن‌ها نهایی شده و آثارش را در سطح جامعه می‌بینیم.
در قانونگذاری جدید، سعی شده ریل‌گذاری ۳۰ سال قبل تغییر کند، خوشبختانه دولت و شورای نگهبان همراهی خوبی داشتند و قانون تصویب شد. ۲۰ ماده این قانون در حوزه بهداشت و درمان؛ بخشی در حوزه مهاجرت و بخشی در حوزه بیمه؛ بخشی در بحث حقوق و دستمزد؛ بخش زیادی در حوزه فرهنگ‌سازی و بخش زیادی نیز در حوزه تحول نظام آموزشی چه آموزش و پرورش و چه در دانشگاه است. این‌ها ابعاد گوناگون این قانون است که با بررسی صورت گرفته اگر ۶۰ درصد این قانون به خوبی اجرایی شود، در این مرحله، از این تله جمعیتی خارج می‌شویم.

دغدغه‌های پیشرفت طرح جوان سازی جمعیت
مهمترین دغدغه حال حاضر تفکر حاکم بر برخی مدیران و فرهنگ برخی سازمانهاست که هنوز بحران جمعیت را جدی نگرفته اند و بطور نمونه سازمان برنامه و بودجه با وجود رشد ۴۲ درصدی بودجه امسال کشور و ردیف‌های بودجه ۲۰ تا ۵۰ درصد رشد داشته، اما بودجه جوانی جمعیت ۳۷ درصد کم شده است و این موضوع به‌خوبی بیانگر رویکرد ناصواب سازمان برنامه و بودجه نسبت به بحران پیری جمعیت است.
بگفته معاون فنی مرکز بهداشت اصفهان ۱۲ درصد از پنج میلیون و ۳۰۰ هزار جمعیت استان سالمند و بالای ۶۰ سال هستند و شیب سالمندی آن تندتر از میانگین کشور است.
علی پارسا نرخ باروری استان اصفهان را بسیار پایین‌تر از نرخ جایگزینی جمعیت و حدود یک اعلام کرد و حتی در برخی از شهرستان‌ها مثل اردستان، بویین میاندشت و خوانسار نرخ رشد جمعیت منفی و در گلپایگان صفر است.
هفته ملی جمعیت امسال از ۲۴ تا ۳۰ اردیبهشت به نام «سهم من از جوانی ایران» نام گذاری شده است.