بررسی آزادسازی پول‌های ایران در تعامل با آمریکا

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای سید مصطفی خوش چشم، تحلیلگر مسائل بین الملل با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری و آقای ابراهیم متقی، کارشناس مسائل آمریکا در ارتباط تلفنی با این برنامه به پرسش‌ها در زمینه رویکرد جدید رسانه‌های آمریکایی درباره گفت و گوی غرب با ایران پاسخ دادند.

متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:
سوال: در حال حاضر چه چیزی عوض شده که رسانه‌های آمریکایی که زمانی در چند سال گذشته نفی گفتگو می‌کردند و می‌گفتند گفتگو با ایران ضرورتی ندارد بعد الان دود سفید مذاکرات ایران و امریکا از عمان بلند شده، چه اتفاقی افتاده است؟
آقای سید مصطفی خوش چشم تحلیلگر مسائل بین الملل: در شهریور کار به نهایت خود رسیده بود به وظایفشان در برجام عمل نکردند در حقیقت یک جنگ ترکیبی را با ما در دوازده حوزه شروع کردند که بخشی از آن جنگ ادراکی، رسانه ای، روانی، شناختی، حمایت از اغتشاشات، تحریم و مداخله در بازار ارز، جنگ سایبری، ترور، خرابکاری و بخشی هم فشار دیپلماتیک بود، این فرمول یک فرمول ریزی است که بر روی ما بسته اند که تقریباً شروع دوره اوباما کم کم تحریم‌ها را به وجود آوردند و توسعه دادند، شاید ما نمونه‌ای در دنیا هستیم به لحاظ جنگ ترکیبی که بر روی ما پیاده کردند، یک بخش، چون سلسله دنبال هم مشخص است کدام گام اول و کدام گام دوم است، هر کدام پیش زمینه بعدی است، یکی از گام‌های دهم به بعد فشار سیاسی دیپلماتیک است، در اینجا بود که عضویت ایران را در کمیسیون مقام زن تعلیق کردند و بعد یک قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی دادند برای فشار بیشتر و بعد صحبت از این کردند به صورت گسترده سپاه را در لیست تروریست قرار می‌دهیم و همین بحث را سعی کردند ادامه دهند، هدف، فشار سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک بود، از اینجا به بعد دیدیم که در دی ماه به اهدافشان نرسیده بودند و دیدند جنگ ترکیبی شکست خورده و مجموعه‌ای از اقدامات انجام شد، برای اینکه مشخص است طرف شما آمریکاست و دست بردار نیست و حتما می‌آید برای دور بعدی، کما اینکه دور اول جنگ ترکیبی که من به آن فشار ترکیبی می‌گویم بهار پارسال بود، اما به مذاکراتی که در مرداد و شهریور انجام شد، دور دوم پاییز بود تا اوایل زمستان، حالا پیش بینی می‌شد که این دور سوم را هم خواهند آمد، بنابراین دستگاه‌های جمهوری اسلامی با هم هم افزایی کردند در حوزه‌هایی که آسیب پذیری داشتند، آنجایی که ما آسیب پذیر شدیم که سعی کردند با اقدامات فشار سیاسی دیپلماتیک ما را منزوی کنند به اعتبار و آبروی سیاست خارجی جمهوری اسلامی در جهان خدشه وارد کنند بنابراین نیاز بود که اقدامات سریع انجام شود، یک مدل خیلی خوبی شد از اینکه ما اگر بخواهیم ظرف چند ماه می‌توانیم کار بسیار بزرگی کنیم، اول پرونده با آژانس را دستگاه‌های متنوع همه هم افزایی کردند، انرژی اتمی، وزارت خارجه، شورای عالی امنیت ملی، میدان، دیپلماسی ما همه بودند هر کدام کار‌های متنوعی کردند، ما اول پرونده با آژانس را مدیریت کردیم بدون اینکه بخواهیم مصوبه راهبردی را نقض کنیم، بدون اینکه بخواهیم عقب نشینی داشته باشیم، در شورای حکام در اجلاسی که در پایان زمستان و همین طور چند هفته قبل هیچ قطعنامه دیگری صادر نشد، اینجا این ابزار از دست آمریکایی‌ها در آمد بلافاصله ارتقا روابط داده شد در برقراری روابط با عربستان و کاهش تنش‌های منطقه‌ای این گام بسیار مهم دوم بود، گام بعدی این بود که همان ایرانی که در کمیسیون مقام زن این‌ها عضویت را تعلیق کردند حالا به عضویت کمیته پیشگیری از جرم سازمان ملل در کنار چندین کشور اروپایی در آمد، چند هفته بعد ایران به ریاست مجمع اجتماعی سازمان حقوق بشر سازمان ملل انتخاب شد، جالب است بدانید هدفش این است که چگونه می‌توان از علم و تکنولوژی برای ارتقا حقوق بشر استفاده کرد، امسال دستور کارش اینترنت است یعنی چگونه می‌توان از اینترنت برای ارتقا حقوق بشر استفاده کرد، اینجاست که نشان می‌دهد که در سازمان‌های بین المللی اصولاً قدرت حرف می‌ز ند، روابط بین الملل بر اساس قدرت شماست، اینکه مقامات مختلفی در منطقه آمدند و رفتند و بعد ایران دوباره به عنوان نایب رئیس مجمع عمومی سازمان ملل که قرار است در چند ماه دیگر مانند همیشه در شهریور و مهر انتخاب شد به عنوان یکی از نواب رئیس، در کمیته دیگر هم دوباره به عضویت در آمد این‌ها مجموعاً باعث شد نه تنها خدشه‌ای که در پاییز وارد کنند ترمیم شود، بلکه سیاست خارجه جمهوری اسلامی با هم افزایی همه دستگاه‌ها ارتقاء پیدا کند این نمونه بسیار خوب ”ما می‌توانیم“ بود.

سوال: در آژانس هم از آن چهار مورد ادعایی دو مورد بسته شد؟
آقای خوش چشم: بله؛ به درستی مدیریت شد، کار سنگینی بود همه انجام دادند و توانستند نه فقط جایگاه سیاست خارجه را ارتقا دهند بلکه این اهرم و این حوزه از جنگ ترکیبی را پیشاپیش از دست آمریکا در بیاورند و خنثی کنند، اینجا بود که آمریکایی‌ها در اواخر زمستان دوباره نغمه‌های دو ساله خود برای توافق موقت را تکرار کردند، چون دیدند که شکست خوردند، مجددا در بهار هم همین کار را کردند و بعد دوباره این اتفاق افتاد که به یک شکست دیگر تن دادند، در اردیبهشت و خرداد یکی دو اقدام دیگر هم در زمینه میدان داشتیم، رونمایی به غیر از کمک و توانی که نیروی سپاه قدس پای کار می‌گذارد و آن هم جزو مولفه‌های قدرت است رونمایی از دو موشک خرمشهر که توسط هوا فضای وزارت دفاع و همین طور ”فتاح“ که کار را بر همه تمام کرد توسط هوا فضای سپاه، ابزار قدرتی برای شما شد در کنار پهپاد‌های ما که در کل جهان زبانزد خاص و عام شده توانست قدرت چانه زنی ما را افزایش دهد و طرف مقابل را به این نتیجه برساند که ایران جایگاهش ارتقا پیدا می‌کند بنابراین از طرح‌های خودش عقب نشست و آمد به دنبال شکست، کدام شکست این شکست که آمریکایی‌ها از دو سال قبل اسفند ۱۴۰۰ گفته بودیم زندانی‌ها را آزاد کن زندانی هایتان را آزاد می‌کنیم، پول‌های بلوکه شده را هم آزاد کن، در کنار آن هم منع تعقیب بسیاری که تحریم‌ها را کمک می‌کردند که بسیاری از آن‌ها دو تابعیتی هستند، حالا دارو فرستاده و کاری برای کشور کرده بر روی این‌ها اعمال تعقیب برای شکستن تحریم صادر کردند، این‌ها را هم منع تعقیب کنید، این‌ها همیشه می‌گفتند نه این باید در چارچوب توافق هسته‌ای رخ دهد، اگر این اتفاق نیفتد چرا منابع بلوکه شما که آزاد شود فشار بر روی شما کم می‌شود و جنگ ترکیبی خود به خود خنثی سازی می‌شود، بنابراین همیشه می‌گفتند نه، یعنی حتی همه چیز مشخص بود ما هیچ وقت مانعی نداشتیم همیشه می‌گفتیم این‌ها نمی‌پذیرفتند تا بالاخره در همین هفته‌ها و ماه‌های گذشته بعد از شکست‌های پی در پی قبول کردند که برجام به کنار حالا که برجام در این وضعیتی است که می‌بینید یعنی در تقابل است، حالا ما قبول می‌کنیم که پول‌های بلوکه شده شما را آزاد کنیم، قبلا می‌گفتند حالا یک بخش کوچکی حالا به بخش‌های عمده تری هم راضی شدند و بعد زندانی‌های جاسوس آزاد شوند، این یک شکست مفتضحانه برای امریکاست، برای کسانی که به خوبی از وضعیت مذاکرات آگاه هستند مانند جیسون رضاییان که پای برجام آمد همواره این‌ها را به هم گره می‌زدند همین که پذیرفته و الان فقط مذاکره غیر مستقیم درباره زندانی‌ها در مقابل آزاد شدن زندانی‌ها و پول‌های بلوکه شده ما باشد، خودش کلی عقب نشینی و شکست است.

سوال: بحث فعالیت‌های میدانی ما مانند توافق با عربستان یا قدرت گرفتن کشور‌های دوست مانند بازگشت اتحادیه عرب به سوریه، یا بحث نفوذ و ارتقا جایگاه ایران در نهاد‌های بین المللی در شانگ‌های و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و بحث دعوت بریکس از ایران، این موارد را اضافه کنیم می‌تواند آن پازل را تکمیل می‌کند.
آقای خوش چشم: اگر بخواهم تمام موارد را بشمارم، کلا جا به جایی قدرت در دنیا، افول هژمونی آمریکا، افول دلار که حالا مشاور سی آی‌ای در امور مبارزه با تامین مالی تروریست می‌گوید تا چند وقت دیگه دلار هیچ جایگاهی، او می‌گوید دو ماه و نیم که خودش مسئولیت دارد در این بخش که می‌گوید وقتی اجلاس بریکس برگزار می‌شود و همه خواهند گفت ما دیگر از دلار استفاده نمی‌کنیم، اقتصاد‌های برتر دنیا یعنی روسیه، چین، هند، آفریقای جنوبی، برزیل علاوه بر این‌ها ایران، کوبا و ۲۸ کشور تحریمی این‌ها هم این کار را نمی‌کردند، حالا آرژانتین، مصر و اندوزی هم مانند ایران می‌خواهند به بریکس بپیوندند، بنابراین بخش عمده از اقتصاد دنیا می‌رود به این سمت که از دلار استفاده نکند و جایگاه دلار را به حداقل برساند در مبادلات تجاری، مشخص می‌کند که، چون آمریکایی‌ها در حال از دست دادن قدرت و جا به جایی قدرت به سمت شرق هستیم چیزی که آقای مکرون بگیرید تا بسیاری از متفکرین و مقامات غربی همه رسماً اعلام کردند مشخص است که آمریکایی‌ها با چه وضعی رو به رو هستند نمونه روابط مجدد ایران و عربستان و همین طور صحبت‌هایی در مورد برقراری سریع روابط بین ایران و مصر این‌ها همه در همین پازل معین می‌شود، بحرین و اردن و همه می‌خواهند با ایران دوباره روابط برقرار کنند، چون می‌دانند در بلوک شرق فردا هند، چین، روسیه این‌ها همه نقش دارند ایران هم یکی از ارکان اصلی است بنابراین همه دارند نوع نگاهشان را متفاوت می‌کنند چه در زمینه جنگ اوکراین شما می‌بینید این‌ها وسط ایستادند چه در زمینه استقبال نکردن از آمریکایی‌ها یعنی بدون اینکه آمریکایی‌ها مجوز دهند این‌ها دست به یکسری از اقدامات می‌زنند نمونه عالی اینکه جدا شدن امارات از اتحاد ائتلاف آمریکا در خلیج فارس دیدید.

سوال: از توافق موقتی که شما می‌گفتید در بهار است، الان رسیدند به جایی که الان کارشناسانشان می‌گویند که امریکا به جایی رسیده که چاره‌ای جز توافق کردن ندارد، صحبت از غنی سازی اورانیوم ۶۰ درصد می‌کنند در حالی که در برجام ۴ درصد نهایت حقی بود که برای ما قائل شده بودند، الان در این مذاکرات ما چه به دست آورده ایم؟ دستاورد‌ها چه بوده است؟
آقای خوش چشم: توافق موقتی در کار نیست، مذاکرات برجام هم کلا به یک جای تقابلی رسیده است، الان فقط تبادل زندانی‌ها و آزاد کردن پول‌های بلوکه شده‌ای است که قبلا به کمتر می‌خواستند بدهند که ندادند و ضرر کردند می‌گفتند در برجام می‌خواهیم این کار را انجام دهیم که الان پول‌های بلوکه شده را آزاد می‌کنند در عراق خبرش آمد بدون اینکه اتفاق خاصی بیفتد بخشی از پول‌ها آزاد شد، توافق موقت یک طرحی است که این‌ها خیلی قبل‌تر انجام می‌دادند، فروردین ۱۴۰۰ گفتند در قبال آزاد سازی یک، دو و ۲۰ میلیارد پول‌های بلوکه شده کلا شما همه کار‌هایی که می‌کنید را به عقب برگردانید، ۲۰ درصد و همه چیز را، بعد که ما مقاومت کردیم و گفتیم اینطور که نمی‌شود که برجام بوده و احیا شود، این‌ها یک خرابکاری در نطنز کردند و ما به تلافی ۶۰ درصد را شروع کردیم اول در نطنز و بعد‌ها در فردو، با این فشار که ۶۰ درصد را شروع کردیم این‌ها به مذاکره آمدند و این شد ابزار قدرتی که این‌ها را به عقب براند، بار‌ها در مذاکرات هم به مشکل می‌خوردند از جمله در بهمن و اسفند ۱۴۰۰ باز آمدند که توافق موقت یعنی می‌گویند ابزار اصلی ۶۰ و ۲۰ درصد را که ما را عقب برده را بدهید ما چند تحریم به شما می‌دهیم و کل تحریم‌های هسته‌ای ایران را بردارند برای ما کفایت نمی‌کند، در برجام دیدیم وای به حال بخواهند چند مورد تحریم را بردارند، بنابراین می‌گوید امتیاز حداکثری بده و حداقلی می‌دهم، ما گفتیم قرارداد موقت نمی‌پذیریم این حرف را دوباره در بهار هم تکرار کردند، اما بعد از اینکه شکست‌های مفتضحانه به وجود امد کلا اصلا کنار رفتند، اصلا ۶۰ درصد، بخشی از مصوبه راهبردی مجلس است، شما نمی‌توانید تا تحریم‌ها برداشته نشده بخواهید دست به ترکیب زیر ساخت‌های هسته‌ای بزنید اصلا این جزو موارد نیست، ما هیچ وقت نپذیرفتیم، توافق موقتی در کار نیست، یک توافق زندانی هاست که عرض کردم، و البته حالا اگر وقت شد من در ادامه خواهم گفت که چرا این‌ها پای ۶۰ درصد را در رسانه هایشان مرتباً پیش می‌کشند.

سوال: چه اتفاقی افتاد از آمریکا و غربی که تا همین چند ماه قبل صحبت می‌کردند که هیچ ضرورتی برای گفتگو با ایران وجود ندارد، اما الان تشویق و ترغیب می‌کنند گفتگو با ایران را، چه اتفاقی افتاده است؟
آقای دکتر ابراهیم متقی کارشناس مسائل آمریکا در ارتباط تلفنی: ایران هیچ گاه مخالف قطع مذاکرات نبوده است، مذاکراتی که از حدود دو سال قبل شروع شد در دوران مختلف با وقفه‌های محدود و بعد از بحران اوکراین با یک نوع تغییر جهت سیاسی جدی اروپا، روسیه، چین و ایالات متحده همراه شد در فضای فعلی، برجام در یک وضعیت ابهام قرار دارد، ابهام برجام به این دلیل است که اکثر این مجموعه‌های ۱+۵ در فضای دیپلماسی هسته‌ای قرار ندارند مذاکرات وین و ژنو هم کارکرد خودش را از دست داده، واقعیت این است که بعد از خروج ترامپ از برجام، ایران ناچار شد به تعهداتی که در قالب پروتکل الحاقی داده بود و همچنین سایر موارد دیگر پایبند نباشد، پایبندی ایران به برجام مربوط به شرایطی است که اتحادیه اروپا و امریکا نوعی به تعهدات خودشان پایبند باشند، امریکایی‌ها درفضای فعلی مسئله خروج از برجام را هنوز در دستور کار خودشان قرار دادند، یعنی هیچ اعلامی ندارند برای اینکه ضعف مربوط به دستورالعمل اجرایی ترامپ را نادیده بگیرند در این فرایند ایران به گونه تدریجی قدرت ملی خودش را افزایش داد، زیرساخت‌های هسته‌ای همچنین غنی سازی اورانیوم به موازات بخشی از قابلیت‌های حوزه راهبردی افزایش پیدا کرد، این مسئله افزایش قدرت ایران یک فضای نیمه بحرانی را ایجاد کرد از سوی دیگر، امریکایی‌ها به این نتیجه رسیدند که در فضای بحرانی که در حال شکل گیری است یا باید با ایران درگیر شوند و یا اینکه باید به یک تفاهم و توافق اولیه دست پیدا کنند، امریکایی‌ها در شرایطی قرار ندارند که خواسته باشند گزینه اول یعنی درگیری را اتنخاب کنند نکته دوم اینکه راهبرد امریکایی‌ها مبتنی بر درگیر شدن نیست و نخواهد بود، به این دلیل که مذاکراتی که ”رابرت مالی“ به انجام می‌رساند بعد از وقفه‌هایی که در فرایند مذاکرات انجام داد مسئله با تغییراتی در داخل ساختار سیاسی آمریکا رو به رو شد، در فضای فعلی پرونده ایران از وزارت امور خارجه به شورای امنیت ملی آمریکا رفته و ”جک ساولیوان“ محوریت این بحث را دارد و به همین دلیل بود که در مذاکرات عمان، فرد دیگری انتخاب شد و این فرد از سوی شورای امنیت ملی آمریکا بود، بنابراین تغییر در موازنه قدرت، افزایش قدرت مرحله‌ای ایران، آمادگی ایران برای ادامه مذاکرات، سیاستی که مبتنی بر موازنه متقابل و یک نوع انعطاف پذیری متقابل باشد، شرایطی را به وجود آورد که زمینه مذاکرات برای یک توافق مرحله‌ای را امکان پذیر ساخت.

سوال: چه شد که آمریکایی‌ها از فشار رسیدند به پیگیری گفتگو با ایران؟ چرا در رسانه هایشان انتشار می‌دهند؟
آقای خوش چشم: بعد از دست بالا و جنگ ترکیبی که شکست خورده حالا توافق موقت که ماه هاست که گفته ایم نه و شکست خورده اند ما خنثی سازی کردیم و مجبور کردیم کسانی که می‌گفتند ما مذاکره نمی‌کنیم و تحریم‌های حقوق بشری می‌کردند حالا بیایند پای میز مذاکره، بنابراین آمریکا هم قدرت و هم رسانه دارد و هم در محیط داخلی در مقابل نمایندگان کنگره نمی‌خواهد آن‌ها همین یکی دو روزه گفتند دولت بایدن می‌خواهد تفاهم کند باید به مجلس بیاید، نمی‌خواهد ضربه اساسی بخورد و اعتراف کند به اینکه ابتکار عمل حالا با ایران است، می‌گفتند زندانی‌ها در قالب برجام حالا اصلا جداگانه فقط زندانی در مقابل پول بلوکه شده و زندانی هایمان این یعنی شکست آن‌ها بنابراین می‌آیند از ابزار رسانه استفاده می‌کنند.