ضرورت ورود بخش خصوصی به عرصه اجرا و طرح های  دانش‌محور

دهقانی در این نشست که با حضور جواد لاریجانی رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، جمعی از اعضای هیئت علمی این پژوهشگاه و فعالان رصدخانه ملی ایران برگزار شد ، گفت: دانشمندان، متخصصان و دست‌اندرکاران زیادی در پروژه راه اندازی رصد خانه ملی ایران فعالیت داشتند و زحمات و تلاش‌هایشان برای کشور و پیشرفت دانش ماجور است. قطعا زحمات فرزندان نخبه و دانشمند این سرزمین، برای امروز و آینده راهگشا و ارزشمند خواهد بود.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهوری، با اشاره به این‌که حرکت در مسیر پیشرفت مستلزم شناخت روند‌های جهانی در عین تعریف مدلی بومی و استاندارد مبتنی بر نیاز داخلی است افزود :  زمان طولانی که برای اجرا و نهایی شدن این طرح صرف شد، تا حدی از ظرفیت اثربخشی جهانی آن کاست و به واسطه تحولات چشمگیر جهانی در همین بازه، مقداری زمان از دست دادیم.

وی گفت :  البته صاحب یک تجربه، دانش و فناوری بومی هستیم که تمامی ظرفیت‌های توسعه آن را در اختیار داریم.

دهقانی با تاکید بر اینکه می‌بایست بخش خصوصی را به عرصه اجرا و عرضه طرح های  دانش‌محور وارد کرد تا سرعت توسعه پیشرفت‌ها را افزایش یابد، افزود: اگر می‌خواهیم فرزندان کشور در مسیر فناوری گام بگذارند و از ظرفیت‌های نهاد‌های دانش‌پایه این رصدخانه استفاده کنند، باید در رویکردمان نسبت به مدل‌های اجرایی و نحوه بهره‌برداری، تغییر جدی ایجاد کنیم .

وی افزود :  اجرایی شدن یک پروژه به طوریکه حائز ارزش افزوده باشد و بتواند توسعه را در طرح  صورت بدهد مستلزم این است که بخش خصوصی وارد عرصه اجرا و بهره برداری شود.

وی تمرکز روی یک یا چند محور دارای مزیت و توانمندی را نسبت به سرمایه‌گذاری و دستاورد‌های اندک از چندین طرح مختلف، ارجح دانست و افزود: باید توانمندی و ظرفیت را روی طرح های خاص نگه داریم و به صورت عمیق و متمرکز جلو برویم.

دهقانی گفت : معاونت علمی با حمایت‌های زیرساختی، کارگزاری و بازارسازی، با نقش آفرینی بخش خصوصی در کنار رصدخانه ملی ایران و پژوهشگاه دانش‌های بنیادی می‌تواند یک صندوق تامین مالی شکل دهد و این طرح دانش محور را به ارزش آفرینی برساند. این پروژه حتما جذابیت‌های بسیار زیادی برای تمامی مردم خواهد داشت لازم است که بخش خصوصی کار ترویج، تبلیغ و تامین مالی را صورت دهد. 

رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی نیز با اشاره به اینکه اولین اولویت و هدف این طرح انجام کار علمی توسط محققین و منجمین بود و کار دوم این طرح  همکاری و فعالیت با سایر تیم‌ها و منجمین علاقمند به رصد در ایران بود، گفت: این امر برای کشور‌های جهان اسلام در ایران فراهم شده است و می‌توانند با منجمین برتر در ایران همکاری‌ها و فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه را ادامه دهند.

جواد لاریجانی افزود: همچنین امکان استقرار تلسکوپ‌های مهمان و سایر تلسکوپ‌ها در این رصدخانه وجود دارد و در قالب همکاری‌های آینده امکان این توسعه وجود دارد و  تلاش ما برای ساخت ابزارگان ، نیازمند تحقیق توسعه و کشف ایده‌های جدید است.

لاریجانی به مکان یابی این طرح اشاره کرد و گفت: معیار seeing یکی از معیار‌های انتخاب این محل برای رصدخانه بود. اغتشاشاتی که در لایه‌های جو وجود دارد، باعث می‌شود تصویری که به پایین می‌رسد دچار اعوجاج و لرزش باشد. این لرزش در میزان seeing این سایت متناسب با استاندارد‌های جهانی بود.

وی افزود : ملاک ابرناکی مبتنی بر این‌که چند روز از سال را می‌توان رصد داشت به طوری‌که مناطق کم ابر و کم بارش گزینه‌های بهتری برای استقرار هستند نیز در انتخاب این مکان تاثیرگذار بود و مکلاک نوری نیز  سومین معیار برای انتخاب نقطه مطلوب بود که این نقطه در کاشان به دلیل دوری از مناطق شهری دارای نور‌های مزاحم، حائز آن بود.

در این پروژه دانش‌های مختلفی از اپتیک، نجوم مکانیک و نرم افزار دخیل هستند که ضمن همگرایی دانش‌ها و فناوری‌هایی که می‌توانند از این طرح خارج شود، سرریز به صنایع صورت گرفته و می‌تواند به عنوان یک تجربه اجرایی در سایر نقاط تکرار شود.

رصدخانه ملی ایران با هدف پاسخ گفتن به حایز اهمیت‌ترین پرسش‌های بنیادی در حوزه دانش نجوم، کهکشان، اخترفیزیک و توسعه فناوری‌های این حوزه، طراحی و ساخته شده است.

مکان یابی این پروژه از سال ۸۱ آغاز شد و در نهایت سال ۸۸ این نقطه (در قله گرگش در ارتفاع ۳۶۰۰ متری در نواحی مرکزی ایران و از قله‌های رشته کوه کرکس) با کسب امتیاز بیش‌تر به عنوان محل ساخت  رصدخانه ملی ایران انتخاب شد.

با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از سال ۹۵ قرارداد‌های ساخت منعقد شد و فرآیند طراحی و احداث بخش‌های مختلف ادامه یافت.

در سال ۹۹ گنبد رصدخانه کامل شد. سال ۱۴۰۰ آزمایش‌ها صورت گرفت و سال ۱۴۰۱ آیینه لایه نشانی شده به محل انتقال پیدا کرد و استقرار یافت. در مهر ۱۴۰۱ تصاویری از نورگیری صورت گرفت که نشان دهنده موفقیت این پروژه بود همچنین سامانه لایه نشانی در یک ماه آینده مستقر خواهد شد تا ضمن تامین نیاز سالانه به لایه نشانی آیینه تلسکوپ، به سایر آیینه‌ها نیز خدمات لایه نشانی ارائه دهد.

در این سامانه طراحی به گونه‌ای صورت گرفته است که نور دریافتی در قطر ۳.۴ متر در یک ابعاد چند سانتی متری متمرکز و امکان تصویر برداری و طیف سنجی را محقق کند.