چه زمانی یک اثر ادبی می تواند در جامعه جریان ساز باشد؟

به گزارش خبرگزاری صداوسیما ، پایگاه خبری تحلیلی رادیو گفت‌وگو، در برنامه « ساعت بیست و چهار و یک دقیقه » دکتر محمدصالح حسین زاده به گفت و گو با دکتر علیرضا داودی (کارشناس ارشد رسانه و علوم شناختی) و دکتر کوثر دانش (نویسنده و پژوهشگر ادبیات پایداری و دبیر انجمن ادبیات داستانی بسیج هنرمندان) با موضوع « هنر شناختی، طراحی سازمان رفتاری در جامعه» پرداخت.

چگونه می توان سازمان رفتاری در جامعه را منسجم تر کرد؟

دکتر علیرضا داودی (کارشناس ارشد رسانه و علوم شناختی) در خصوص سازمان رفتاری در جامعه صحبت کرد و گفت: ما سلاحی تحت عنوان سازمان رفتار سازی هوشمندانه داریم یعنی شما بتوانید طیفی از مفاهیم را در مسیر ادراک قرار دهید که نهایتا این مفاهیم بتوانند شناختی را به مخاطب ارائه دهند. در این مرحله مخاطب در دو وضعیت قرار می گیرد نخست وضعیت پذیرش شناخت و یا وضعیت رد آن شناخت بر اساس به میزان درکی که از فضای سازه های ذهنی مخاطب دارد.

وی ادامه داد: این جا سه مسئله خودش را به صورت جدی نشان می دهد، مسئله نخست مسیری است که در آن مخاطب به مفاهیم و ادبیات ادراک می رسد، هر چیزی که در عالم در حوزه شناختی مورد بررسی قرار می دهیم ادبیاتی دارد که این ادبیات می تواند ایجاد کننده، پیش برنده و یا تثبیت کننده باشد بنابراین شما نمی توانید خارج از کلمه چیی تحت عنوان پذیرش مفاهیم ادراکی برای مخاطب تصور کنید چرا که هر آن چیزی که در ذهن شما شکل می گیرد مقارن یک تعداد حروف، آهنگ و وزن است به همین دلیل زبان و یا ادبیات هنرمندانه می گویند.

داودی عنوان کرد: هر اندازه قرابت سازمان یافتگی نسبت به واقعیات و حوزه تعادلی و تکاملی جامعه بیش تر باشد سازمان رفتاری منسجم تر، تکامل یافته تر و جامعه را شاداب و سرزنده تر نشان می دهد. ساحت دوم بحث مربوط به حوزه نحوه به خدمت گرفتن هنر ادبیات برای رسیدن به سازماندهی ذهنی است یعنی مدلی در ذهن انسان شکل بگیرد که بر گرفته از خطای ادراکی است، ذهن در حوزه ادراک وارد عصیان گری می شود و شروع به کمدی کردن ماجرا می کند که در نتیجه با خطای ادراکی مواجه می شویم به این معنا که غیر طبیعی ها طبیعی جلوه کنند نمود این اتفاق را می توان در بخشی از فیلم فارسی های پیش از انقلاب دید که بخشی از آن ها عامل ایجاد خطای ادراکی در آن حوزه بودند که در نتیجه خطای ادراکی نیز مهندسی شناختی را نابود می کند.

وی افزود: مرحله سوم اشاره به قدرت ایمان به انتقال این سازمان رفتاری منبعث از ادراک دقیق است، جنس باور پذیر کردن جامعه به انتقال این سازمان رفتاری هوشمند به معنی انتقال جز به جز مفاهیم است یعنی مراقبت کنیم که جامعه دچار چه شناختی می شود.

نقش ادبیات در حوزه شناختی چیست؟

دکتر کوثر دانش (نویسنده و پژوهشگر ادبیات پایداری و دبیر انجمن ادبیات داستانی بسیج هنرمندان) گفت: طبیعتا سازمان رفتاری که در جامعه وجود دارد برگرفته از اوضاع و احوال کنونی جامعه خودش است. زمانی که به آثار ادبی دوران قبل از انقلاب را مورد بررسی قرار دهید کلام، کلمات، نحوه رفتار در آثاری که در آن برهه وجود داشته است برگرفته از رفتار های سازمان یافته اوضاع و احوال اجتماعی دوران خودش بوده است، زمانی که شما به آثار بعد از انقلاب نگاهی بیاندازید خواهید دید کلام، کلمات و حتی جزییات تغییر می کنند.

وی افزود: در ادبیات پایداری که گونه ای بین دو رشته جامعه شناسی و ادبیات و گاهی اوقات نیز سیاست است، این قابلیت را دارد زمانی که شما یک اثری را می خوانید و جزییات آن را مورد بررسی قرار می دهید رفتار های سازمان یافته اوضاع و احوال اجتماعی خودش را ببینید.

داودی ادامه داد: زمانی که صحبت از ادبیات می شود در حقیقت به معنای منسجم کردن همه حواس و بهره گیری از همه قواعد هنرمندانه است. نگاه جنسیت محور به موضوعات مختلف غلط ترین نوع ادراکی است که در یک جامعه می شود ایجاد کرد چرا که سخیف ترین نوع شناخت را ایجاد می کند.

دانش عنوان کرد: زمانی یک اثر ادبی می تواند تاثیر گذار باشد که بتواند رفتار ایجاد کند و تبدیل به هنر شود و بتواند جریان سازی کند و از این طریق رفتاری را در جامعه شکل دهد.

داودی عنوان کرد: ما در حوزه شناختی به دنبال ادراک هستیم، ادبیات در حوزه شناختی می تواند هنر مهندسی ادراک را ایجاد کند چرا که هر بار می توان به آن شکلی جدید داد.

همگرایی مفهومی یا واگرایی در گرو انتخاب ریتم ادبیات شناختی و ادراکی

دانش گفت: طبیعتا زمانی که یک اثر خلق می شود سه ضلع خواهد داشت یک ضلع اثر، ضلع دیگر مخاطب و ضلع سوم خالق اثر است، عواملی که در خلق اثر نقش داشته مولفه‌هایی که موجب شدند اثر خلق شود به علل متفاوتی است زمانی که اثر را مورد بررسی قرار می دهیم دو حالت پیش می آید یا به صورت مستقیم به خالق اثر و روحیات او پی می بریم و یا غیر مستقیم است و من مخاطب این قدر با اثر عجین می شون که تمام فکر و ذهن من تمرکز روی اثر است و ناخودآگاه رفتاری را در شما شکل می دهد.

وی افزود: هنر ادبیاتی ما باید بتواند شناختی را ایجاد کند که خروجی و ماحصل آن بشود رفتاری که در جامعه بروز و ظهور پیدا می کند، این شناخت موجب شده رفتار های مختلفی از مردم در برهه های مختلف بر مبنای شکل گیری آن اثر شکل بگیرد چرا که زمانی که آن اثر را مورد بررسی قرار می دهید به صورت ریشه ای دارید بررسی می کنید.

داودی عنوان کرد: زمانی که مدتی روی یک مفهوم کار می کنید به مرور چون خودتان مفهوم را دارید واکاوی می کنید، لحظه کشف در شما تبدیل به رفتار می شود و نیازمند استمرار است تا ظهور و بروز پیدا کند. اولین روش را می توان به رسمیت شناختن تکثر ها با هدف گذاری مشترک دانست برای رسیدن به وحدت لازم است کلمات و ادبیات های متفاوت را با هدفی مشترک بیان کرد، ما به ادبیات های مختلف با فرم های مختلف باید هدفی مشترک بدهیم.

وی ادامه داد: ادبیات ساحات متفاوتی را شامل می شود، لزوما ادبیات های مختلف مشروعیت و مهندسی لازم را ندارند اما در زمانی مانند انقلاب همه اهداف یکی شدند و هدف دفاع از سرزمین شد، بنابراین شناخت کلان مشترک به رغم ادراک های متفاوت اما هم جهت می تواند در مسیری واحد هدایت کند، بنابراین خود شناخت هنر متعالی است و هنر متعالی نیز غیر از شناخت حقیقی و واحد چیزی نمی گوید و غیر از این استیصال خوانده می شود. انتخاب ریتم ادبیات شناختی و ادراکی کمک می کند جامعه به همگرایی مفهومی یا واگرایی برسد.

دانش در ادامه گفت: ادبیات قابل سازمان یافتن را دارد اگر این قابلیت را نداشته باشد رفتار در جامعه را شکل نمی دهد همگرایی زمانی شکل می گیرد که در یک برهه تاریخی مورد بررسی قرار دهد.

داودی خاطرنشان کرد: خیلی از اوقات جامعه شناسی به این معنا است که زبان و تصویر دریافتی و اجزا مشترک است تنها نکته موجود این است که تاریخچه درک این اشتراک وجود ندارد. هر چه ادبیات به سمت مفاهیم معنوی می رود و با ارزش های دینی و فطرت انسانی گره می خورد مخاطب را در درک عمیق و شناخت صحیح پایدار تر می کند به همین دلیل ادبیاتی ماندگار می شود که بتواند رابطه بین مذهب، تأمل، هیجان و نیاز یک مخاطب را کنار هم در حالت تعادل قرار بدهد آن زمان است که ما توانسته ایم از ادبیات هنرمندانه برای شکل دادن به واحد ملی استفاده کنیم.

ریشه ریز رفتار ها به کجا بر می گردد؟

دانش در ادامه در پاسخ به سوال کارشناس مجری برنامه در خصوص شکل گیری ریز رفتار ها در هنر گفت: این ریز رفتار ها برگرفته از هیجان، احساسات است، این خرده رفتار ها بنای خاصی ندارند و صرفا بر مبنای احساس است و هیچ درک و منطق و یا پیشینه خاصی ندارند این خرده رفتار ها سازمان یافته و یا سازمان نیافته و برگرفته از آن احساسات هستند.

وی افزود: در هنرمندی این خرده رفتار ها شکل نمی گیرد که شناخت به تکامل رسیده باشد و اثر آن هنرمند اثری فاخر باشد، شما زمانی که رفتار های هنرمند یا اثر او را مورد بررسی قرار می دهید کاملا متوجه نی شوید که آیا این خرده رفتار برگرفته از هیجان و احساسات است یا نه !

داودی در ادامه گفت: اینکه ما اصل را بر کدام محور قرار دهیم اصل را بر این قرار دهیم که ادبیات ما می تواند نشانه ای از مدل اهتمام ما برای شناخت مفاهیم باشد یک فضا را می سازد و اینکه بگوییم سازماندهی معانی ما می تواند رفتار ها را شکل دهد فضایی دیگر را ایجاد می کند. دو مسئله این جا ثابت است نخست عدم درک و شناخت ادبیات یعنی فکر مخاطب در زمان و مکان زیستن خودش است. دوم ما در حوزه زبان و ادبیات یکسری شتاب دهنده داریم زمانی که به شتاب دهنده ها دقت نمی شود گاها با مشکل مواجه می شویم.

برنامه « ساعت بیست و چهار و یک دقیقه » گفتگویی تخصصی پیرامون برنامه‌ای در خصوص بررسی و پیمایش عِلمی و عَملی و مصداقی در خصوص علوم شناختی و نبردهای شناختی با تاكید بر تكنیك‌ها و روش ها و بایسته‌ها است، روزهای دوشنبه و چهار‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبكه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳,۵ مگاهرتز پخش می‌شود.

علاقه‌مندان می‌توانند نظرات خود را از طریق سامانه پیامكی ۳۰۰۰۰۱۰۳۵ و شماره ۰۹۰۳۹۱۳۴۷۴۴ در پیام‌رسان‌های مجازی به اشتراك بگذارند. این برنامه به تهیه‌كنندگی نوشین رهگذر، اجرا و كارشناسی محمد صالح حسین زاده به روی آنتن می‌رود همچنین در این برنامه فائزه سلطانی خبرنگار برنامه امواج شبهه و سیده فاطمه شعار به‌عنوان آیتم ساز فعالیت می‌كنند.