مردمی سازی مدیریت مراتع با بیش از یک میلیون خانواده مرتعدار

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در نشست تخصصی- خبری گروه کشاورزی خبرگزاری درباره مراتع کشور گفت: مراتع یکی از مهم‌ترین بخش‌های منابع طبیعی و بستر حیات برای زندگی است که در رشد و توسعه اقتصادی و پایداری امنیت غذایی کشور نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.
وی افزود: کل وسعت کشورمان ۱۶۴ و ۸ دهم میلیون هکتار است که از این میزان ۱۳۴ و ۴ دهم میلیون هکتار وسعت منابع طبیعی است و از این مقدار، ۱۷ میلیون هکتار وسعت جنگل‌هاست. با احتساب بیشه زار، ۳۲ و ۶ دهم میلیون هکتار وسعت بیابان است، ۸۴ و ۸ دهم میلیون هکتار وسعت مراتع کشور است که از این میزان مراتع حدود ۷ و ۲ دهم میلیون هکتار حدود ۸/۵ درصد جزء مراتع خوب و متراکم است که بالای ۵۰ درصد تاج پوشش گیاهی را تشکیل می‌دهد، ۲۱ و ۴ دهم میلیون هکتار مرتع نیمه متراکم است که بین ۲۵ تا ۵۰ درصد تاج پوشش که تقریبا ۲۵/۳ درصد را تشکیل می‌دهد و ۵۶ و ۲ دهم میلیون هکتار هم مراتع فقیر و کم تراکم است که کمتر از ۲۵ درصد تاج پوشش داشته که ۶۶ و نیم درصد وسعت مراتع ما را تشکیل می‌دهد.
بهزاد اضافه کرد: طبق قانون، رسالت و هدف اصلی سازمان منابع طبیعی، حفط و احیا، اصلاح و توسعه و بهره برداری اصولی و بهینه از عرصه‌های منابع طبیعی است و قانون تصریح کرده هرگونه بهره برداری از عرصه منابع طبیعی بایستی در قالب طرح باشد.
مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تصریح کرد: ما از ۸۴ و ۸ دهم میلیون هکتار مراتع کشور تقریبا ۸۲ و ۴ دهم میلیون هکتار را ممیزی کردیم، بهره برداران مراتع که حدود ۱ میلیون و ۵۴ هزار خانوار را شناسایی کردیم و ۳۸۲ هزار فقره پروانه چرا هم در اختیار بهره برداران قرار داده شده و ۴۲ هزار و ۶۳۰ سامان عرفی نیز شناسایی شده است.
بهزاد در ادامه با اشاره انواع کارکرد مراتع، گفت: مهمترین موضوع بحث تولید علوفه است که در شرایط معمول، زیست توده علوفه ما ۲۱ و ۴ دهم میلیون هکتار است و با برداشت مجازی که بایستی صورت بگیرد ۱۰ و ۷ دهم میلیون تن علوفه برداشت می‌شود این در شرایط نرمال است که میانگین بارندگی ما ۲۴۰ میلی متر است که کمتر از یک سوم بارش جهانی را داریم و میزان تعریق و تبخیر ما هم تقریبا بیش از سه برابر میزان بارندگی ماست، با توجه به بارشی که سال ۱۴۰۱ داشتیم و محاسبه کردیم مبنای کار همان ۱۰ و ۷ میلیون تن است هر میلیمتر افزایش یا کاهش بارندگی باعث ۸ دهم کیلوگرم افزایش یا کاهش علوفه می‌شود مبنای ما هم همان میزان بارندگی است که امسال مورد محاسبه قرار دادیم که امسال ۸ و ۹ دهم میلیون تن تولید علوفه داشتیم که ۱ و ۸ دهم میلیون تن کاهش تولید علوفه در مقایسه با شرایط نرمال داشتیم.
وی سپس با اشاره به ممیزی مراتع کشور افزود: یکی از مهم‌ترین کار‌های سازمان منابع طبیعی، ساماندهی نقشه‌های رقومی و ممیزی طرح‌های مرتع داری است برای اینکه ممیزی را انجام دهیم اول/ اجرای ماده ۲ است یعنی تفکیک منابع ملی با مستثنیات را مشخص می‌کنیم دوم/ پرونده آن سامان عرفی را در اختیار اعضا قرار می‌دهیم که بررسی کنند که آیا اصلا سوابق ممیزی قبلا داشته یا نه و اطلاعاتی که در آن سامان عرفی وجود داشته در اختیار کمیته ممیزی قرار می‌گیرد بعد آگهی می‌کنند از طریق رسانه‌ها یا جوامع محلی که وجود دارند اطلاع رسانی می‌شود و بعد از گذشت دقیقا یک ماه، از سوی مدیرکل منابع طبیعی استان اعضای اکیپ ممیزی حکم شان زده شده و ماموریت داده می‌شود.
بهزاد درباره مجوز چرا و طرح مرتع داری گفت: طبق بند ۲۰، پروانه چرا مجوز موقتی است برای تعلیف چرای دام، ولی طرح مرتع داری سند مدونی است که تمام فعالیت‌های اجرایی همان عملیات بیولوژیک و بیومکانیک مدیریتی که در طرح مرتع داری دیده می‌شود با حجم و اعتبار مشخصی طراحی می‌شود که مورد تصویب کمیته فنی اداره کل استان قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: ما از بدو انقلاب و محاسبه از مورخه ۱۳۵۹/۱/۱ که ممیزی کردیم ۸۲ و ۴ دهم میلیون هکتار مراتع را ۴۴ و نیم میلیون هکتار تاکنون تهیه طرح صورت گرفته و ۲۴ میلیون و ۱۲۰ هزار هکتار احاله مدیریتی صورت گرفته است و نزدیک به ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار احیا و اصلاح در سطح کشور تا الان انجام دادیم و پارسال هم ۵۱ هزار و ۳۰۰ هکتار توسعه گیاهان داروئی داشتیم ۳۹ هزار و ۳۰۰ هکتار عملیات بیولوژیک داشتیم و ۱۱ هزار و ۹۰۰ هکتار هم عملیات بیومکانیک داشتیم.
عملیات بیولوژیک شامل بذرکاری، بذرپاشی، کوپه کاری و نهال کاری هست و عملیات بیومکانیک شامل ذخیره نزولات جویی مثل کنترل فاروج و احداث هلالی آبگیر این‌ها جزو عملیات بیومکانیکی محسوب می‌شود و بحث مرمت چشمه‌ها، احداث آبشخور، حفر چاه مال داری، آب انبار ونصب تلمبه بادی هست برای تامین آب دام‌ها در مناطق خشک اینکار‌ها صورت گرفته و بحقث قرق و حفاظت هست که یکی از مهمترین اصول ماست که در طرح‌های مرتع داری پیش بینی می‌شود.
بهزاد درباره مفید بودن ورود دام یا جلوگیری از ورود دام به مراتع گفت: ما اخیرا یک دستورالعملی را تحت عنوان دستورالعمل مدیریت چرا و کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ، تهیه و تدوین کردیم و به کلیه استان‌ها ابلاغ شده در آنجا اهداف تعریف شده و هدف از این دستورالعمل در راستای تقویت و بهبود پوشش گیاهی است و پایداری سرزمین و جلوگیری از تغییر کاربری و چرای زودرس و رعایت ظرفیت چرا و کسانی که فاقد پروانه چرا هستند برخورد قانونی صورت بگیرد که محور کار آنجا مشخص است.
وی تصریح کرد: اگر ما سه اصل را بپذیریم ۱- زمان ورود به موقع دام به عرصه مرتع ۲-زمان خروج به موقع دام از عرصه مرتع ۳- ظرفیت چراکه تعریف می‌شود در پروانه چرا قید شده را رعایت کنیم نه تنها تخریب مرتع صورت نمی‌گیرد بلکه باعث تجدید حیات و زادآوری گیاهان مرتعی در عرصه‌های مرتعی می‌شود برخی می‌گویند ورود دام باعث تخریب مرتع می‌شود، خیر.
مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: طبق مطالعات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران یک خانوار ۵ نفره با ۲۳۰ واحد دامی و به طور میانگین ۵۶۰ هکتار بسته به عرصه آن مرتع دارد که در منطقه شمالی یا منطقه خشک در جنوب کشور واقع شده باشد عرصه متفاوت است، می‌تواند امرار معاش یک خانواده را تامین کند که ۱۶۰ هزار خانوار بایستی از عرصه مرتعی ما با در نظر گرفتن این شاخص بهره برداری بکند، ولی هم اکنون ۱ میلیون و ۵۴ هزار خانوار از عرصه‌های ما استفاده می‌کنند یعنی بیش از ۷ برابر از عرصه‌های مرتع ما مورد استفاده قرار می‌گیرد.