آیین بِلِندانا جشن برکت‌خواهی

 

 به گزارش خبرگزاری صداوسیمای استان آذربایجان غربی، حسن سپهرفر، پژوهشگر مردم‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی در یادداشتی نوشت: زمستان فصلی است که در میام مردم آذربایجان غربی از تمامی گروه‌های قومی و زبانی، زیبایی‌های فراوانی به لحاظ برگزاری جشن‌های خود دارد، از آیین‌های شب چلله گرفته تا رسم‌های عید خضر نبی، گوسه‌گلین و چارچار تا بیلندانه کردی به‌عنوان یکی از جشن‌های میانه زمستان.

 

رسم بلندانه در روستا‌های کردزبان دارای نقش‌های مختلفی است، جشنی که به‌عنوان شکلی از معیشت غالب می‌تواند ارتباطی نزدیک با جوامع دام‌دار داشته باشد، زمان برگزاری این جشن طی نیمه بهمن‌ماه هر سال بوده که مصادف با زمان تقریبی تغییرات اساسی آب‌وهوا و گرم شدن تدریجی زمین و کم شدن هیبت زمستان است.

 

بلندانه در معنی تحت الفظی به معنای گذاشتن پارو‌های برف‌روبی روی زمین است، شاید در عقیده مردم این نوع نام‌گذاری با توجه به اینکه این مراسم ریشه در آغاز فصل بهار دارد، نویدی برای آمادگی زمین برای کشت محصولات کشاورزی و آغاز فصلی دیگر و امید به تداوم زندگی باشد. 

 

برپایۀ تقویم کردی، در این روز ستارۀ سهیل (گلاویژ) پیش از برآمدن آفتاب طلوع می‌کند، کُرد‌ها بر این باورند که از این روز به بعد آرام آرام سرما بند آمده و سوز زمستان از بین می‌رود، از چهل‌وپنجمین روز زمستان به بعد، زمان بارش‌های برف سنگین به سر می‌آید و پس از این اگر هم برفی ببارد، به‌سبب بالارفتن دمای هوا چندان دوام نمی‌آورد و دیگر برای برف‌روبی نیازی به پارو نیست.

 

در این جشن مردم روستا‌های کرد زبان در میدان‌گاه روستا‌ها آتشی برافروخته وگرداگرد آن به شادمانی می‌پردازند، روشن کردن آتش در مفهومی که منبعد گرمای هوا افزایش خواهد یافت از عناصر اصلی اجرای مراسم است، از یک روز قبل هیزم‌هایی برای افروختن آماده می‌شود، زنان هم انواع خشکبار و تنقلات و شیرینی‌های محلی را که خود تهیه کرده‌اند آماده می‌کنند تا روز مراسم از مردم حاضر پذیرایی شود. ابتدا هیزم‌ها را در فضای باز روستا بر روی هم قرار می‌دهند، در وسط آن پاروی برف‌روبی یا تیرک چوبی بلندی را به حالت ایستاده قرار داده و سپس چهار عنصر گوشت، آب، نان و بلوط یا گردو، گندم، عدس، و جز آنها را بر روی یکی از دیرک‌های مستقر در چهار گوشه به نشانه فراوانی یکی از محصولات قرار می‌دهند. 

 

رقص و پایکوبی شروع شده و سواری آتش میانی را افروخته و متتظر می‌مانند، دیرک میانی پس از سوختن به هر سمتی از چهار عنصر افتد نشانه رزق و روزی در سال جدید خواهد بود. 

 

هدف اصلی این آیین را در نگاه اول می‌توان در حیطه‌های شکرگزاری و بخشش عنوان کرد، اجرای رسم‌های سنتی صرفاً تصویری از انگیزه‌های ایجاد شادی و نشاط نیست بلکه به لحاظ ساختار و عناصر آن دارای کارکرد‌هایی است. در این رسم و آیین‌های مشابه علاوه بر انگیزه‌های شادی و نشاط در قالب رقص‌های محلی، پذیرایی‌های ساده و خودجوش مردمی، حفظ سنت‌ها برای پایداری فرهنگ عمومی، آگاهی از تقویم‌ها و گاه‌شماری‌های محلی، اهمیت دادن به رزق و روزی و جنبه‌های برکت‌آوری و تقویت باور‌ها و اعتقدات مردمی، فرهنگ زیبای بخشش و گذشت را هم می‌توان مشاهده کرد.

 

آیین‌ها و رسم‌های محلی خصوصا مواردی که در حال فراموشی هستند از عناصری هستند که با دارا بودن انگیزه‌های شادی و کارکر‌های اجتماعی باید علاوه بر خود مردم مورد توجه دستگاه‌های برنامه‌ریز نیز باشد.

 

برای مثال توجه به برخی فرهنگ‌های آیینی مانند رسم بِلِندانه در مناطق جنوبی استان به عنوان آیینی در قالب برکت‌خواهی یا رسم چهارشنبه‌ننه سی یا چهارشنبه خاتون نزدیک ایام نوروز در استان که با ایجاد انگیزه‌های شادی و نماد برکت‌آوری و زنی مهربان با کارکرد‌های اجتماعی در فرهنگ مردم اجرا می‌شده از نمونه‌های بارز این امر هستند، که هر یک می‌تواند در تقویت نهاد خانواده، وفاق اجتماعی و هم در انتقال فرهنگ‌ها و سنت‌ها گذشته به کودکان و آیندگان نقش اساسی ایفا کند.