پخش زنده
امروز: -
همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا؛ چالش‌ها و فرصت‌ها
برنامه میز اقتصاد شبکه خبر به سومین اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما این برنامه با حضور، سیدمحمدصادق قنادزاده، سرپرست معاونت خدمات تجاری سازمان توسعه تجارت و رئیس ستاد برگزاری اجلاس ایران و آفریقا، مسعود برهمن، رئیس اتاق بازرگانی ایران و شرق آفریقا و حمزه گیسمالا، وزیر کشاورزی آفریقای مرکزی برگزار شد.
سؤال: آقای قنادزاده، سومین اجلاس ایران و آفریقا چگونه برگزار شد؟ از نظر کمی و کیفی، تعداد هیئت‌ها و سطح مقامات حاضر را توضیح دهید.
قنادزاده: این اجلاس با جهشی چشمگیر در سطح و تعداد هیأت‌های آفریقایی همراه بود که نشانه‌ای از تقویت روابط ایران و آفریقاست. در اولین دوره (اسفند ۱۴۰۱)، سه تا چهار وزیر و حدود ۷۰ مهمان حضور داشتند. در دوره دوم (اردیبهشت ۱۴۰۳) همزمان با ایران اکسپو، ۳۰۰ مهمان شامل هفت یا هشت وزیر شرکت کردند. اما امسال، ۳۰ وزیر اعلام آمادگی کردند که ۲۰ نفر از آنها در ایران حضور یافتند. همچنین حدود ۲۰ رئیس اتاق بازرگانی و ۴۳۰ تاجر از ۹۰۰ متقاضی تأیید شدند. در مجموع، حدود ۵۰۰ نفر در این رویداد شرکت کردند که حضور همزمان ۲۰ وزیر در یک رویداد، برای اولین بار در روابط ایران و آفریقا رقم خورد.
افتتاحیه با حضور رئیس‌جمهور، معاون اول و بخشی از هیئت دولت برگزار شد که نشان‌دهنده اهتمام دولت به توسعه روابط با آفریقاست. امروز نیز پنل‌های تخصصی در حوزه‌های زیرساخت، روابط مالی و بانکی، پتروشیمی، معدن، کشاورزی و سلامت برگزار شد.
سؤال: استقبال از کدام پنل‌ها و زمینه‌های همکاری بیشتر بوده است؟
قنادزاده: عمده روابط ما با آفریقا در حوزه‌های پتروشیمی، صنایع معدنی و فلزی است و این پنل‌ها مشارکت بالایی داشتند. اما در این دوره، تمرکز بر چهار حوزه کلیدی (پتروشیمی، معدن، کشاورزی و سلامت) داریم و تلاش می‌کنیم با مطالعات عمیق، همکاری‌ها را در سایر حوزه‌ها نیز گسترش دهیم، زیرا ایران در این زمینه‌ها مزیت نسبی و مطلق دارد.
سؤال: آقای گیسمالا، نظرتان درباره اجلاس تهران چیست و چه زمینه‌هایی برای گسترش همکاری بین ایران و آفریقای مرکزی وجود دارد؟
قنادزاده: این اجلاس با جهشی چشمگیر در سطح و تعداد هیأت‌های آفریقایی همراه بود که نشانه‌ای از تقویت روابط ایران و آفریقاست. در اولین دوره (اسفند ۱۴۰۱)، سه تا چهار وزیر و حدود ۷۰ مهمان حضور داشتند. در دوره دوم (اردیبهشت ۱۴۰۳) همزمان با ایران اکسپو، ۳۰۰ مهمان شامل هفت یا هشت وزیر شرکت کردند. اما امسال، ۳۰ وزیر اعلام آمادگی کردند که ۲۰ نفر از آنها در ایران حضور یافتند. همچنین حدود ۲۰ رئیس اتاق بازرگانی و ۴۳۰ تاجر از ۹۰۰ متقاضی تأیید شدند. در مجموع، حدود ۵۰۰ نفر در این رویداد شرکت کردند که حضور همزمان ۲۰ وزیر در یک رویداد، برای اولین بار در روابط ایران و آفریقا رقم خورد.
افتتاحیه با حضور رئیس‌جمهور، معاون اول و بخشی از هیئت دولت برگزار شد که نشان‌دهنده اهتمام دولت به توسعه روابط با آفریقاست. امروز نیز پنل‌های تخصصی در حوزه‌های زیرساخت، روابط مالی و بانکی، پتروشیمی، معدن، کشاورزی و سلامت برگزار شد.
سؤال: آقای برهمن، این اجلاس تا چه حد می‌تواند ظرفیت‌های ذکرشده را فعال کند و تجارت ایران و آفریقا را افزایش دهد؟
برهمن: چنین اجلاس‌هایی در جهان برای توسعه روابط اقتصادی بسیار مؤثرند، به‌شرطی که با برنامه‌ریزی دقیق و تصمیم‌گیری مشترک همراه باشند. تأکید مقام معظم رهبری بر نقش بخش خصوصی، اهمیت این بخش را نشان می‌دهد. اگر دولت از بخش خصوصی حمایت کند و دخالت را به هدایت و نظارت محدود کند، نتایج بهتری حاصل می‌شود.
سه اجلاس برگزارشده پیشرفت خوبی داشته، اما با توجه به انرژی صرف‌شده، می‌توانست بهتر باشد. پیشنهاد ما تشکیل جلسات مستمر ستاد آفریقا با حضور بخش خصوصی است تا سربازان اقتصادی کشور (بخش خصوصی) بتوانند شعار جهش تولید با مشارکت مردم را محقق کنند.
سؤال: اتاق بازرگانی ایران و شرق آفریقا چه اقداماتی برای تقویت روابط انجام داده است؟
برهمن: در سه سال اخیر، با هم‌افزایی بین وزارت خارجه، سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی، مراودات تجاری ما با آفریقا از ۶۰۰ میلیون دلار به ۱.۳ میلیارد دلار رسید. این هماهنگی نشان می‌دهد اگر تصمیمات جزیره‌ای حذف شود، می‌توانیم در بازار ۱۵۰۰ میلیارد دلاری آفریقا سهم بیشتری داشته باشیم. ظرفیت صادراتی ما تا ۳۵۰ میلیارد دلار است و با همکاری سه‌جانبه، می‌توانیم در حوزه‌های کشاورزی، درمان، معادن، نفت و پتروشیمی حضور قوی تری داشته باشیم.
سؤال: اتاق بازرگانی چه تلاش‌هایی برای تبادل هیأت‌های تجاری انجام داده است؟
برهمن: اتاق بازرگانی برنامه‌های متعددی برای اعزام و پذیرش هیأت‌ها، حضور در نمایشگاه‌ها و برگزاری همایش‌ها با حضور سفرای آفریقایی دارد. در سال گذشته، هیأت‌های زیادی تبادل شدند. یکی از اقدامات کلیدی ما، رفع ناآگاهی اطلاعاتی بود. با سفر به استانها و معرفی ظرفیت‌های آفریقا به اتاق‌های بازرگانی، اصناف و شرکت‌های دانش‌بنیان، فعالان اقتصادی را تشویق کردیم تا از فرصت‌های این قاره استفاده کنند.
سؤال: در چه بخش‌هایی تبادلات تجاری بیشتری انجام شده است؟
برهمن: در صادرات، محصولات فولادی، پتروشیمی، مصالح ساختمانی و مواد غذایی پیشرو هستند. از آفریقا نیز خاک روی، سنگ منگنز، چای، قهوه، دانه‌های کاکائو و دانه‌های روغنی وارد می‌کنیم. پیشنهاد کاهش تعرفه‌های گمرکی بین ایران و آفریقا می‌تواند به نفع هر دو طرف باشد.
سؤال: آقای قنادزاده، کاهش تعرفه‌های گمرکی امکان‌پذیر است و در برنامه‌های شما جای دارد؟
قنادزاده: کاهش تعرفه‌ها در مذاکرات دوجانبه یا چندجانبه قابل بررسی است. ما با تونس موافقتنامه تجارت ترجیحی داریم، اما عملیاتی نشده. با اتحادیه آفریقا نیز می‌توان چنین توافقی داشت، هرچند پیچیدگی‌هایی وجود دارد. در حال حاضر، روابط تجاری ما با آفریقا در مرحله شکل‌گیری و شناخت است و موافقتنامه‌های تجاری زمانی مؤثرند که حجم تجارت پایدار باشد. اما این موضوع در آینده می‌تواند به‌عنوان شتاب‌دهنده عمل کند.
سؤال: این مرحله شناخت تا کی ادامه خواهد داشت؟
قنادزاده: ما متوقف نیستیم. همزمان با افزایش شناخت، ارتباطات تجاری را تقویت می‌کنیم. امروز در پنل پتروشیمی، شرکت‌های بزرگ مانند هلدینگ خلیج فارس پیشنهادات عملیاتی برای صادرات اوره، متانول و همکاری در پایین‌دست ارائه کردند. این پیشنهادات را پیگیری خواهیم کرد. روابط تجاری ما در حال شتاب‌گیری است و به‌زودی می‌توانیم به مرحله تخفیفات تعرفه‌ای برسیم.
سؤال: آقای گیسمالا، توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران را در بخش‌های مختلف، به‌ویژه فناوری و کشاورزی، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ تجار ایرانی برای موفقیت در آفریقای مرکزی چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
گیسمالا: ایران در زمینه تجهیزات کشاورزی و فناوری‌های مرتبط توانمندی‌های قابل‌توجهی دارد که می‌تواند نیاز‌های آفریقای مرکزی را تأمین کند. ما در بخش کشاورزی دو حوزه اصلی داریم: تولید محصولات خوراکی برای انسان و حیوانات، و تولیدات صنعتی مانند ذرت، قهوه، کاکائو و روغن‌های صنعتی. کاهش تعرفه‌های گمرکی بین دو کشور، همان‌طور که رئیس‌جمهور ایران نیز امروز بر آن تأکید کردند، می‌تواند انگیزه‌ای برای گسترش روابط تجاری باشد. ما از سرمایه‌گذاری و حضور تجار ایرانی استقبال می‌کنیم و قوانینی برای تضمین سرمایه‌گذاری خارجی، بازگشت سرمایه و سود آن تصویب کرده‌ایم. همچنین، آماده بهره‌گیری از تجربیات علمی و فنی ایران در زمینه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای هستیم. آفریقای مرکزی با وسعت و منابع خود، بستری مناسب برای همکاری‌های برد-برد با ایران فراهم کرده است.
سؤال: آقای قنادزاده، چرا تجارت ایران با آفریقا عمدتاً یک‌طرفه است؟ آیا برنامه‌ای برای توسعه تجارت دوسویه وجود دارد؟
قنادزاده: تجارت یک‌طرفه پایدار نیست و یکی از موانع اصلی رشد مناسبات تجاری ما با آفریقا همین موضوع است. راهبرد دولت، حرکت به سمت تجارت دوسویه و راهبردی با آفریقاست. ما می‌توانیم از مدل تهاتر استفاده کنیم، همان‌طور که کشور‌های پیشرو مانند چین، هند و ترکیه انجام می‌دهند. این کشور‌ها ضمن صادرات کالا‌های صنعتی به آفریقا، مواد اولیه و معدنی موردنیاز خود را از این قاره وارد می‌کنند. ایران نیز با توجه به نیاز به نهاده‌های کشاورزی، مواد معدنی و سایر منابع اولیه، می‌تواند از ظرفیت آفریقا بهره ببرد. در اجلاس اخیر، برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای توسعه این مدل تجارت انجام شده تا نگاه صرفاً مصرفی به آفریقا نداشته باشیم و تجارت دوجانبه را تقویت کنیم.
سؤال: چه دلایلی باعث شده تجارت دوسویه با آفریقا تاکنون محقق نشود؟
قنادزاده: مهم‌ترین موانع شامل ضعف شناخت متقابل ایران و آفریقا از ظرفیت‌های یکدیگر، کمبود زیرساخت‌های تجاری مانند خطوط کشتیرانی مستقیم و پرواز‌های فعال، و نبود روابط مالی و بانکی قوی است. ما تنها یک خط کشتیرانی مستقیم و یک خط غیرمستقیم با آفریقا داریم و هیچ پرواز فعالی با این قاره برقرار نیست. بااین‌حال، اراده دولت و تأکیدات مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور برای توسعه روابط با آفریقا، انگیزه‌ای برای رفع این موانع ایجاد کرده است. اجلاس‌های این‌چنینی نیز به رفع ضعف شناخت کمک می‌کند.
سؤال: آقای برهمن، آیا عدم آشنایی تنها دلیل این چالش‌هاست یا عوامل دیگری نیز دخیل هستند؟
برهمن: ضعف شناخت بخشی از مسئله است، اما همه‌چیز نیست. دولت باید نقش فعال‌تری ایفا کند و زیرساخت‌های لازم مانند خطوط کشتیرانی، پرواز‌ها و روابط بانکی را فراهم آورد. کشور‌های موفق مانند چین و ترکیه با حمایت قوی دولت از بخش خصوصی خود، توانسته‌اند تجارت موفقی با آفریقا داشته باشند. در ایران، بخش خصوصی نیاز به حمایت‌هایی مانند یارانه برای خطوط کشتیرانی یا تضمین‌های مالی دارد. متأسفانه، اتاق بازرگانی ایران و آفریقا در تصمیم‌گیری‌های ستاد آفریقا حضور نداشته و این موضوع مانع هم‌افزایی شده است. اگر دولت چالش‌های زیرساختی را رفع کند و بخش خصوصی را در تصمیم‌گیری‌ها شریک کند، می‌توانیم به اهداف بزرگی مانند تجارت ۱۰ میلیارد دلاری با آفریقا دست یابیم.
سؤال: آقای قنادزاده، چرا بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها کمتر مشارکت داده شده است؟
قنادزاده: اتاق بازرگانی ایران و آفریقا به جلسات ستاد آفریقا دعوت شده، اما گاهی حضور فعالی نداشته است. بااین‌حال، برای اجلاس اخیر، نشست‌های متعددی با بخش خصوصی برگزار کردیم و مجری برگزاری نیز یک شرکت خصوصی است. ما آمادگی داریم محتوای برنامه‌ها، از دعوت هیئت‌ها تا پنل‌ها، توسط بخش خصوصی مدیریت شود، اما سازوکار‌های اتاق بازرگانی گاهی کند عمل می‌کند. تشکیل دبیرخانه دائمی همکاری‌های ایران و آفریقا گامی برای تقویت مشارکت بخش خصوصی و پیگیری مستمر اهداف است.
سؤال: هدف‌گذاری تجارت ۱۰ میلیارد دلاری با آفریقا چگونه محقق خواهد شد؟
قنادزاده: با احصای نیاز‌های آفریقا و مزیت‌های ایران، اولویت‌های تجاری مشخص شده‌اند. اگر زیرساخت‌هایی مانند تهاتر، روابط بانکی و خطوط حمل‌ونقل تقویت شوند، این هدف در افق ۳ تا ۵ ساله قابل‌دستیابی است. آمار تجارت فعلی ما با آفریقا به دلیل حمل بار از طریق کشور‌های ثالث کمتر از واقعیت ثبت می‌شود، اما با رفع موانع، این عدد می‌تواند به‌سرعت رشد کند.
نظر شما