شناسایی سه نشانگر شیمیایی تازه برای تشخیص زودهنگام زوال عقل

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، پژوهشگران مؤسسه تامپسون در دانشگاه سان‌شاین کوست استرالیا اعلام کردند عوامل خطر ناشی از سبک زندگی می‌توانند پیش از بروز هرگونه علائم بالینی زوال عقل، ردپای شیمیایی از روند افت عملکرد مغز بر جای بگذارند.

بر اساس این مطالعه، حدود ۴۵ درصد موارد زوال عقل قابل پیشگیری هستند و عواملی مانند فعالیت بدنی، رژیم غذایی و تعاملات اجتماعی نقش مهمی در کاهش خطر بروز آن دارند. با این حال، نتایج تازه نشان می‌دهد این عوامل می‌توانند تغییراتی شیمیایی در مغز ایجاد کنند که مدت‌ها پیش از ظهور نشانه‌های بیماری آغاز می‌شوند.

این تحقیق که نتایج آن در مجله Cerebral Cortex منتشر شده است، با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) و طیف‌سنجی مغناطیسی (MR-spectroscopy) سطوح مواد شیمیایی مغز ۷۹ فرد سالم و مسن را بررسی کرده است. همه شرکت‌کنندگان از نظر حافظه، مهارت‌های فکری و عملکرد شناختی در وضعیت طبیعی بودند، اما امتیاز خطر ابتلا به زوال عقل در آن‌ها – بر اساس عواملی مانند فعالیت بدنی، کیفیت خواب، ارتباطات اجتماعی و رژیم غذایی – متفاوت بود.

دکتر جیکوب لوون‌اشتاین، نویسنده اصلی مطالعه، گفت: «ما غلظت گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) – که می‌توان آن را به‌عنوان "سیستم ترمز" مغز در نظر گرفت – را اندازه‌گیری کردیم. این انتقال‌دهنده عصبی به آرام‌سازی فعالیت مغزی و حفظ تعادل شبکه‌های عصبی کمک می‌کند. یافته‌های ما نشان می‌دهد سبک زندگی پرخطر می‌تواند توانایی مغز برای تنظیم فعالیت‌های خود را مختل کند.»

بر اساس نتایج، در افرادی که امتیاز خطر بالاتری داشتند، غلظت GABA در بخش‌های حرکتی و حسی مغز کمتر بود. همچنین در ناحیه قشر پیش‌پیشانی – مرکز فرماندهی مغز که مسئول تفکر پیچیده و تصمیم‌گیری است – سطح دو ماده شیمیایی مهم دیگر، یعنی N-استیل آسپارتات کل (tNAA) و کولین کل (tCho)، کاهش یافته بود. این دو ماده نقشی اساسی در سلامت بافت‌های مغزی و ارتباطات سلولی دارند.

پژوهشگران می‌گویند این کاهش سطوح شیمیایی می‌تواند نشانگر آغاز روند تخریب مغزی باشد که سال‌ها قبل از تغییرات قابل مشاهده در رفتار یا حافظه رخ می‌دهد. این کشف، مسیر تازه‌ای را برای تحقیقات تشخیص زودهنگام و مداخله پیش از بروز علائم باز می‌کند.

دکتر لوون‌اشتاین تأکید کرد: «شناسایی این سه نشانگر شیمیایی در بزرگسالان سالم به این معناست که احتمالاً می‌توان زوال عقل را سال‌ها قبل از بروز علائم رفتاری تشخیص داد و برای پیشگیری یا کاهش سرعت آن اقدام کرد.»

دکتر سوفی اندروز، مسئول «برنامه سالمندی سالم مغز» در مؤسسه تامپسون، افزود: «خبر خوب این است که این عوامل قابل تغییر هستند. با تغییرات ساده در زندگی روزمره – مانند افزایش فعالیت بدنی، بهبود کیفیت خواب، توجه به سلامت روان و پیروی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای – می‌توان مسیر سلامت مغز را بهبود بخشید.»