احیای یک داروی قدیمی برای مبارزه با مالاریا

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، جست‌وجوی جهانی برای یافتن درمان‌های تازه علیه بیماری مالاریا – بیماری‌ای که سالانه حدود ۶۰۰ هزار نفر، عمدتاً کودکان در آفریقای زیرصحرا، را به کام مرگ می‌کشاند – حالا با دستاوردی نوین امید تازه‌ای یافته است.

شیمیدانان دانشگاه کالیفرنیا در سان‌فرانسیسکو موفق شدند با بازچینش اتم‌ها در نسل جدیدی از داروهای مالاریا، آن‌ها را به گونه‌ای اصلاح کنند که به‌راحتی به شکل قرص درآیند، بدون آن‌که از اثربخشی‌شان در برابر انگل کاسته شود.

انگل مالاریا در سال‌های اخیر نسبت به بهترین درمان‌های موجود مقاومت پیدا کرده و این مقاومت از جنوب شرق آسیا به آفریقا گسترش یافته است.
«آدام رنسلو»، استاد شیمی دارویی در دانشکده داروسازی UCSF و نویسنده ارشد این پژوهش گفت: «حالا که مقاومت دارویی به آفریقا رسیده، جان‌های بسیاری در خطر است. این مولکول‌های تازه می‌توانند برگ برنده‌ای برای مهار این بیماری مرگبار باشند.»

از دهه ۱۹۵۰ تاکنون داروهای مختلفی برای مقابله با مالاریا ساخته شده، اما انگل بارها توانسته مقاومت نشان دهد. درمان استاندارد امروز، «درمان ترکیبی مبتنی بر آرتیمیسینین» (ACT) است که از گیاه «افسنطین شیرین» الهام گرفته، اما مقاومت نسبت به آن نیز در حال افزایش است.

«فیل روزنتال»، استاد پزشکی در UCSF و هم‌نویسنده این مقاله گفت: «مقاومت به آرتیمیسینین سال‌ها در آسیای جنوب شرقی ردیابی می‌شد، اما اکنون در آفریقا نیز دیده می‌شود؛ جایی که ۹۵ درصد موارد ابتلا و مرگ ناشی از مالاریا رخ می‌دهد. بنابراین نیاز فوری به داروهای جدید احساس می‌شود.»

داروی «آرتفنومل»، گونه‌ای جدید و الهام‌گرفته از آرتیمیسینین، قرار بود جایگزین ACT شود و حتی توان بالقوه درمان مالاریا با یک دوز را داشت. اما مشکل اصلی آن قابلیت حل‌شوندگی پایین بود؛ به همین دلیل در ژانویه ۲۰۲۵ از کارآزمایی‌های بالینی کنار گذاشته شد.

رنسلو و همکارانش دریافتند که تقارن بالای مولکول آرتفنومل موجب تشکیل بلورهایی می‌شود که به سختی در آب حل می‌شوند. آنان نسخه‌ای کم‌تقارن‌تر از این مولکول طراحی کردند که به‌سرعت در محلول آبی ناپدید می‌شد. 

این تغییر کوچک اما هوشمندانه باعث شد مولکول‌های جدید هم به‌خوبی در بدن جذب شوند و هم علیه انگل‌های مقاوم به آرتیمیسینین بسیار مؤثر باشند.

آزمایش‌ها در سلول‌ها، حیوانات و حتی انگل‌های مقاوم استخراج‌شده از بیماران اوگاندایی نشان دادند ترکیب بهینه‌شده اثری مشابه آرتفنومل و بسیار قوی‌تر از آرتیمیسینین دارد.

رنسلو تأکید کرد: «ما خوش‌بین هستیم که یک تغییر ساده شیمیایی بتواند راه را برای جانشینی مؤثر و ارزان‌قیمت برای آرتیمیسینین هموار کند؛ دارویی که به‌آسانی با سایر ترکیبات ضدمالاریا قابل ترکیب باشد.»

نتایج این تحقیق در Science Advances منتشر شده است.