کشف مکانیسمی تازه برای حرکت سلول‌ها در ترمیم زخم

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، سلول‌های اپیتلیال لایه‌های پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهند که از سطح بدن محافظت می‌کنند، به جذب مواد مغذی کمک می‌کنند و مواد زائد را دفع می‌کنند. این سلول‌ها در تولید آنزیم‌ها و هورمون‌ها نیز نقش دارند و در ترمیم زخم، شکاف‌های بافت را با استراتژی‌های حرکت خاصی می‌بندند که بسته به انحنای لبه شکاف متفاوت است.

محققان از انگلیس و هند بررسی کردند که چگونه شبکه آندوپلاسمی در سلول‌های اپیتلیال بسته به انحنای لبه تغییر شکل می‌دهد. وقتی لبه شکاف محدب یا به سمت بیرون منحنی است، شبکه آندوپلاسمی به شکل لوله‌ای درمی‌آید. وقتی لبه مقعر یا به سمت داخل منحنی است، این شبکه به شکل ورقه‌ای صاف درمی‌آید.

نتایج نشان می‌دهد که تفاوت شکل شبکه آندوپلاسمی نحوه حرکت سلول‌ها برای بستن شکاف را تعیین می‌کند. در شکاف‌های محدب، سلول‌ها ساختارهای مسطح ایجاد کرده و به جلو حرکت می‌کنند، در حالی که در شکاف‌های مقعر، با مکانیسمی شبیه به «کشیدن طناب» لبه‌ها را به هم نزدیک می‌کنند. این پاسخ‌ها تحت تأثیر نیروهای مکانیکی مختلفی هستند که روی سلول‌ها عمل می‌کنند؛ فشار در نواحی محدب و کشش در نواحی مقعر.

برای بررسی این پدیده، محققان مدل‌های مهندسی شده‌ای ایجاد کردند که شکاف‌های کوچک در تک‌لایه‌های سلول اپیتلیال به وجود می‌آورد و با ترکیب تکنیک‌های تصویربرداری با وضوح بالا و مدل‌سازی ریاضی، تغییر شکل شبکه آندوپلاسمی و حرکت سلول‌ها را دنبال کردند.

دکتر پردیپ کشاوانارایانا، از پژوهشگران این مطالعه گفت: «نقش شبکه آندوپلاسمی در حرکت سلول‌ها تنها یک کشف علمی جذاب نیست، بلکه می‌تواند انقلابی در درمان‌های پزشکی ایجاد کند. استفاده از مدل‌های ریاضی برای درک چگونگی ترمیم سلول‌ها ممکن است به درمان بهتر زخم‌ها، روش‌های جدید برای بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده و حتی درک بهتر گسترش سلول‌های سرطانی و توسعه راهکارهای جلوگیری یا کند کردن متاستاز منجر شود.»

این مطالعه که در تاریخ ۱۸ اوت ۲۰۲۵ در مجله Nature Cell Biology منتشر شد، نقش غیرمنتظره شبکه آندوپلاسمی در تشخیص نشانه‌های فیزیکی محیط سلول و هدایت ترمیم بافت را برجسته می‌کند.

محققان معتقدند توانایی شبکه آندوپلاسمی در حس کردن نیروهای مکانیکی و انحنای لبه زخم، عامل مهمی در هماهنگی رفتار جمعی سلول‌های اپیتلیال در طول مهاجرت جمعی آن‌ها است.

این پژوهش دیدگاه جدیدی درباره نقش اندامک‌ها در مکانیک سلول ارائه می‌دهد و می‌تواند مطالعات آینده در زمینه بازسازی بافت و بیماری‌هایی که با نقص در ترمیم زخم مرتبط هستند را هدایت کند.