۶۰ درصد زوار خارجی امام رضا (ع)، عرب زبان هستند

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه گفتگوی ویژه خبری با حضور حجت الاسلام سیدسعیدرضا عاملی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران (در استودیو) و حجت الاسلام اختری رئیس کمیته حمایت از انقلاب اسلامی مردم فلسطین ( ارتباط تلفنی) برگزار شد و میهمانان به سوالات مجری درباره " وحدت و همدلی در سیره امام رضا علیه السلام" پاسخ دادند. خلاصه و محورهای اصلی این گفتگو به شرح زیر است:

سوال: هر ساله در شهادت امام رضا (ع) یک فرصتی پیش می‌آید برای این که دوباره یک نگاهی کنیم به آن سیره امام عزیز که با عبارت‌هایی همچون عقلانیت سیاسی، عدالت اجتماعی، گفت‌و‌گو‌های بین ادیان، بحث اخلاق و مواردی از این دست این سیره پیوند خورده، یک فرصتی دست می‌دهد که آن سیره را مرور کنیم، نگاهی داشته باشیم به مهم‌ترین موارد آن و البته از لایه کاربردی تطبیق آن با مسائل امروز. برای شروع و مقدمه بحث اگر بخواهیم سیره امام رضا (ع) را بررسی کنیم قبل از آن باید نسبت آن را مشخص کنیم که این امام عزیز چطور شد که اینقدر شناخت از ایشان البته دغدغه‌هایی وجود دارد که شاید نسبت به حضرت علی (ع)، امام حسین (ع) شاید به آن قدر نسبت به ایشان ما کار موثر انجام ندادیم، اما با همین حد هم ارتباط امام رضا (ع) و دربرگیری آن در سطح جهان ما را به این جا رسانده که نمی‌توانیم صرفا بگوییم که ارتباط آن با مردم ایران چیست؟ بلکه باید بگوییم ارتباط امام رضا (ع) با مردم ایران و جهان چیست؟ نگاه و نظر حضرتعالی در این باره چیست؟
عاملی: ما در جهان پیوسته‌ای زندگی می‌کنیم که امروز نمی‌توانیم به راحتی جداسازی‌هایی کنیم ایران، عراق، پاکستان، هند، چین، جهان یک جهان به هم پیوسته‌ای است ولی امام رضا (ع) به جهت این که در ایران عزیز بودند و مقبره امام در ایران است، یک پیوند خاصی با ایرانیان پیدا می‌کند که به درستی تعبیر ایران امام رضا (ع) را در نمادسازی‌هایی که در آستان قدس رضوی و در فرهنگ ایران امروز بوجود آمده به کار گرفته می‌شود. البته امام هم متعلق به ایران است، هم متعلق به جهان است، پیام امام، پیام جهانی است.
عاملی: نگاه امام، نگاه جهانی بوده اگر ما برگردیم دو نماد را از شخصیت امام رضا (ع) برجسته کنیم یکی نماد امام رئوف است و دیگری عالم آل محمد (ص) است که هم در فرمایشات پیامبر گرامی اسلام است که نوید می‌دهند که نواده‌ای از نوادگان من خواهد آمد که هم اسم من است و او عالم آل محمد (ص) خواهد بود و هم در فرمایشات امام کاظم (ع) است که می‌فرمایند، فرزند من علی بن موسی الرضا عالم آل محمد (ص) است. این صفتی است که بسیار مهم است که ما به آن توجه بکنیم که این عالمیت امام چه معنایی برای روزگار ما دارد. من سه خصلت را در شخصیت امام رضا (ع) می‌خواهم برجسته کنم. امام جامعیتی دارند که بعد خیلی وسیعی به شخصیت ایشان می‌دهد ولی سه تا خصلت است در شخصیت امام رضا که ما امروز بیشتر نیاز داریم به آنها توجه کنیم یکی از آن خصلت‌ها توحیدگرایی امام رضا است که بروز آن در حدیث سلسله الذهب که در علوم الاخبار رضا این حدیث آمده و سلسله الذهب است به این اعتبار که یک روایت خیلی محکم و مستندی است که رواد همه سقه. بودند و قابل اعتنا هستند که امام در آن روایت که در نیشابور ما آن روایت را کردند می‌فرمایند که لااله الاالله حسنی فمن دخل حسنی امن من عذابی، بشرط‌ها و ان من شروط‌ها، دو رکن اصلی را که در اندیشه پیروان اهل بیت عمیق است و ریشه در حدیث غدیر دارد پررنگ می‌کند، یکی بحث توحید است که می‌فرمایند لااله الاالله یک حسن امن است و اگر کسی وارد این حِسن حَسین بشود احساس امنیت و آرامش می‌کند چیزی که امروز بشر یک نیاز قطعی برای او است یعنی امروز همه انسان‌ها تلاش می‌کنند به یک فضای آرام یک فضای مهربان، یک فضای امن دست پیدا کنند. امام می‌فرمایند این فضای امن را شما جایی جز توجه به خالق هستی و عبودیت خدای متعال نمی‌توانید پیدا کنید و البته شرطی دارید که شرط آن توجه به ولایت اهل بیت است و باور به ولایت اهل بیت است به عنوان یک ثغل اکبری که تکمیل می‌کند این باور به توحید و باور به امامت را؛ خصلت دومی که در شخصیت امام رضا (ع) بسیار پررنگ است، بعد عدالت گرایی حضرت است.
عاملی: حضرت امام عادل بودند، ما عنوان کنگره پنجم حضرت رضا (ع) را گذاشتیم عدالت برای همه، ظلم به هیچ کس؛ در پرتوی تعالیم امام رضا (ع)، چرا این عنوان را انتخاب کردیم برای این که امروز جهان بزرگترین خسارتی را که گرفتار آن است تبعیض است، بزرگترین خسارتی را که جهان امروز گرفتار آن است ظلم است، ظلمی که امروز شما در غزه یک نماد ظلم فراگیر را به وضوح می‌بینید که امروز دیگر آمار‌ها رسیده به تعداد کشته گان در اثر گرسنگی، بحث کشتار کودکان و پیران و نوجوانان در اثر جنگ یک بعد مسئله است ولی کشته شدن انسان‌ها در اثر گرسنگی بعد دیگری است، ظلم امروز در سطح جهان بعنوان یک امر خیلی برجسته است.
عاملی: من فکر می‌کنم امروز یکی از چیز‌هایی که ما در کشور خودمان خیلی به آن نیاز داریم این است که ما محترمانه با هم حرف بزنیم، احزاب سیاسی شروع نکنند تحقیر همدیگر کردن، شروع نکنند نسبت‌های بد به همدیگر دادن، از الفاظ ناشایست راجع به بزرگان کشور، رئیس جمهور کشور، وزرای کشور، استفاده کنند. ما امروز باید محترم با هم حرف بزنیم، شما ببینید این آیه شریفه قرآن کریم که لعن می‌کند، ویل لکل حمزه لمزه، حمزه کسی است که اتفاقا با همین رفتار‌های غیر کلامی با تحقیر‌های چهره دیگران را تحقیر می‌کند و لمزه کسی است که از نسبت‌های بد استفاده می‌کند.

سوال: سه لایه معرفتی، تطبیقی و کاربردی که در سیره امام رضا (ع) وجود دارد را به آن اشاره کردید، اگر بخواهم از لایه اول شروع کنم نوع برخورد امام رضا (ع) با تنوع‌های دینی در آن زمان و آن درس آموخته اش برای ایران امروز ما که چطور باید از آن سیره مدعی ارادت به امام رضا (ع) هستیم استفاده کنیم؟
عاملی: مبنای تعامل امام (ع) با مامون این بود که من می‌پذیرم ولایت عهدی را ولی دایره کار من دایره کار فرهنگی، معنوی، معرفتی و اخلاقی خواهد بود اگرچه ائمه (ع) همه ائمه به تعبیر رهبر حکیم انقلاب در آن کتاب فاخر انسان ۲۵۰ ساله که ایده‌های ایشان منعکس شده ائمه دنبال حکومت و دنبال حکمرانی سیاسی بودند و دلیل آن هم روشن است شما بدون حکمرانی سیاسی نمی‌توانید آن نظامات عدالت گرایانه، نظامات اخلاقی، نظامات سیاسی و تامین آسایش مردم را فراهم کنید، ولی وقتی شرایط خاص بود به نظر من آن تعامل حکیمانه امام رضا این بود که امام از آن فرصت استفاده بهینه کردند برای این که بتوانند دامنه این کار را توسعه بدهند. حالا این تنوع فرهنگی دوران امام رضا بود که امام تفاوت سنی، تفاوت جنسیتی، تفاوت قومی، بین جامعه ایجاد نمی‌کردند، تفاوت بر اساس احیانا اگر ارزش گذاری هم می‌خواست بشود فردی را احترام بیشتری کنند بر اساس تقوا و نوع تعبد و نزدیکی به خدای متعال بود که مبنای تعامل متفاوت می‌شد. امروز امام رضا (ع) بین ۵ تا ۷ میلیون زائر غیر ایرانی دارد. این ۵ میلیون تا ۷ میلیون زائر غیرایرانی امام رضا (ع)؛ جمعیت ۶۰ درصدی آنها برای جهان عرب است؛ از عراق گرفته تا بحرین، کویت، لبنان و سوریه؛ ۶۰ درصد زوار خارجی امام رضا (ع) عزیزانی هستند که عرب زبان هستند.
عاملی افزود: نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ درصد این جمعیت، پاکستانی‌ها، هندی‌ها و اردوزبانانی هستند که به زیارت امام رضا (ع) می‌آیند و مابقی این زوار؛ زواری هستند که از سایر نقاط جهان به خصوص از آذری‌زبان‌ها؛ آذربایجان، ترکیه و زوار اروپایی و آفریقایی که خدمت امام رضا (ع) می‌رسند. نمی‌دانم این آمار برای من خیلی اهمیت داشت که اولاً اهل سنت؛ زوار پیوسته امام رضا (ع) هستند؛ هم اهل سنت ایران و هم اهل سنت از سایر نقاط جهان. ۱۰ هزار نفر آماری که خود تولیت آستان قدس رضوی منعکس می‌کند؛ ۱۰ هزار نفر امام رضا (ع) زوار غیرمسلمان دارد و زواری هستند که بعضی از آنها دینی ندارند، ولی معلوم نیست چه جاذبه‌ای اینها را جذب کرده و آمدند. همین ایام که ۱۵۰ موکب در اطراف حرم امام رضا (ع) است، چندین موکب توسط غیرایرانی‌ها اداره می‌شود، توسط عراقی‌های وفادار به اهل بیت (ع)، توسط اردوزبان‌ها، توسط آذری‌زبان‌ها، حتی از ماداگاسکار موکبی که به زوار امام رضا (ع) خدمت می‌کنند. این تنوع بین‌المللی زوار امام رضا (ع) که شما زوار حضرت سیدالشهدا را که نگاه می‌کنید باز هم این تنوع وجود دارد. این پرچم «ان‌الحسین یجمعنا» و «ان‌الرضا یجمعنا» همچنین، امام رضا (ع) جمع کردند بین آن تنوع عظیم فرهنگی و باید ببینیم چرا این اتفاق افتاده، چرا اینها می‌توانند جمع اضداد کنند، و ما در سطح اجتماعی باید به این توجه کنیم.

سؤال: چطور می‌توانیم از سیره امام رضا (ع) استفاده کنیم و به هر حال در لایه تطبیقی آن را با مسائل امروز؛ دفاع از مظلوم و مردم فلسطین تطبیق دهیم و در لایه کاربردی از آن استفاده کنیم؟ این سه لایه را از بعد حمایت از مردم فلسطین مبتنی بر سیره امام رضا (ع) بفرمایید؟
حجت‌الاسلام اختری: هر کسی می‌خواهد آن عشق و علاقه خود را به امام علی‌ابن‌موسی‌الرضا (ع) نشان دهد باید از مظلومان حمایت کند و در برابر ستمگران، امریکا و رژیم جنایتکار صهیونیست که روزانه این بچه‌ها، بزرگان و کوچکان را با بمباران کردن‌ها، انفجارها، گرسنگی دادند و هزاران روش‌های ناجوانمردانه و وحشیانه مردم را به خاک و خون می‌کشند، باید مردم؛ همه ما یاد بگیریم و از مردم مظلوم فلسطین و غزه از هر راهی که می‌توانیم حمایت و پشتیبانی کنیم. این فریضه‌ای است که مقام معظم رهبری؛ حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای دامه ظله در بیانات خودشان بار‌ها تأکید کردند که این فرض و سیره ائمه و سیره امام رضا (ع) است که ما در تمام زندگی ایشان شاهدیم و اینها را مشاهده می‌کنیم.

سؤال: از درس‌ها و احادیث امام رضا (ع) مطابق با نیاز‌های امروز جامعه خودمان چطور می توانیم در حوزه‌های مختلف استخراج، تطبیق و استفاده کنیم؟
عاملی: اگر که ما به آن جنبه علم و حکمت امام رضا (ع) توجه کنیم، شاید راه حل‌های خیلی خوبی برای زندگی امروز بشر بتوانیم فراهم کنیم. یک فرمایشی حضرت امیر (ع) دارند؛ می‌فرمایند؛ علم باعث شکوه و جلال یک جامعه می‌شود. علت این که امروز جهان؛ یک جهان تبعیض شده و ناعادلانه‌ای است که می‌بینید در تولید ناخالص ملی جهان، امروز چیزی در حدود ۱۰ تریلیون دلار؛ تولید ناخالص ملی جهان است، از این مقدار؛ سهم پنج کشور ۶۰ درصد تولید ناخالص ملی جهان است. یعنی شما ۶۰ درصد تولید ناخالص ملی به پنج کشور اختصاص دارد و مابقی کشور‌های جهان که حدود ۲۰۰ کشور هستند، از یک سهمی خیلی کمی برخوردار هستند. اگر ما یک نگاه حکیمانه و عالمانه‌ای به جای نگاه جنگ، ظلم به دیگران، نگاه دیگری‌سازی، دیگری هراسی و این فضایی که امروز ما هم در سطح رسانه‌ای هم در نظامات جهان می‌بینیم که امروز یک دولتی مثل دولت آمریکا؛ ۷۰۰ پایگاه نظامی در سطح جهان درست کرده، برای چه؟ اگر شما نگاهت به کشور خودت است، نیاز به پایگاه نظامی نداری. در سیره امام رضا (ع) وجود دارد که مأمون به امام می‌گوید من می‌خواهم به افغانستان حمله کنم، آن زمان دنبال توسعه سیطره حکمرانی بودند عباسیان. امام می‌فرمایند برای چه می‌خواهی حمله کنی؟ چرا برای دیگران مزاحمت ایجاد می‌کنی؟ در تفکر رضوی و تمدنی اهل بیت (ع) تجاوز به خاک دیگران؛ یک نوع مصداق ظلم است، اهل ظلم نبودند، مثلاً جهان برای آنها یک پیکره‌ای بود که نسبت به مصلحت همه انسان‌ها فکر می‌کردند. یکی از دلایلی که امروز ما می‌بینیم این نظام‌های دولت- ملت؛ منشأ تزاحماتی در جهان شدند، یک تقابلات بسیار جدی در سطح جهانی به وجود آمده که نتیجه آن هم ناآرامی جهان است. این ناآرامی یک روز در اوکراین، یک روز در عراق، یک روز در فلسطین است و یک روز سراغ ایران می‌آیند، ولی ناآرامی است، این ناآرامی برمی‌گردد، ما می‌گوییم چکی که به گوش دیگری می‌زنی، این سیلی به گوش خودت برمی‌گردد، ظلمی که به دیگری می‌کنی به شما برمی‌گردد، لذا راه حل به نظرم این است که ما به علم و حکمت امام خیلی تمرکز کنیم.

سؤال: امام رضا (ع) روی دو محور اعتماد و وحدت مردم؛ یعنی مدل حکمرانی ایشان این طور بود که کمک می‌کرد به تقویت اعتماد و آن وحدت مردم، اگر امروز امام رضا (ع) حضور داشتند، در راستای همین دو موضوع مهم، چه نسخه‌ای برای ایران امروز می‌پیچیدند؟
عاملی: اعتماد به مردم؛ یعنی پذیرفتن همه مردم، اگر ما به مردم عزیزمان بدون تفکیک‌های اجتماعی مختلف، بدون تفکیک‌های قومیتی حتی دینی به همه مردم احترام کنیم که واقعاً این به نظرم اگر ما مجلس شورای اسلامی را به عنوان یک نماد مردم‌سالاری نگاه کنیم، مجلس امروز منعکس کننده اقوام و ادیان ایرانی و همه ملت ایران است، حتی شما می‌بینید ما در مجلس شورای اسلامی بیش از ۲۰ نماینده از اهل سنت داریم، از مسیحیان و از اقوام مختلف نماینده است، این نماینده داشتن به تنهایی کافی نیست، ما باید بتوانیم در نظام حکمرانی؛ احترام می‌گویند رکن شهروندی است. احترام محصول به حساب آوردن دیگران است. امام وقتی جزامی‌ها را به حساب می‌آورد، امام وقتی فقرا را به عنوان رکن اجتماعی به آنها توجه می‌کند؛ یعنی این رکن حکمرانی سالم، عادلانه که در پرتو احترام به همگان به وجود می‌آید تبیین کردند. یک موقعی مدل‌های بروکراسی دنیا و کشور‌های پیشرفته صنعتی را دنبال می‌کردم، دیدم اعتماد باعث شده بروکراسی کاهش پیدا کند.