مشکلات جهت‌یابی، نشانه‌ای از خطر آلزایمر

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از مجله ساینس، محققان مرکز آلمانی بیماری‌های نورودژنراتیو (DZNE) با انجام یک مطالعه روی حدود ۱۰۰ فرد مسن دریافتند کسانی که از کاهش شناختی ذهنی شکایت دارند، در تعیین موقعیت خود در یک محیط مجازی عملکرد ضعیف‌تری نسبت به گروه کنترل دارند. جالب اینجاست که این تفاوت در آزمایش‌های معمول شناختی مشاهده نشد. نتایج این تحقیق می‌تواند مسیر ایجاد روش‌های حساس‌تر برای تشخیص زودهنگام آلزایمر و بررسی اثر داروهای جدید را هموار کند.

کاهش شناختی ذهنی وضعیتی است که در آن فرد احساس می‌کند حافظه‌اش در حال افت است، در حالی که آزمایش‌های استاندارد توانایی ذهنی او را طبیعی نشان می‌دهند. پروفسور توماس ولبِرز از DZNE توضیح می‌دهد: «افراد دارای SCD در معرض ریسک بالای ابتلا به آلزایمر در آینده هستند و بنابراین این وضعیت ممکن است نشانگر مرحله پیش‌بالینی بیماری باشد.»

در این مطالعه، تیم تحقیقاتی به سرپرستی ولبِرز، مهارت‌های جهت‌یابی فضایی افراد را با روشی فراتر از تست‌های معمول شناختی ارزیابی کردند. تمرکز آن‌ها روی «ادغام مسیر» (path integration) بود؛ توانایی تعیین موقعیت و ناوبری بر اساس حس بدن و حرکت فرد. این توانایی در قشر انتورینال مغز پردازش می‌شود؛ منطقه‌ای که در مراحل اولیه آلزایمر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

در این مطالعه، ۱۰۲ فرد ۵۵ تا ۸۹ ساله شرکت داشتند که ۳۰ نفر از آن‌ها مبتلا به SCD بودند. همه شرکت‌کنندگان در آزمون‌های شناختی استاندارد نمره نرمال داشتند. شرکت‌کنندگان با هدست واقعیت مجازی در یک محیط دیجیتال بدون نشانه‌های بصری حرکت کردند. آن‌ها باید مسیر یک توپ در حال حرکت را دنبال و سپس موقعیت اولیه خود را تخمین می‌زدند. این آزمایش شامل حدود ۷۰ مرحله برای هر فرد بود تا دقت جهت‌یابی مورد ارزیابی قرار گیرد.

داده‌ها نشان داد که افراد دارای SCD عملکرد ضعیف‌تری در ادغام مسیر داشتند. این کاهش دقت به حرکت یا سرعت آن‌ها مربوط نبود، بلکه منشأ شناختی داشت. دکتر ولادیسلاوا سگن، نویسنده اصلی مقاله، می‌گوید: «افراد SCD حافظه‌ای ناقص برای نگهداری موقعیت‌های قبلی داشتند که ما آن را «نشت حافظه» می‌نامیم و احتمال می‌دهیم این مسئله ناشی از اختلال در قشر انتورینال باشد.»

با مدل‌سازی ریاضی پیچیده، محققان منابع خطا در تعیین موقعیت را شناسایی کردند و دریافتند که حافظه موقعیت‌های قبلی مهم‌ترین عامل کاهش دقت در افراد SCD است. قشر انتورینال شامل سلول‌های شبکه‌ای (grid cells) است که اطلاعات موقعیتی را ذخیره و یک «سیستم مختصات ذهنی» ایجاد می‌کند. اختلال در این سلول‌ها می‌تواند از حساس‌ترین شاخص‌های مرحله پیش‌بالینی آلزایمر باشد.

محققان قصد دارند این روش آزمایشی را توسعه دهند تا در کارآزمایی‌های بالینی و ارزیابی داروهای جدید مورد استفاده قرار گیرد و در آینده بتواند در تشخیص زودهنگام آلزایمر در مراکز بالینی کاربرد داشته باشد. همچنین قرار است یافته‌ها با نشانگرهای زیستی آلزایمر در خون یا مایع مغزی-نخاعی مرتبط شوند تا دقت تشخیص افزایش یابد.