طرحی که مجلس برای اجرای مطالبه رهبری در هوش مصنوعی کلید زد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، سال ۱۳۹۷ اولین باری بود که رهبر معظم انقلاب در یک سخنرانی از اهمیت راهبردی توسعه هوش‌مصنوعی صحبت کردند؛ یعنی پیش از هر مسئول عالی رتبه کشور. هرچند نگاه آینده‌نگر رهبر انقلاب، اهمیت هوش‌مصنوعی در موازنه قدرت سال‌های آینده را دیده‌بود، اما کیفیت و سرعت عمل دستگاه‌های مخاطب این مطالبات، با انتظارات فاصله داشت.

رهبر انقلاب پیش از این در زمینه‌هایی انگشت‌شمار و خاص راهبردی، این میزان تأکید بر تسریع دستیابی به یک فناوری پیشرفته جدید و ایجاد زیرساخت‌های لازم و تعیین بازه زمانی مشخص برای رسیدن به اهداف آن را داشته‌اند. رسیدن به «لایه‌های عمیق هوش‌مصنوعی» دستور شفاف و مستقیمی بود که تا سال ۱۴۰۲ اقدامات لازم بر اساس آن، نمود بیرونی شفافی نداشته است، هرچند که تمام دستگاه‌های مربوط، از جمله معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مخاطب این دستور بودند.

در ۱۲ آذر ۱۴۰۲، شهید سید ابراهیم رئیسی در حکمی روح‌الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری را مأمور تشکیل «شورای ملی راهبری و مرکز ملی هوش‌مصنوعی» کرد. این ابتدای راه تشکیل سازمانی بود که مستقلاً باید برای توسعه فناوری‌های هوش‌مصنوعی در کشور، برنامه‌ریزی، راهبری و عمل می‌کرد. 

در اولین دیدار هیئت دولت چهاردهم با مقام معظم رهبری، ایشان خواستار ادامه به کار «همین سازمان» شدند: «خودتان باید برسید به فنّاوری‌های عمیق و ژرف این مسئله و لایه‌های زیرساختی هوش‌مصنوعی را باید در کشور دنبال کنید. آن کسانی که مسئول این مسائل هستند ان‌شاء‌الله اینها را دنبال کنند. البتّه زمان دولت سیزدهم یک سازمانی تشکیل شد به‌نام «سازمان ملّی هوش‌مصنوعی»، زیر نظر رئیس‌جمهور؛ این کار خوبی بود که خب حالا دیگر نصفه‌کاره مانده. اگر چنانچه همان سازمان زیر نظر خود آقای رئیس‌جمهور ادامه‌ی کار بدهد، امید فراوانی وجود دارد که ان‌شاء‌الله این کار به همین شکلی که عرض شد پیش برود.»

اکنون با گذشت یک سال از مطالبه رهبری برای ادامه به کار سازمان ملی هوش‌مصنوعی، همچنان فعالیت‌های این سازمان به‌ دلایلی از قبیل برخی رقابت های بخشی نگرانه بین دستگاه‌ها متوقف شده‌است. در این شرایط کمیسیون صنایع و معادن مجلس با ارائه طرح ملی هوش‌مصنوعی و ارائه آن به صحن علنی مجلس در روز‌های آینده، به‌کمک بقای سازمان ملی هوش‌مصنوعی آمده تا با ریل‌گذاری‌های قانونی لازم، به توسعه هوش‌مصنوعی در کشور کمک کند.

شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۲۹ خرداد ۱۴۰۳ کلیات سند ملی هوش‌مصنوعی و تأسیس سازمان ملی و تشکیل شورای راهبری هوش‌مصنوعی را به تصویب رساند.

هدف گذاری شورای عالی انقلاب فرهنگی طبق فرمایشات رهبری مشخص شد. باید ایران تا افق ۱۴۱۲ با برخورداری از زیست بوم هوش‌مصنوعی پیشرفته در بین کشور‌های پیشرو در این فناوری قرار بگیرد.

۱۹ تیر ۱۴۰۳ نیز سازمان ملی هوش‌مصنوعی به ریاست محمد سعید سرافراز، با حضور محمد مخبر، سرپرست ریاست‌جمهوری و روح‌الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی رئیس‌جمهور وقت افتتاح و نخستین جلسه شورای ملی راهبری هوش‌مصنوعی برگزار شد.

این ابتدای مسیر سازمانی بود که باید متولی راهبری ملی با همکاری تمام دستگاه‌های اجرایی مرتبط در مسیر توسعه فناوری هوش‌مصنوعی در کشور باشد. زیر نظر این سازمان برنامه‌ای برای تعیین ۲۵ اقدام لازم با هدف قرار گرفتن ایران بین ۱۰ قدرت برتر هوش‌مصنوعی تدوین شد. در این برنامه مهمترین گام‌های توسعه هوش‌مصنوعی در کشور فهرست شده‌است. از جمله اولین اقدامات این فهرست، تقویت توانمندی‌های زیرساختی هوش‌مصنوعی در کشور است.

با پایان‌کار دولت قبلی و تغییر بدنه دولت، عزم و اراده‌ها برای پیشبرد اهداف زیست بوم هوش‌مصنوعی جهت دیگری گرفت. تغییر موضع معاونت علمی و فناوری باعث شد که این معاونت از یک بازوی اجرایی و کمک رسان به «سازمان ملی هوش‌مصنوعی»، به رقیب این سازمان برای در دست گرفتن زیست بوم هوش‌مصنوعی کشور با تقلیل سازمان ملی هوش‌مصنوعی به یک ستاد ذیل معاونت علمی بدل شود.

مخبر دزفولی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌و‌گو با خبرنگار صدا و سیما، در پاسخ به اهمیت ادامه به کار سازمان ملی هوش‌مصنوعی گفت: «ما در شورای عالی انقلاب فرهنگی این سازمان را ایجاد کردیم و توقع نداریم که سازمان به ستاد تقلیل پیدا کند، چون به‌هیچ‌وجه یک ستاد نمی‌تواند کار یک سازمان را انجام بدهد. اصلاً با توجه کامل به این موضوع بود که در شورای عالی انقلاب فرهنگی این سازمان تشکیل شد. یک ستاد کار‌های سطح میانی را انجام می‌دهد؛ از این رو ما معتقد هستیم همین سازمان باید باقی بماند و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی باید اتقان پیدا کند.»

 

 

سعیدرضا عاملی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌و‌گو با خبرنگار صدا و سیما درباره کارایی سازمان ملی هوش مصنوعی در تسریع و تسهیل امور کشور گفت: «درست است که ما یک ساختار و سازمان جدید ایجاد می‌کنیم، اما این سازمان می‌تواند چابکی و کارآمدی نظام موجود را افزایش دهد و تغییرات لازم را به وجود آورد؛ تغییراتی که حتماً باید رخ دهند. بنابراین، تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی در واقع به عنوان یک سازمان واسطه برای بازسازی نظام اداری و وزارتخانه‌ای کشور عمل می‌کند. اگر با این دیدگاه به موضوع نگاه کنیم، قطعاً هزینه و فایده آن منطقی خواهد بود.»

 

 

مصطفی طاهری، نماینده مجلس و عضو کمیسیون صنایع و معادن در گفت‌و‌گو با خبرنگار صدا و سیما گفت: «شاید سریع‌ترین تحولی که با تصویب طرح ملی هوش‌مصنوعی مجلس رخ می‌دهد این خواهد بود که این ریل‌گذاری قانونی، باعث همگرایی فعالیت‌های بخش‌های مختلف می‌شود و موازی‌کاری‌ها کمتر می‌شود. ما منابع محدودی داریم. الان ما اطلاع داریم که دستگاه‌های مختلف فرایند یک کار را به‌صورت موازی انجام می‌دهند. وقتی که یک رصدخانه‌ای بالا دست کل کشور وجود داشته‌باشد و همه دستگاه‌های متولی در آن هماهنگ شوند، این سازمان به آنها کمک می‌کند که از این منابع محدود بیشترین بهره وری را داشته‌باشند.»

آنچه که مهم است تسریع در به انجام رساندن این مطالبه رهبری و مردم است که باید به «لایه‌های عمیق هوش‌مصنوعی» دست پیدا کنیم. اما منظور از لایه‌های عمیق چیست؟ در تحریریه فضای مجازی و هوش‌مصنوعی خبرگزاری صدا و سیما، هر هفته به معرفی و بررسی ابعاد مختلف لایه‌های عمیق هوش‌مصنوعی می‌پردازیم.