تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی زیر نظر رئیس‌جمهور در دستور کار مجلس است

سید احسان قاضی‌زاده هاشمی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرنگار حوزه هوش مصنوعی خبرگزاری صداوسیما، با اشاره به طرح ملی هوش مصنوعی گفت: مجلس شورای اسلامی با درک شرایط جهانی و تحولات نوظهور، این طرح را ارائه کرده تا ایران نیز در مسیر جهانی شدن فناوری هوش مصنوعی، جایگاه شایسته‌ای داشته باشد. این طرح، مقدمه‌ای برای تبدیل هوش مصنوعی از یک موضوع گفت‌وگویی به یک واقعیت اجرایی در کشور است. نمی‌توان نسبت به حوزه هوش مصنوعی بی‌تفاوت بود بنابراین باید با نگاه راهبردی و برنامه‌ریزی دقیق به آن پرداخت. مجلس شورای اسلامی نیز با درک این ضرورت، اقدام به تهیه و ارائه «طرح ملی هوش مصنوعی» کرده است. هدف از این طرح، ایجاد ساختار و بستری مناسب برای توسعه، قانون‌گذاری و نظارت بر این حوزه است.

قاضی‌زاده هاشمی با اشاره به اهمیت وجود یک سازمان متمرکز برای هوش مصنوعی اظهار داشت: هوش مصنوعی باید متولی مشخص، اعتبار مستقل، اهداف روشن و ساختار توسعه‌نگر داشته باشد. این نگاه توسعه‌نگر در طرح لحاظ شده و مشارکت فعال بخش خصوصی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و نهاد‌های مردمی نیز در آن دیده شده است. طرحی که بتواند نیاز‌های سال‌های آینده را پوشش دهد و سازمان ملی هوش مصنوعی را به نهادی پیشتاز در تدوین لوایح، پیشنهادات و سیاست‌گذاری‌های مرتبط تبدیل کند. این سازمان باید بتواند در هدایت، پشتیبانی و توسعه علوم و فنون کشور نقش‌آفرینی کند.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس درباره بودجه سازمان ملی هوش مصنوعی عنوان کرد: در جریان بررسی بودجه سال ۱۴۰۴، بنده به‌عنوان نماینده کمیسیون صنایع در کمیسیون تلفیق بودجه حضور داشتم. با وجود اینکه طرح ملی هوش مصنوعی هنوز به اجماع نهایی نرسیده بود، ما در بودجه ۱۴۰۴ یک ردیف مستقل تحت عنوان «توسعه برنامه ملی هوش مصنوعی» پیش‌بینی کردیم. این ردیف بودجه‌ای عمومی در اختیار سازمان برنامه و بودجه قرار گرفت تا بتواند طرح‌های مرتبط با توسعه زیرساخت‌ها و برنامه‌های هوش مصنوعی را تأمین مالی کند. امسال هم امیدواریم تا پیش از ورود مجلس به بررسی بودجه سال ۱۴۰۵، طرح ملی هوش مصنوعی در صحن علنی مطرح و بودجه متناسب با سازمان ملی هوش مصنوعی تصویب شود.

قاضی‌زاده هاشمی با توجه به ماهیت منحصر‌به‌فرد فناوری هوش مصنوعی گفت: در مجلس یازدهم، قوانین مرتبط با شرکت‌های دانش‌بنیان و تأمین مالی آنها تصویب و اختیاراتی به معاونت علمی ریاست‌جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی داده شد. اما توسعه هوش مصنوعی ماهیتی متفاوت دارد و نباید با شرکت‌های دانش‌بنیان درهم‌آمیخته شود. این اختلاط ممکن است باعث تقلیل جایگاه هوش مصنوعی و تضعیف توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان شود. در طرح ملی هوش مصنوعی، برخی امتیازات و تسهیلات مشابه شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده، اما ساختار حمایتی و پشتیبانی دولت برای هر دو گروه تفکیک شده است. هدف این است که هم شرکت‌های توسعه‌گر هوش مصنوعی و هم شرکت‌های دانش‌بنیان در مسیر خود تقویت شوند و هیچ‌کدام فدای دیگری نشوند. برآورد ما این بود که اگر سازمان ملی هوش مصنوعی در کنار شرکت‌های دانش‌بنیان یا ذیل دستگاه‌های دیگر قرار گیرد، حوزه فعالیت آن محدود خواهد شد، چون این حوزه نیازمند سیاست‌گذاری، هدایت راهبردی و برنامه‌ریزی کلان است.

قاضی‌زاده هاشمی درباره ماموریت سازمان ملی هوش مصنوعی گفت: در طرح نهایی، سازمان ملی هوش مصنوعی ذیل ریاست‌جمهوری تعریف شده تا با حکم مستقیم رئیس‌جمهور، بتواند با قدرت و اختیارات کافی فعالیت کند. اگر این سازمان زیرمجموعه یکی از معاونت‌ها یا وزارتخانه‌ها قرار گیرد، احتمال دارد نتواند به‌طور جامع و مؤثر تمامی ابعاد و ساحت‌های هوش مصنوعی را پیگیری کند. این سازمان صرفاً برای اجرای چند پروژه یا جذب نیروی انسانی نیست؛ بلکه مأموریت‌هایی، چون مطالبه‌گری، ساختارسازی، تأمین زیرساخت‌ها، فرایندسازی، تدوین لوایح حقوقی و حمایت از فعالان بخش خصوصی را بر عهده دارد. همچنین باید خدمات، تسهیلات و حمایت‌های لازم را برای شرکت‌های توسعه‌گر هوش مصنوعی فراهم کند تا مجموعه‌ای از اقدامات مثبت و مؤثر در کشور رقم بخورد.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس درخصوص آخرین وضعیت طرح ملی هوش مصنوعی در مجلس اظهار داشت: این طرح ابتدا به کمیسیون صنایع و معادن مجلس ارجاع شد و سپس نظرات کمیسیون آموزش و تحقیقات نیز اخذ گردید. دو هفته گذشته، جلسه‌ای برای جمع‌بندی مواد طرح در کمیسیون صنایع برگزار و اکنون با تلفیق نظرات کمیسیون‌های تخصصی، طرح به هیئت رئیسه مجلس ارجاع شده و به زودی به صحن علنی مجلس می‌رود. در جمع‌بندی نهایی کمیسیون صنایع و معادن، پیشنهاد کمیسیون آموزش و تحقیقات مبنی بر حذف سازمان ملی هوش مصنوعی هم پذیرفته نشد. دلیل این تصمیم، ضرورت ایجاد ساختاری قدرتمند و متناسب با اهداف ملی در این حوزه بود. تلاش ما این است که با امضای نمایندگان، این طرح به اولویت قانون‌گذاری تبدیل شود تا بتوانیم مسیر توسعه هوش مصنوعی را در کشور هموار کنیم.

قاضی‌زاده هاشمی با بیان اهمیت روزافزون فناوری هوش مصنوعی بیان کرد: دنیا امروز با سرعتی بی‌سابقه به‌سوی فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌های پیشرفته حرکت می‌کند. یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها، توسعه هوش مصنوعی (AI) است که به‌عنوان یکی از جدیدترین و تأثیرگذارترین فناوری‌ها، در حال تحول تمامی عرصه‌های زندگی بشر است. هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری تکنیکی و فنی، با پردازش تمام داده‌های بشری از ابتدای تاریخ تا امروز، خطوط جدیدی را در مسیر توسعه ترسیم می‌کند. این پدیده را نمی‌توان گذرا یا محدود به یک دوره خاص دانست؛ بلکه باید برای آن برنامه‌ای جامع، بلندمدت و هدفمند داشت. هوش مصنوعی اکنون در حوزه‌هایی، چون علوم، فنون، ارتباطات، پزشکی، دفاعی و حتی جنگ‌ها نقش‌آفرینی می‌کند. این فناوری با جمع‌آوری و پردازش سریع داده‌ها، می‌تواند توصیه‌هایی ارائه دهد که گاه به دستورالعمل‌های اجرایی تبدیل می‌شوند و تأثیرات عمیقی بر آینده بشریت خواهند داشت.