قالیباف: به حوزه کتاب آن‌طور که باید توجه نشده است

 

وی با اشاره به اینکه در دین اسلام و در سراسر قرآن کریم، کتاب، قلم، بیان، تبیین، خرد، علم و دانش امر مبارکی است؛ تصریح کرد: اساس بعثت پیامبر ما (ص) بر همین امر است و به همین دلیل است که هر تلاشی هم که در این عرصه انجام دهیم، نسبت به ارزشمندی این امر مبارک کم است و به همین دلیل است که می‌گوییم آنچنان که باید کاری انجام نداده‌ایم. هر آنچه از خرد جمعی و زیست بشری بخواهیم در کتاب تدوین و تنظیم شده و در اختیار ما است. کتاب گنجینه ارزشمند و تمام نشدنی است که هم تمام تجربه و زیست بشر و هم بحث وحی و دگر موضوعات را در اختیار ما قرار می‌دهد، لذا نباید از آن غفلت کنیم. این هم وظیفه عقلی، هم شرعی و هم جایگاهی و مسئولیتی ما در هر کجا که هستیم، است.

 

رئیس مجلس گفت: بشریت در مقابل کتاب مسئول است و در نظام جمهوری اسلامی این مسئولیت بیشتر مورد توجه است. اگر می‌خواهیم دنیا را بشناسیم و راه میانبر بزنیم که این چند دهه زندگی‌مان را به غفلت نگذرانیم و از تجربه گران‌سنگ بشریت استفاده کنیم، باید به کتاب پناه ببریم. هم اکنون ما یک محیط تربیتی، آموزشی و علمی داریم که از مسیر مهدکودک و مدرسه و دانشگاه می‌گذرد که خیلی هم مورد توجه است و در اذهان عمومی به رسمیت شناخته می‌شود؛ اما واقعیت این است که آن نقشی که اجتماع و جامعه برای انسان دارد، در آن نفس می‌کشد، حرکت می‌کند و پیش می‌رود، مدرسه حقیقی و واقعی است که آدم و فرد را تربیت می‌کند. انسان چه بخواهد و چه نخواهد، چه به آن توجه کند یا توجه نکند، چه در سطح نخبگان جامعه و حتی افراد با سواد و بی‌سواد باشد، ناخواسته تحت تأثیر جامعه است و جامعه در تمامی سلوک، تربیت و زندگی آنان اثرگذار است.

 

وی افزود: به اعتقاد بنده اگر جامعه و اجتماعی که نقطه و هسته اصلی آن خانواده به‌عنوان اولین جامعه‌ای که هر فرد با آن روبه‌رو می‌شود، است را یک دانشگاه فرض کنیم یا مانند یک موجود زنده در نظر بگیریم – که بدون شک جامعه یک موجود زنده است- خونی که در رگ این موجود زنده در جریان است، کتاب است. کتاب محدود و محصور به مدرسه و دانشگاه و تست کنکور و نمره و درس نیست. البته اینها هم بخشی از موضوع کتاب و لاجرم جزو ضروریات زندگی امروز ما است، اما نقشی که کتاب و کتابخوانی و فرهنگ کتابخوانی در جامعه ما دارد مهم‌ترین نکته در این موضوع است که گاهی از آن غفلت کردیم. زمانی که در شهرداری بودم و با مردم سروکار داشتم، عمیقاً به این موضوع پی بردم که چقدر کتابخانه‌ها مهم هستند و چگونه می‌توان با در دسترس مردم قرار دادن آن، هم کاربرد کتابخوانی، هم محتوای کتاب و هم فرصت‌هایی که می‌شد فراهم کرد را پیش برد. شاید اینجا است که گاهی اوقات فکر می‌کنیم نسبت به حقی که به مردم و جامعه و نسبت به کتاب، کتابخوانی و فرهنگ کتابخوانی داشته‌ایم، غفلت شده است. ما نسبت به رایج شدن فرهنگ کتاب و کتابخوانی در خانواده‌ها و جامعه واقعاً غفلت کردیم.

 

قالیباف در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به برخی نگرانی‌ها نسبت به کم‌رنگ شدن نقش کتاب با ورود فضای مجازی، گفت: برخی فکر می‌کنند ورود و رواج فضای مجازی از ارزش کتاب خواهد کاست، درحالی که چنین نیست و به اعتقاد بنده اتفاقاً ابزار‌ها و نرم‌افزار‌هایی که در فضای مجازی ارائه شده؛ بستری است که می‌توانیم در آن کتاب و کتابخوانی را در همین بستر عمق و گسترش دهیم و در جهت هویتی و شناختی، مخصوصاً در نبرد‌ها و جنگ‌های امروز که عموماً جنگ‌های نظری و شناختی است، مورد استفاده و توجه قرار دهیم. در نبرد‌های امروزی ممکن است تجزیه‌های فیزیکی در گام‌های آخر برداشته شود، اما تردید نکنید که بزرگترین هجمه از تجزیه اذهان جامعه شروع می‌شود. در یک جنگ شناختی که امروز شاهد آن هستیم، هر یک نفری که از یک جامعه جدا شود، موثر بر سایر اعضا است. یعنی اگر امروز از این ۹۰ میلیون نفر در جامعه ما به عنوان یک جامعه ایرانی و اسلامی، از یک نفر هم شروع شود به اندازه یک نودمین میلیون نفر اثر دارد و می‌تواند به مرور آثار خودش را در همه ابعاد جامعه و زندگی ما بگذارد؛ اینجا است که نقش کتاب و البته کتاب مفید و موثر مشخص می‌شود. چون اگر به بحث‌های محتوایی آن توجه نشود، به همان شدت هم مضراتی دارد.

 

وی تصریح کرد: به همین دلیل است که در حکمرانی هم باید به این موضوع به‌طور جد توجه کنیم؛ زیرا ما انقلاب را اینگونه فهمیدیم و امام خمینی (ره)، آن مرد الهی که جز برای خدا کلامی نگفت و جز در راه خدا گامی بر نداشت و این انقلاب با این عظمت را به وجود آورد، به ما نشان داد که فرهنگ اصالت دارد. در نظام جمهوری اسلامی فرهنگ بر همه موضوعات اصالت دارد؛ لذا در بحث حکمرانی در عرصه فرهنگ باید به این توجه کنیم و درحقیقت باور داشته باشیم که در حکمرانی به موضوعات فرهنگ نباید سطحی توجه کنیم. یعنی حکمرانی در همه موضوعات ما باید فرهنگ‌پایه باشد. آنچه که در دوران دفاع مقدس، جنگ را به پیروزی رساند، رویکرد فرهنگی حاکم در میدان جنگ بود. ما در دوران بنی‌صدر هرگز فرهنگ‌پایه به جنگ نگاه نکردیم؛ یعنی اجازه نگاه فرهنگ‌پایه‌ای به جنگ را به ما نداد. حتی ادبیاتی که در آن هفت تا هشت ماه ابتدای جنگ به کار گرفته می‌شد، نسبتی با فرهنگ ما نداشت. اما اگر به تاریخ جنگ نگاه کنید، از بعد از عزل و فرار بنی‌صدر است که آن نگاه فرهنگی بر جنگ حاکم و منجر به پیروزی ما می‌شود.

 

رئیس مجلس گفت: اگر می‌خواهید تفاوت یک حکمرانی بدون اساس فرهنگی با یک حکمرانی فرهنگ‌پایه را ببینید، می‌توانید هفت تا هشت ماه اول جنگ را با کل هشت سال جنگ تحمیلی مقایسه کنید و عظمت یک حرکت فرهنگ‌پایه را ببینید که چگونه اتفاق می‌افتد و چه قدرت روحی و مادی و پیروزی نصیب ما می‌کند. تردید نکنید که در اقتصاد و سیاست هم همین است. نگاه ما به سیاست فرهنگ‌پایه نیست؛ اگر فرهنگ پایه باشد، مگر می‌تواند اخلاق بر آن حاکم نباشد؟ اینها موضوعاتی است که باید بیش از پیش به آن توجه کنیم.

 

وی با اشاره به سفر اخیر خود به کشور پاکستان و مراجعه یکی از فعالان فرهنگی به وی و اعلام اینکه یک کتابخانه با بیش از ۶۰ هزار نسخه خطی فارسی و نفیس در پاکستان داریم؛ عنوان کرد: برای بنده - با اینکه در بخش و مقوله کتاب و کتابداری خیلی حرفه‌ای نیستم - این موضوع عجیب و جالب بود، لذا هم به او قول دادم که کار را پیگیری می‌کنم و هم در برنامه کاری‌ام قرار دادم که حتما این موضوع را پیگیری کنم؛ چون برای نگه‌داری این کتاب‌های نفیس، حداقل مکان را هم ندارند. دفاع از جغرافیای فرهنگی هم به اندازه دفاع از جغرافیای طبیعی ما اهمیت دارد. اگر ما برای دفاع از سرزمین و جغرافیای طبیعی‌مان می‌ایستیم، دفاع و افتخار می‌کنیم که در مقابل یک دشمن متجاوز با فاصله ۲ هزار کیلومتر آن‌طرف‌تر از مرزمان در جنگ ۱۲ روزه ایستادیم و مبارزه کردیم و با موشک‌هایمان پاسخ دادیم و به او فهماندیم که به این سرزمین تجاوز نکند. از این طرف هم حق است توجه داشته باشیم که جغرافیای فرهنگی ما هم نسبت به این موضوع چنین دفاعی لازم دارد.

 

قالیباف با بیان اینکه وجود این همه نسخه خطی در ۲ شبه‌قاره با این تاریخ طولانی حاکی از این است که زبان فارسی و فرهنگ آنجا چقدر نفوذ داشته است، اضافه کرد: امروز باید مانند دفاع سرزمینی به کتاب توجه کنیم و بتوانیم فرهنگ‌مان را در مرز‌ها و سرزمین‌های دور گسترش دهیم و ادبیات و اندیشه‌مان را از طریق همین کتاب‌ها منتقل کنیم. این وظیفه ما است که هم دفاع از مرز و هم دفاع از جغرافیای فرهنگی را با هم بنگریم و این همان نگاهی است که باید در حکمرانی فرهنگ‌پایه به موضوع داشته باشیم و کار را پیش ببریم. از جهت فکری و فرهنگی جا دارد که اندیشمندان، صاحبان قلم و آنان که دل در گروی ایران عزیز و اسلام و قرآن و اهل بیت (ع) دارند، تلاش کنند در موضوع فلسطین، امت اسلامی و جنگ ۱۲ روزه و حتی دفاع مقدس ما در جهان اسلام از فرصت کتاب استفاده کنند تا بتوانیم به درستی وظیفه‌ای که در این مسیر داریم را به انجام برسانیم.

 

وی در بخش پایانی صحبت‌های خود در بیان توصیه‌ای خطاب به همکاران خود در کتابخانه مجلس، اهمیت کتابخانه مجلس را به حافظه تاریخی که در این مکان جمع شده است خواند و تصریح کرد: این مزیت شما است و ممکن است کارکنان کتابخانه‌های دیگر چنین مزیتی را نداشته باشند. در حداقل قریب به ۱۲۰ سال فعالیت کتابخانه مجلس، کتب و اسناد از بخش‌های مختلف در اینجا جمع شده و با مدیریت دانش خوبی که به برکت زحمت دوستان در ادوار مختلف در کتابخانه مجلس انجام شده، اکنون در اختیار شما است و باید از این مزیت نهایت بهره را برداشت. مجموعه کتابخانه مجلس باید به این موضوع توجه داشته باشند که کار موازی با کار مراکز پژوهشی و کتابخانه‌های دیگری که در حال انجام کار خود هستند، انجام ندهد. یعنی از موازی‌کاری با سایر مراکز پرهیز کنند و همین امکان و مزیت ما نسبت به بقیه که مرجعیت کتابخانه‌ای و اسنادی که در اینجا متمرکز است، بیشتر توجه و دنبال شود. همین مرجعیت را در اولویت قرار دهید، بر آن متمرکز شوید و به بهترین شکل ممکن غنی‌سازی و استفاده کنید.

 

رئیس مجلس تصریح کرد: در حقیقت این کتابخانه باید تبدیل به قطب غنی‌سازی فکری و حکمرانی شود، لذا از این مزیت به بهترین شکل ممکن استفاده کنید و بر این موضوع متمرکز شوید. نیازمند ارتباط مستمر و موثر مرجعیت کتابخانه و مرکز اسناد مجلس هم با نمایندگان مجلس و هم نخبگان جامعه هستیم. نباید از این ارتباط غفلت نشود، مخصوصاً ارتباط با نخبگانی که برای تصمیم‌گیران کشور تصمیم‌ساز و بسیار نیازمندند که از این حافظه تاریخی به درستی استفاده کنند. به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس کم‌ترین استفاده را از کتابخانه مجلس برای کار و ماموریتشان دارند، افزود: ما در کتابخانه مجلس باید این فرصت را فراهم کنیم. به همین علت است که تأکید دارم به ارتباط مستمر و موثر با نمایندگان مجلس و نخبگان جامعه مخصوصاً نخبگانی که برای حکمرانی در کشور تصمیم‌سازی می‌کنند، توجه کنید و به هیچ قیمتی نباید این موضوع را از دست داد که از تجربه گذشتگان استفاده کنیم. امیدوارم کتابخانه مجلس با ان حافظه قوی تاریخی به همت همه شما عزیزان بیش از پیش به یک نهاد آفرینشگر و پویا و اثربخش تبدیل شود و همه جامعه از اثربخشی ان بهره‌مند شوند.