همایش دانشگاه متعالی، عدالت پژوهشی و فناوری برگزار شد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در این نشست، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران، گفت: دانشگاه آزاد اسلامی در خط مقدم مقابله با تحریم‌های علمی قرار دارد.

علیرضا فیروزفر افزود: دانشگاه آزاد اسلامی یک گستره موزون کشوری در تمامی حرکت‌های علمی است و الحمدلله در این مسیر پیشگام است. فیروزفر با اشاره به مفهوم آپارتاید علمی تصریح کرد: نابرابری‌ها، جداسازی‌ها و محرومیت‌ها، به‌ویژه محرومیت علمی، به‌خودی‌خود نظام سلطه را محکوم می‌کند، اما متأسفانه این رویکرد در قاموس این نظام بدسرشت وجود دارد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران گفت: مبانی قرآنی و روایی، علم را ابزار قدرت معرفی کرده‌اند. خداوند متعال درجات علم را برای اهل علم و دانش قرار داده و علم را عامل ارتقای جایگاه امت‌ها در نظام جهانی دانسته است. در نظام اعتقادی ما، علم تضمین‌کننده قدرت دفاعی، امنیت ملی و سرمایه‌ای استراتژیک برای عبور از تهدیدهاست.

وی افزود: در گزارش جهانی نوآوری ۲۰۲۴ نیز مالکیت فکری، بودجه‌های نوآورانه و محصولات نوآورانه در اختیار کشورهای محدودی است. حتی در گزارش رسمی سازمان ملل درباره هوش مصنوعی تأکید شده که مزایای این فناوری در اختیار چند کشور خاص است و بدون حکمرانی فراگیر، شکاف‌های دیجیتال تشدید خواهد شد.

فیروز فر گفت: تجربه مقاومت ایران نشان می‌دهد که با وجود تحریم‌ها، توانسته‌ایم رشد علمی قابل‌توجهی داشته باشیم و رتبه علمی کشور را از ۵۴ به ۱۵ ارتقا دهیم؛ این دستاورد نتیجه روحیه مقاوم ایران اسلامی است.

فیروزفر در پایان با گرامیداشت یاد و خاطره شهدای اقتدار علمی کشور گفت: شهیدان علمی ما، نماد تحول‌گرایی و پیشرفت بودند و یاد آن‌ها همواره در دانشگاه زنده خواهد ماند. امروز نیز دانشگاه آزاد اسلامی با اقتدار و با مدیریت جدید، مسیر خود را با قدرت ادامه می‌دهد.

معاون پژوهش و آموزش مؤسسه انقلاب اسلامی گفت: ایران با مقاومت دانشمندان خود توانسته این مسیر را بشکند و راه را برای سایر ملت‌ها باز کند. وی در پایان سخنان خود با تاکید بر اهمیت الهام‌بخشی علم و پژوهش گفت: علم نباید برای خود نگه داشته شود؛ همان‌طور که فرموده‌اند «علی کل مسلم فریضه است» و «زکات العلم نشره». عدالت علمی، بدون مرز جنسیتی و منطقه‌ای، باید در مسیر پیشرفت کشور جاری باشد و الهام‌بخش نسل‌های آینده باشد.

معاون بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه تحریم‌ها واکنشی مقطعی نیست، گفت: غرب جهانی در چارچوب یک نظم ساختاری جدید به‌دنبال حذف شرق جهانی و اعمال سلطه علمی، اقتصادی و نظامی است.

سید رسول موسوی گفت: این نوع آپارتاید، یک نابرابری ساختاری و نظام‌مند است که به‌صورت هدفمند مانع دسترسی گروهی از کشورها و ملت‌ها به علم و فناوری می‌شود و ریشه در سازوکارهای قدرت در نظام جهانی دارد.

بیانیه همایش

«دانشگاه متعالی، عدالت پژوهشی و فناوری»

بسم‌الله الرحمن الرحیم

جهان امروز در شرایطی قرار دارد که بیش از هر زمان دیگری، علم و فناوری تعیین‌کننده سرنوشت ملت‌ها، موازنه قدرت‌ها و مسیر توسعه جوامع شده‌اند. علم، به‌عنوان زیرساخت اصلی پیشرفت پایدار، رفاه انسانی، امنیت جهانی، قدرت و توسعه در جهان معاصر شناخته می‌شود؛ با این حال، واقعیتی تلخ و نگران‌کننده را نمی‌توان نادیده گرفت: علم، به‌جای آنکه ابزاری برای رهایی و تحقق عدالت باشد، در مواردی به ابزاری برای سلطه، تبعیض و محروم‌سازی ملت‌ها تبدیل شده است.

ما بر این باوریم که سپهر علم در جهان امروز با پدیده‌ای عمیق و ساختاری به نام «آپارتاید علمی» مواجه است؛ پدیده‌ای که از طریق انحصار دانش، تحریم‌های علمی و فناوری، محدودسازی تبادل علمی، محروم‌سازی از داده‌ها و فناوری‌های راهبردی و حذف نظام‌مند نخبگان برخی کشورها اعمال می‌شود. پیامد مستقیم این وضعیت، تعمیق شکاف‌های جهانی، بازتولید نابرابری‌ها و تداوم عقب‌ماندگی تحمیلی در بخش بزرگی از جهان است؛ شکافی که از عصر صنعتی تاکنون، در قالب فاصله فزاینده میان شمال و جنوب، خود را نشان داده است.

چنین به نظر می‌رسید که با گسترش ارتباطات، توسعه فضای مجازی، انقلاب اطلاعاتی و پیشرفت رسانه‌های نوین، دسترسی برابر و عادلانه به علم و دانش برای تمامی ملت‌ها فراهم شود؛ اما تجربه جهانی نشان داد که این ابزارها نیز نتوانسته‌اند بر منطق تبعیض و انحصار غلبه کنند. امروز، آپارتاید علمی نه‌تنها از میان نرفته، بلکه در قالب‌هایی پیچیده‌تر و غیرانسانی‌تر، همچنان از سوی ساختارهای قدرت اعمال می‌شود.

همگان واقف‌اند که بخش قابل‌توجهی از عدم توسعه‌یافتگی در جهان، ریشه در همین نگاه منفعت‌طلبانه و تبعیض‌آمیز به علم و فناوری دارد؛ نگاهی که مسیرهای توسعه را به نفع گروه‌ها و دولت‌های خاص تغییر داده و میلیون‌ها انسان را از حق طبیعی دسترسی عادلانه به علم، پیشرفت، رفاه، امنیت و زندگی شایسته محروم ساخته است.

ما بر این باوریم که عدالت علمی، ضرورتی انکارناپذیر برای جهان امروز است. بدون دسترسی عادلانه به علم، دانش و فناوری در حوزه‌های آموزشی، فرهنگی، رسانه‌ای، فنی و فناورانه، نه صلحی عادلانه و پایدار محقق خواهد شد و نه توسعه‌ای متوازن شکل خواهد گرفت. جهانی که در آن علم به‌طور نابرابر توزیع شود، ناگزیر با فقر، بحران‌های اقتصادی، بی‌ثباتی و بی‌عدالتی مواجه خواهد بود.

ما بر ضرورت شکل‌گیری یک ائتلاف جهانی علیه آپارتاید علمی تأکید داریم؛ ائتلافی فراگیر، اخلاق‌محور و انسانی که با تکیه بر همبستگی جهانی و مسئولیت مشترک، برای توزیع عادلانه علم، فناوری و فرصت‌های دانشی تلاش کند. چنین ائتلافی نه یک انتخاب، بلکه پیش‌شرطی اساسی برای دستیابی به نظمی نوین و عادلانه در نظام بین‌الملل است.

مجمع جهانی صلح اسلامی اعلام می‌دارد که یکی از موانع اصلی توسعه متوازن در جهان معاصر، وجود نگاه‌ها و سیاست‌های نانوشته آپارتاید علمی است؛ سیاست‌هایی که در قالب‌هایی چون مخفی‌کاری علمی، عدم همکاری در برنامه‌های توسعه‌ای کشورهای محروم، ارائه اطلاعات ناقص، بی‌کیفیت یا منسوخ علمی و محروم‌سازی ساختاری از ظرفیت‌های دانشی اعمال می‌شود و به بازتولید نابرابری‌های جهانی دامن می‌زند.

مجمع جهانی صلح اسلامی طی سال‌های گذشته با برگزاری نشست‌ها، همایش‌ها و ابتکارات بین‌المللی، در مسیر آگاه‌سازی نخبگان و ایجاد مطالبه‌ای جهانی برای حذف آپارتاید علمی گام برداشته است؛ امروز نیز از همه دولت‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز علمی، نهادهای بین‌المللی، نخبگان، اندیشمندان و فعالان حوزه علم و فناوری در سراسر جهان دعوت می‌کند تا در این مسیر تاریخی همراه شوند؛ مسیری که به تحقق صلحی عادلانه و آینده‌ای امن و شایسته برای انسان‌ها، نسل‌های آینده و تمامی موجودات کره زمین منتهی خواهد شد.

والسلام علیکم و رحمه‌الله

دبیرخانه دائمی کنفرانس بین المللی «ائتلاف جهانی علیه آپارتاید علمی؛ برای عدالت علم و فناوری در نظم نوین جهانی»