مدیر باید وسط میدان باشد

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، وقتی به کارنامه محمدجواد تندگویان نگاه می‌کنیم، آن‌قدر نقاط روشن می‌بینیم که گویی پایانی جز شهادت برای او متصور نیست. این حقیقت، باور قدیمی را بیش از پیش تقویت می‌کند که شهدا، پیش از شهادت، **شهیدگونه زندگی کرده‌اند**.

«ماشین‌های پشت سر به دلیل گرد و خاک زیادی که برخاسته بود، با فاصله از ما حرکت می‌کردند. ما جلوی دسته سواره‌نظام ناشناس توقف کردیم، چند سرباز روی تانک مستقر بودند و مسلسل‌های‌شان را به سمت ما گرفته بودند. دستور توقف دادند؛ یکی آمد و اسامی را پرسید و ما همه خود را مهندس نفت معرفی کردیم و نام، نام پدر و پدر بزرگ را گفتیم به نحوی که دشمن پی نبرد چه افرادی را اسیر کرده است.. ما را به نقطه‌ای از نخلستان بردند که آنجا به یک جمعیت حدوداً پنجاه نفره از مردم عادی ملحق شدیم که ظاهراً حین خروج از شهر اسیر شده بودند. در آن نقطه پیراهن‌های مارا دریدند و چشم‌ها و دست‌های ما را از پشت بستند. ناگهان صدای رگبار گلوله و جیغ و داد مردم بلند شد. شهید تندگویان با ما مشورت کرد و گفت قصد دارد خود را معرفی کند و جلوی قتل‌عام مردم را بگیرد! و بی‌محابا فریاد زد: من وزیر نفت هستم! بلافاصله صدای شلیک گلوله قطع شد و از این نقطه ایشان را سوار جیپی کرده و بردند.»

وضعیت شهید تندگویان در زندان‌های بعثی

تلویزیون عراق پس از به اسارت درآمدن شهید تندگویان، در برنامه‌های خود اعلام کرد: اکنون ایرانی‌ها نه وزیر نفت دارند و نه نفت. در واقع صدام حسین که نقشه فتح ۳ روزه ایران را گرفته بود این بار با امید فلج شدن نظام اقتصادی ایران که با تحریم نفت از سوی امریکا برنامه ریزی شده بود، خود را در آستانه پیروزی می‌دید.

اما از آن طرف دولت ایران در کنار رایزنی‌های دیپلماتیک برای آزادی وزیر نفت خود که بر خلاف قوانین بین المللی دستگیر شده بود تا یک سال به امید بازگشت تندگویان، از معرفی وزیر نفت جدید به مجلس، خودداری کرد. در آن دوران کالردون برتی وزیر نفت ونزوئلا برای رفتن به عراق و دیدار همتای ایرانی خود در زندان، اعلام آمادگی کرد، که دولت عراق نپذیرفت.

در واقع رژیم بعث عراق، بیش از آنکه به دنبال بهره‌برداری نظامی از اسارت او باشد، از حیثیت نمادین تندگویان هراس داشت. پنهان‌کاری، عدم پذیرش ملاقات‌های بین‌المللی و ابهام در سرنوشت او، همه نشانه‌هایی از این واقعیت است که دشمن، قدرت معنوی چنین چهره‌ای را به‌خوبی درک کرده بود.. به نقل از برخی اسیران، وی تا مدت‌ها پس از شکست حصر آبادان (مهر ۱۳۶۰) و آزادسازی خرمشهر (خرداد ۱۳۶۱) نیز زنده بود. اما از چگونگی وضعیت اسارت و نحوه شهادت او در اردوگاه‌های اسرا، اطلاعات دقیقی در دست نیست.

شهادت

سال‌ها بعد، با وجود آزادی اسرا، از سرنوشت او خبری به دست نیامد و همسرش، خانم بتول برهان اشکوری، همراه چهار فرزندشان چشم‌انتظار بازگشت او ماندند. سرانجام در ۲۹ آذر ۱۳۷۰، پیکر پاک و بی‌جان شهید محمدجواد تندگویان، که در اثر شکنجه‌های شدید در زندان‌های رژیم بعث عراق به شهادت رسیده بود، به میهن بازگردانده شد

شهادت شهید تندگویان، اگرچه سال‌ها در ابهام باقی ماند، اما همین ابهام او را به نماد مظلومیت مدیران انقلابی تبدیل کرد. مدیری که نه در میدان نبرد نظامی، بلکه در میدان خدمت و مسئولیت به اسارت رفت و جان داد. این جایگاه، او را از یک شخصیت تاریخی صرف فراتر می‌برد و به الگویی زنده برای نسل‌های بعدی مدیران تبدیل می‌کند.

در روزگاری که مدیریت گاه با بی مسئولیتی و فاصله از میدان و ترجیح امنیت فردی همراه می‌شود، بازخوانی زندگی و شهادت محمدجواد تندگویان یادآور این حقیقت است که انقلاب اسلامی با ازخودگذشتگی مدیرانی، چون شهید محمدجواد تندگویان بالنده شده است.

پژوهشگر و نویسنده: طیبه السادات حسینی