جهش‌های یک پروتئین مشترکِ چشم و قلب زیر ذره‌بین پژوهشگران ایرانی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، پژوهشی جدید در مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک نشان می‌دهد چگونه جهش‌های خاص در پروتئین محافظ «آلفا B-کریستالین» نه‌تنها به بروز آب‌مروارید، بلکه به بیماری‌های قلبی و عصبی منجر می‌شود.

در پژوهشی که توسط لیلا رضایی صومعه، دانشجوی دکتری بیوشیمی مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک، با راهنمایی رضا یوسفی انجام شد، تأثیر چهار جهش بیماری‌زای P ۵۱ L، R ۵۶ Q، R ۱۲۳ W و R ۱۵۷ C بر روی این پروتئین کلیدی بررسی شد.

این پژوهش با عنوان «نقش جهش‌های بیماری‌زای R ۱۵۷ C، R ۱۲۳ W، R ۵۶ Q، P ۵۱ L بر ساختار، پایداری، فعالیت چاپرونی و ویژگی‌های آمیلوئیدی پروتئین آلفا B-کریستالین نوترکیب انسانی» انجام شده است.

محققان در این مطالعه، پروتئین‌های جهش‌یافته را در آزمایشگاه تولید و با استفاده از روش‌های پیشرفته خالص‌سازی و آنالیز، رفتار مولکولی آنها را بررسی کردند.

نتایج نشان داد که این جهش‌ها موجب ناپایداری ساختاری پروتئین می‌شوند و توانایی آن را در محافظت از سلول‌ها در برابر مرگ برنامه‌ریزی‌شده و جلوگیری از تجمع پروتئین‌های آسیب‌دیده کاهش می‌دهند.

همچنین، در نمونه‌های جهش‌یافته، تشکیل فیبریل‌های آمیلوئیدی، ساختار‌های پروتئینی سمی که در بیماری‌هایی مانند کاردیومیوپاتی و آلزایمر مشاهده می‌شوند، افزایش چشمگیری داشت.

این یافته‌ها توضیح می‌دهند که چرا برخی از جهش‌های ژنتیکی در پروتئین آلفا B-کریستالین، با وجود حضور گسترده آن در بافت‌هایی مانند چشم، می‌توانند به بروز بیماری‌های قلبی منجر شوند.

شناخت این سازوکار‌های مولکولی، پنجره‌ای جدید به‌سوی طراحی دارو‌ها و راهبرد‌های درمانی برای بیماری‌های ناشی از تجمع پروتئین‌های ناپایدار می‌گشاید.

پروتئین «آلفا B-کریستالین» همچون نگهبانی در بدن عمل می‌کند که با جلوگیری از تخریب و چسبیدن پروتئین‌های دیگر، به حفظ سلامت سلول‌ها به‌ویژه در لنز چشم کمک می‌کند. اما هنگامی که ساختار این پروتئین در اثر جهش‌های ژنتیکی تغییر کند، عملکرد محافظتی آن مختل شده و می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌هایی، چون آب‌مروارید، نارسایی قلبی، تحلیل عضلانی و حتی اختلالات عصبی شود.

این تحقیق گامی اساسی در درک ارتباط بین اختلال در پروتئین‌های چشمی و بیماری‌های سیستمیک است و امید می‌رود که با توسعه‌یافته‌های آن، زمینه برای درمان‌های هدفمندتر در آینده فراهم شود.