«کوثر» از پایگاه روسی به فضا می‌رود؛ ماهواره ایرانی پایش کشاورزی در هفتم دی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مدیر عامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان از پرتاب ماهواره کوثر در روز ۷ دی از پایگاه وستوچنی روسیه خبر داد و گفت: این ماهواره نسخه تجمیع‌شده نسل دوم ماهواره‌های «کوثر-۱» و «هدهد-۱» است که برای اجرای ماموریت پایش بخش کشاورزی طراحی شده و برای دریافت بهتر تصاویر آن   ایستگاه زمینی تاسیس کردیم که کل این ایستگاه  را محققان این شرکت اجرایی کرده اند.

دکتر حسین شهرابی، مجری طرح اظهار کرد: هفتم دی‌ماه، ماهواره «کوثر» ارتقاءیافته این شرکت به مدار تزریق خواهد شد و این ماهواره در واقع نسخه تجمیع‌شده نسل دوم ماهواره‌های «کوثر-۱» و «هدهد-۱» به شمار می‌رود.

وی با تاکید بر اینکه کوثر ۱.۵ ترکیب ماموریت تصویربرداری و اینترنت اشیاء برای هوشمندسازی کشاورزی است، افزود: ماهواره «کوثر-۱» با مأموریت سنجشی و ماهواره «هدهد-۱» با مأموریت اینترنت اشیاء طراحی و ساخته شده‌اند و پرتابی که سال گذشته انجام شد، از نظر معیار‌های موفقیت، برای ماهواره کوثر بیش از ۷۰ درصد و برای ماهواره هدهد بیش از ۹۰ درصد موفقیت‌آمیز بود.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان اظهار کرد: با وجود این، از نظر تصویربرداری، در ماهواره «کوثر-۱» به تثبیت مطلوب نرسیدیم، اما در ویرایش جدید ماهواره کوثر که اکنون در نوبت پرتاب قرار دارد، هم نقاط ضعف برطرف شده و هم تلاش کرده‌ایم نقاط قوت دو ماهواره قبلی شرکت، یعنی هدهد و کوثر را با یکدیگر تجمیع کنیم و امیدواریم به اهداف مورد نظر دست پیدا کنیم.

شهرابی خاطرنشان کرد: از نظر ما، چه ماهواره «کوثر-۱»، چه «هدهد-۱» و چه نمونه ارتقاءیافته کوثر، همگی ماهواره‌های نمایش فناوری در مدار محسوب می‌شوند و این پروژه‌ها باید ما را برای توسعه یک منظومه ماهواره‌ای آماده کنند. از تجمیع ماهواره‌های «کوثر-۱» و «هدهد-۱»، ماهواره ارتقاءیافته کوثر متولد شد که به‌صورت همزمان مأموریت تصویربرداری و مأموریت اینترنت اشیاء را در خود دارد.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان افزود: هدف این مأموریت‌ها با محوریت کشاورزی دقیق تعریف شده است تا بتوانیم با استفاده از تصاویر ماهواره «کوثر ۱.۵»، تحلیل سلامت گیاه و سایر تحلیل‌های مورد نیاز مزارع کشاورزی را انجام دهیم و همچنین به کمک اینترنت اشیاء، به فرآیند‌های هوشمندسازی مزارع به‌ویژه در مناطقی که به دلیل فاصله زیاد از شبکه‌های مخابرات زمینی از پوشش ارتباطی مناسبی برخوردار نیستند، کمک کنیم.

شهرابی ادامه داد: معمولاً در فرآیند‌های هوشمندسازی، زیرساخت مخابرات یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌هاست که می‌تواند نقش اساسی در پیشبرد این فرآیند‌ها ایفا کند.

وی گفت: ما این دو مأموریت را مدنظر قرار داده‌ایم، اما خودمان نیز واقف هستیم که تحقق کامل این مأموریت‌ها نیازمند تکثیر ماهواره است و تعداد ماهواره‌ها باید افزایش یابد؛ همچنین در حوزه ساختار‌های ماهواره‌ای به تنوع تصاویر، تنوع طیفی و حتی قابلیت‌های متنوع مخابراتی در باند‌های مختلف نیاز خواهیم داشت.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان تأکید کرد: از همه مهم‌تر، انجام کار‌های میدانی است و حوزه‌های فضایی می‌توانند به‌عنوان یک نخ تسبیح عمل کنند که این بخش‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند.

شهرابی افزود: قطعاً همه آنچه از این حوزه انتظار داریم، تنها از مسیر فضا محقق نمی‌شود و لازم است با فرآیند‌های میدانی، صنایع دیگر، شرکت‌های مختلف و سایر فعالان این حوزه همکاری کنیم تا در نهایت به یک کار جامع و اثرگذار برسیم.

راه‌اندازی ایستگاه زمینی اختصاصی؛ گامی مهم در کنترل و پایش ماهواره‌های ایرانی

مجری طرح های ماهواره‌های کوثر و هدهد، با اشاره به تقویت ضعف‌های فناوری در نسخه جدید «کوثر»، گفت: یکی از مشکلاتی که در نسخه‌های قبلی داشتیم، مربوط به ایستگاه زمینی بود؛ به‌طوری‌که در پرتاب قبلی از ظرفیت ایستگاه‌های زمینی موجود استفاده کردیم، اما این ایستگاه‌ها با پشکلاتی مواجه بودند که در حین عملیات خود را نشان دادند.

وی افزود: به همین دلیل، شرکت ما در حال راه‌اندازی یک ایستگاه زمینی مجزا است که به‌طور کامل توسط خود شرکت ساخته شده و این موضوع باعث می‌شود خیال ما از نظر  آزمایش ها راحت‌تر باشد و با اعتماد بیشتری به نتایج طراحی‌ها تکیه کنیم.

مجری طرح های ماهواره‌های کوثر و هدهد ادامه داد: مشکل دیگری که با آن مواجه بودیم، به حوزه کنترل وضعیت ماهواره بازمی‌گشت؛ به‌گونه‌ای که به دلیل وجود برخی مشکلات در این بخش، نتوانستیم ماهواره را به‌طور کامل و پایدار به سمت زمین نگه داریم.

شهرابی گفت: این مسئله باعث می‌شد که در برخی مواقع، ضمن اینکه امکان تصویربرداری مناسب فراهم نمی‌شد، ماهواره به سمت خورشید قرار بگیرد و همین موضوع موجب برهم خوردن تراز انرژی در ماهواره شود؛ به این معنا که تعادل میان میزان جذب انرژی خورشیدی دچار اختلال می‌شد.

وی افزود: نکته دیگر در حوزه تصویربرداری این بود که ما دو دوربین رنگی و نزدیک مادون قرمز داشتیم که میزان تفکیک‌پذیری این دو دوربین با یکدیگر متفاوت بود، در حالی که برای کاربردی که مدنظر داشتیم، بهتر بود تفکیک‌پذیری این دو دوربین برابر باشد.

ایستگاه زمینی جدید و لینک‌های مخابراتی پیشرفته، نقاط ضعف کوثر را تقویت کردند

مجری طرح های ماهواره‌های کوثر و هدهد تأکید کرد: در نمونه جدید ماهواره، این موضوع اصلاح شده و با استفاده از لنز‌های مناسب‌تر که موفق به تهیه آنها شدیم، عملاً تفکیک‌پذیری دو دوربین به اعداد آزمایشگاهی و مقادیر طراحی مدنظر خودمان نزدیک شده است. این موارد از جمله نکات مهمی است که در نسخه جدید ماهواره انجام شده و نقش مؤثری در بهبود عملکرد فناوری آن دارد.

شهرابی در تشریح اقدامات انجام‌شده برای بهبود مدیریت و کنترل وضعیت ماهواره کوثر، گفت: برای اینکه بتوانیم مدیریت و کنترل وضعیت بهتری روی ماهواره داشته باشیم، یک لینک مخابراتی ویژه به سامانه اضافه کردیم تا حتی در صورت نیاز، امکان به‌روزرسانی کامل برنامه کنترل وضعیت ماهواره از روی زمین فراهم باشد. این موضوع یکی از نکاتی بود که در طراحی و ساخت نسخه جدید ماهواره به‌طور جدی مدنظر قرار دادیم تا انعطاف‌پذیری و قابلیت اطمینان سامانه افزایش پیدا کند.

مجری طرح های ماهواره‌های کوثر و هدهد، ادامه داد: از نظر لینک‌های مخابراتی، در ماهواره‌های «هدهد-۱» و «کوثر-۱» سه نوع لینک مخابراتی با سازندگان مختلف در اختیار داشتیم که دو مورد از این سه لینک را شرکت ما ساخته بود و یکی از لینک‌ها نیز قابلیت ارتباط با ایستگاه‌های بین‌المللی را داشت.

شهرابی گفت: در نسخه ویرایش جدید ماهواره، این قابلیت در نظر گرفته شده است که از بهترین لینک‌های مخابراتی نسخه‌های قبلی استفاده شود و همزمان امکان برقراری ارتباط بین‌المللی نیز برای ماهواره فراهم شده و اینها بخش عمده اقداماتی است که در حوزه بهینه‌سازی‌ها انجام داده‌ایم و امیدواریم با اجرای این اصلاحات، گام بزرگ دیگری در مسیر نزدیک شدن به توسعه یک منظومه ماهواره‌ای برداشته شود.

شهرابی در خصوص آخرین وضعیت ماهواره «کوثر۱.۵»، گفت: این ماهواره تحویل داده شده و مراحل پرتاب آن طبق روال پیش‌بینی‌شده در حال انجام است.

توسعه ایستگاه‌های زمینی فضایی در دستور کار بخش خصوصی

شهرابی با بیان اینکه ماهواره‌ها برای کنترل و پایش نیازمند مجموعه‌ای از ایستگاه‌های زمینی هستند، گفت: برای انجام عملیات کنترل ماهواره، معمولاً از مجموعه‌ای از ایستگاه‌ها استفاده می‌شود که به آن سامانه «TT&C» (کنترل، رهگیری و فرماندهی) گفته می‌شود. در این ایستگاه‌ها، اطلاعات مربوط به قابلیت‌ها و وضعیت سلامت ماهواره به‌صورت داده به زمین مخابره می‌شود و در صورتی که نیاز به انجام فرآیند‌های اصلاحی یا عملیاتی روی ماهواره وجود داشته باشد، فرامین لازم از طریق ایستگاه‌های زمینی به ماهواره ارسال می‌شود.

مجری پروژه‌های ماهواره‌های کوثر و هدهد ادامه داد: سازندگان ماهواره معمولاً از این ایستگاه‌ها برای مدیریت و کنترل ماهواره استفاده می‌کنند تا بتوانند به‌صورت مستمر وضعیت آن را پایش کنند.

شهرابی گفت: ما تلاش کردیم در این بخش از زیرساخت‌های موجود استفاده کنیم و به‌سمت ایجاد زیرساخت‌های جدید نرویم، اما در پرتاب فعلی، یک ایستگاه زمینی اختصاصی را به این شبکه اضافه می‌کنیم که ساخت مجموعه ما است.

وی افزود: نکته دیگر مربوط به دریافت تصاویر ماهواره‌ای است؛ در جایی که نیاز به ارسال داده‌های حجیم تصویری به زمین وجود دارد، علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های داخلی، تلاش کرده‌ایم با شبکه‌های بین‌المللی نیز قرارداد‌های دریافت تصویر منعقد کنیم.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان ادامه داد: اضافه شدن این شبکه‌های بین‌المللی به ظرفیت داخلی کمک می‌کند تا هم قابلیت اطمینان دریافت تصاویر افزایش یابد و هم بتوانیم با استفاده از تعداد بیشتری ایستگاه، حجم بالاتری از تصاویر را از ماهواره دریافت کنیم.

امکان ارسال پیام‌های مردمی از طریق ماهواره کوثر از فضا به سراسر دنیا

شهرابی تاکید کرد: ما با افتخار از آغاز پویش «پیام امید ما از فضا» خبر می‌دهیم؛ پویشی که با هدف افزایش مشارکت عمومی در فعالیت‌های فضایی و ایجاد تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد برای علاقه‌مندان این حوزه طراحی و اجرا شده است. در چارچوب این پویش، ماهواره «کوثر» که در تاریخ ۷ دی‌ماه از پایگاه پرتاب در کشور روسیه به فضا پرتاب خواهد شد، پس از استقرار موفق در مدار عملیاتی، امکان دریافت و پخش پیام‌های ثبت‌شده کاربران را فراهم می‌کند و به بستری برای انتقال پیام‌های مردمی از فضا به زمین تبدیل خواهد شد.

مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان ادامه داد: پس از پرتاب ماهواره و قرارگیری آن در مدار تعیین‌شده، پیام‌های ثبت‌شده از طریق ایستگاه زمینی ما به ماهواره ارسال می‌شوند. ماهواره «کوثر» این پیام‌ها را در قالب یک زمان‌بندی مشخص و به‌صورت فراگیر به سمت زمین مخابره می‌کند. ایستگاه‌های زمینی دریافت‌کننده، این پیام‌ها را دریافت کرده و نتایج نهایی پس از پردازش، در وب‌سایت ما برای مشاهده عموم منتشر خواهد شد.

به گفته وی پویش «پیام امید ما از فضا» بخشی از تلاش ما برای توسعه فعالیت‌های فضایی، ترویج علم و فناوری و ایجاد ارتباطی ملموس میان مردم و صنعت فضایی کشور است. امیدواریم این پویش، تجربه‌ای الهام‌بخش برای علاقه‌مندان و گامی مؤثر در مسیر آشنایی عمومی با توانمندی‌های فضایی باشد.

پرتاب نمونه ارتقاءیافته کوثر تا ۶ روز دیگر

مجری پروژه‌های ماهواره‌های کوثر و هدهد، با بیان اینکه ماهواره «کوثر» روز ۷ دی از پایگاه «وستوچنی» روسیه به مدار تزریق می‌شود، گفت: پرتابگر این ماهواره، سایوز است.

وی افزود: دو نهاد معاونت علمی ریاست‌جمهوری و سازمان فضایی، جزء حامیان اصلی پروژه بودند و حمایت‌های مالی خود را ارائه کردند و به نظر می‌رسد که این حمایت‌ها نه تنها برای ما، بلکه برای تمامی شرکت‌های فعال در این عرصه ادامه داشته باشد.

شهرابی با اشاره به چالش‌های شرکت‌های فعال در حوزه فضایی، گفت: پروژه‌های فضایی دو ریسک عمده از نگاه بهره‌برداری دارند؛ اول ریسک فناوری که به دلیل پیچیدگی کار، نیازمند انجام تحقیقات و تست‌های متعدد است تا گزینه‌های مختلف پرتاب و نتایج آن ارزیابی شود.

وی افزود: ریسک دوم مربوط به بازار است. با وجود همه مشکلات و دردسرها، پروژه آماده شده است، اما همواره این سؤال مطرح می‌شود که آیا مشتری برای محصول وجود دارد یا خیر، میزان صبر مشتری چقدر است و فاصله نقطه‌ای که در آن هستیم با نقطه‌ای که مشتری نیاز دارد، چقدر است. این مسائل اهمیت زیادی دارند؛ برای مثال با تک ماهواره نمی‌توان نیاز‌های کشاورزی را پوشش داد، زیرا کشاورز تمایل دارد هفته‌ای یک بار محصولات خود را پایش کند، اما با تک ماهواره، ممکن است دو تا سه ماه طول بکشد تا یک منطقه مجدداً پایش شود.

شهرابی گفت: این فاصله بین شرایط فعلی و نیاز واقعی جامعه باید پر شود و در برخی موارد باید صبر ایجاد کرد تا این فاصله کاهش یابد.

حمایت سازمان فضایی از بازار و پوشش ریسک فناوری

مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان افزود: در حال حاضر، معاونت علمی ریاست‌جمهوری به‌عنوان یکی از نهاد‌های حاکمیتی می‌تواند در پوشش ریسک فناوری کمک کند و سازمان فضایی و سایر نهاد‌های مرتبط مانند وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌توانند در بخش بازار و توسعه مأموریت‌های اینترنت اشیاء نقش داشته باشند.

شهرابی گفت: در قراردادی که تاکنون داشتیم، سازمان فضایی با پیش‌خرید تصاویر ماهواره «کوثر» کمک کرده است تا خلأ بازار تا حدی پوشش داده شود، اما این بدان معنا نیست که در شرایط ایده‌آل قرار داریم؛ هنوز ریسک‌های فناوری وجود دارد و اگرچه قوانین، به ویژه قانون برنامه هفتم توسعه، دولت را موظف کرده است که برای شرکت‌های خصوصی فعال در منظومه‌های ماهواره‌ای پوشش ریسک فراهم کند، اما تاکنون راهکار اجرایی مشخص ارائه نشده است.

وی افزود: تلاش می‌کنیم با کمک معاونت علمی و سازمان فضایی این موضوعات حل شود تا الگویی برای دیگر شرکت‌های فعال در این عرصه ایجاد شود.

شهرابی در پاسخ به این سؤال که آیا پوشش ریسک مربوط به سازمان فضایی است یا معاونت علمی ریاست‌جمهوری، گفت: شاید بتوان گفت مربوط به هر دو نهاد است، اما از آنجا که پوشش ریسک عمدتاً شامل بیمه، منابع مالی و مسائل مشابه است، از نظر قوانین، معاونت علمی به این موضوع نزدیک‌تر است. با این حال، قوانین موجود هنوز مناسب شرایط فعلی حوزه فضایی نیست و قطعا باید بین سازمان فضایی و معاونت علمی به یک راهکار جدید برسند تا پوشش ریسک به‌صورت واقعی برای شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شود.

وی افزود: این پوشش ریسک به معنای ایجاد وابستگی برای شرکت‌های دانش‌بنیان نیست و هدف این نیست که هر شرکتی که ادعایی در حوزه فضایی دارد، حمایت شود؛ ما نیز به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان چنین انتظاری نداریم.

مجری طرح های ماهواره‌های کوثر و هدهد، در تشریح نحوه پوشش ریسک فناوری، گفت: الان سر قراردادها، ضمانت‌نامه سپرده‌ایم و تعهد داده‌ایم که کار ما باید موفقیت‌آمیز باشد و منظور ما از پوشش ریسک فناوری این است که شرکتی که کار خود را به‌درستی انجام می‌دهد، ریسک ناشی از ذات فناوری مدیریت شود، نه ریسک ناشی از کوتاهی شرکت‌های دانش‌بنیان.

وی افزود: طبق قانون، همه نهاد‌ها باید کمک کنند تا این ریسک مدیریت شود و این ریسک نباید تنها بر عهده یک شرکت دانش‌بنیان باشد، بلکه پذیرش آن باید از سوی تمام ذی‌نفعان صورت گیرد.