۸۰۰ هزار نفر در صف انتظار وام ازدواج و فرزندآوری

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، همزمان با تقدیم لایحه بودجه دولت به مجلس شورای اسلامی، گفتگوی ویژه خبری با حضور آقایان سید فرید موسوی نماینده مجلس شورای اسلامی، حسین قربانزاده مشاور رئیس مجلس شورای اسلامی و محمدمنان رئیسی نماینده مجلس شورای اسلامی موضوع « برنامه ریزی برای بهبود شرایط اقتصادی » را برسی کردند. متن کامل این برنامه به شرح زیر است.

سؤال: آقای موسوی، آنچه از جلسه غیرعلنی مجلس شورای اسلامی می‌شود گفت را بفرمایید؟ 

موسوی: وضعیت اقتصادی از هر زاویه‌ای که نگاه کنیم متأسفانه به هیچ عنوان قابل دفاع نیست و فشاری که روی خانوار‌ها و مردم عزیز است، غیرقابل دفاع است. به هر حال وضعیتی که حداث شده نتیجه سیاست‌ها و مسیری است که دولت‌ها و مجلس‌ها با هم طی کرده‌اند و به اینجا رسیده‌ایم. امروز جلسه مشترکی حدود ۴ ساعت با حضور وزراء درخصوص علت یابی و راهکار‌هایی که برای برون رفت از وضعیت جاری باید داشته باشیم برگزار شد. تقریباً بیشتر وزرای درگیر در موضوع معیشت، وزیر کشاورزی، وزیر کار، وزیر صنعت و دستگاه‌های نظارتی مثل وزارت دادگستری، سازمان تعزیرات و وزارت اقتصاد و بانک مرکزی حضور داشتند. همکاران ما و رؤسای کمیسیون‌ها نقطه نظرات خودشان را بیان کردند. تقریباً همه متفق القول بودند.

سؤال: سؤال‌ها و ابهامات نمایندگان پاسخ داد شد؟ 

موسوی: یکی اینکه نمی‌توانیم تأثیر تحریم‌ها و محدودیت‌های بین المللی که بر اقتصاد است را کتمان کنیم. یکی از شدیدترین تحریم‌ها را که علیه یک ملت می‌تواند اعمال شود امروز درگیر کشور ما است. پیچیده‌تر و هوشمندتر شده است. ولی در داخل آن آرایش نظامی که در برابر این تحریم‌ها باید دوستان داشتند، به نظر می‌رسد که آن آرایش مناسب این تحریم‌ها و این محدودیت‌هایی که اعمال می‌شود نیست، چون ناهماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی کاملاً مشهود بود. ضعف و نشر اطلاعاتی که دراختیار تصمیم گیران قرار می‌گیرد، دچار چالش جدی است. چون ما یکسری اطلاعات پراکنده در جا‌هایی که باید در اختیار تصمیم گیر قرار بگیرد، امروز مشخص شد که قرار ندارد. کمیته مشترکی بین مجلس و وزرای اقتصادی و رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و رئیس کمیسیون اقتصاد که عضو سران اقتصادی هستند، چند ماهی است که تشکیل شده است. امروزدوستان نقشه راه ۱۷ بندی را در راستای برون رفت از وضعیت جاری ترسیم کردند. آقای پورمحمدی هم به این قضیه اشاره کردند و یکی از بخش‌های آن ۱۷ بند در لایحه دولت تلاش کرده که منعکس کند. نکته مهم اینکه معیشت مردم خط قرمز نمایندگان ملت است و به هیچ عنوان هیچ عاملی نمی تواند این را تحت الشعاع قرار دهد و همه به دنبال این هستیم که وضعیت فعلی که است و قابل دفاع نیست در حوزه معیشت بتوانیم پوشش دهیم. در جامعه چه فرهنگیان و نظامیان و کارمندان، الان با افرادی مواجه هستیم که کار دارند ولی فقیر حساب می‌شوند. 

سؤال: آقای رئیسی، شما از منظر خودتان این جلسه غیر علنی را بررسی کنید؟

رئیسی: امروز صبح خدمت شش نفر از وزراء و رئیس بانک مرکزی بودیم. هر کدام از وزراء متناسب با مأموریت خودشان یک گزارشی را دادند. تأکید وزراء روی این بود که کشور بخاطر شرایط خاصی که با آن مواجه شده است، تحریم‌ها و بعد از اسنپ بک، منابعی که پیش بینی می‌شده است، درست محقق نشده است. مثلاً درخصوص نفت که یک بخش مهمی از بودجه دولت را تشکیل می‌دهد، برای امسال پیش بینی شد حدود ۴۲ میلیارد دلار برآورد شده بود، برآوردی که در پایان سال می‌شود حدود ۳۲ میلیارد دلار فروش نفت محقق می‌شود، یعنی چیزی حدود ۱۰ میلیارد دلار از آن چیزی که پیش بینی شده است کمتر است. دلایل مختلف دارد یکی اینکه قیمت نفت یک مقدار افت پیدا کرده است، از بشکه‌ای ۶۰ یا ۷۰ دلار به ۵۰ و خورده‌ای دلار رسیده است و یک بخشی به این برمی گردد که آن مقدار فروشی که داشتیم یک مقداری افت پیدا کرده است و این باعث می‌شود که بخشی از درآمد‌های دولت از دست برود. در بحث‌های دیگر هم مثل بحث مالیات ها، چون کسب و کار‌ها یک مقدار دچار چالش شد، صنایع درخواست امحال دارند و درخواست بخشودگی مالیاتی دارند و این روی تحقق منابع دولت تأثیر می‌گذارد. با وجود این کاسته‌ای که وجود دارد، بررسی کرده‌ام واقعاً راه حل‌هایی وجود دارد، اگر دوستان پیگیری کنند کشور بن بست ندارد، چون کشور ما ظرفیت‌های متعددی دارد. یکی از مسائلی هم که دولت با آن مواجه است یک وحدت رویه‌ای وجود ندارد، تیم اقتصادی دولت الان فرمانده اش مشخص نیست چه کسی است. بانک مرکزی یک متد را دنبال می‌کند، وزارت اقتصاد یک متد را دنبال می‌کند، خود نهاد شاید بینابین بخواهد و یک نفر باید فرماندهی اقتصادی دولت را عهده دار شود و مسئولیت را از او بخواهیم. الان دلار بالا می‌رود ما به رئیس بانک مرکزی می‌گوییم ایشان ممکن است بگوید وزیر اقتصاد یه همچنین ایده‌ای داشته است، به وزیر اقتصاد می‌گوییم می‌گوید مسئول آن رئیس بانک مرکزی است، نتیجه این می‌شود که امروز قیمت سکه ۱۴۸ میلیون تومان شده است.

سؤال: آقای قربانزاده، نگاه تان را در این خصوص را بفرمایید و تا چه حد این تیم را قوی می‌بینید؟

قربانزاده: بدیهی است وقتی تیم اقتصادی قرار است پلنی را اجرا کنند که کل کشور متأثر شود باید هماهنگ عمل کنند و باید برنامه منسجم داشته باشند و باید تعصب ساختاری خودش را نداشته باشند، والا هر کسی موضوعاتی را به سمت خودش می‌کشد. در اکثر دولت‌ها هم متأسفانه اینچنین بوده است و در این دولت هم به ترتیب است. روشن است وزیر اقتصاد علاقمند است که بازار سرمایه جان بگیرد، چون زیرمجموعه آن است، بانک مرکزی متولی تورم است و دوست دارد تا حد امکان خلق نقدینگی محدود شود و بدهی‌های دولت را بانک مرکزی متولی اش نباشد. از آن طرف هم بالعکس سازمان برنامه و بودجه دوست دارد کسری بودجه را از محل خلق نقدینگی چه رشد پای پولی و چه فشار به بانک‌ها که اوراق دولتی را به اشکال مختلف بخرند. اینها منافع متعارض سازمانی است چه کسی باید اینها را باید با هم هماهنگ کند که یک بسته واحدی ارائه شود که هماهنگ فعال اقتصادی و عموم مردم، بدانند. همه دنیا یک مجموعه هماهنگی که اصطلاحاً به آن شورای ثابت مالی می‌گویند و همین اعضاء درگیر آن هستند. کسی که متولی بانک مرکزی است، حوزه وزرات اقتصاد و حوزه بودجه دولت را تولیت می‌کند، آنجا شاه نرخ اقتصادی کشور که نرخ بهره است، تعیین می‌شود. آنجا است که مناسبات دولت نسبت به انتشار اوراق آن معلوم می‌شود که تا چه میزان است و براساس آن تعیین و تکلیف می‌شود، حالا دیگر صنعت و تولید و اینها نسبت خودشان را تعیین می‌کنند. 

سؤال: این رفت و برگشت‌ها به نظر شما در لایحه منعکس شده؟ آن شورایی که شما می‌گویید شاید مشورتی از وزیر صمت یا اینها گرفته است؟ 

قربانزاده: اینکه در دولت تصویب می‌شود، بودجه روال خودش را دارد. داریم در مورد اتاق فرماندهی اقتصادی صحبت می‌کنیم، اتاق فرماندهی اقتصادی با تصویب بودجه متفاوت است. چه در تصویب بودجه، چه در طول سال بعنوان یک تولیت مستمری که رصد و پایش می‌کند و براساس آن همه نگاه بازار و اقتصاد به این است که دولت قرار است پای حرف خودش بماند یا خیر؟ فدرال رزرو، لحظه‌ای که نرخ بهره را تعیین می کند بعد از آن همه نسبت خودشان را تعیین می‌کنند و می‌گویند پس من باید اینقدر تسهیلات تقاضا کنم، چون سرمایه در گردش من با اینقدر معنی پیدا می‌کند. ولی ما یک هدفی را تعیین می‌کنیم ولی همان بودجه را هم رعایت نمی‌کنیم. 

سؤال: آقای موسوی، یکی از آن مواردی که به نظر می‌آید می‌شود روی آن اقدامی کرد، نارتزای بانک‌ها است که یکی از عوامل اصلی تورم است و آقای قائم پناه می‌گفتند که دو سوم از تورم ناشی از ناترازی بانک‌ها است که اعداد و درصد‌ها متفاوت است. این کار به نظر می‌آید شدنی است. این تسهیلاتی که بانک‌ها به بنگاه‌های خودشان، به سهامداران خودشان می‌دهند روی اینها در مجلس بررسی کرده‌اید؟ 

موسوی: فکر می‌کنم اگر بخواهیم صرفاً بانک‌ها را متهم اصلی این قضیه معرفی کنیم و ناترازی و اهدای تسهیلات به شرکت‌های خودشان، پاک کردن صورت مسئله است. مدتی گفتیم به بانک آینده فلان و اینها و بعد گفتیم بانک آینده منحل شد و بعد آمدیم و می‌گوییم نمی‌دانیم سند این برای چه کسی است و با بانک ملی ادغام اش کرده‌ایم. همه موضوع شبکه بانکی نیست. بله تخلف و خطا است ولی اینکه همه شبکه بانکی را بگوییم که مشکل الان اقتصاد است و همه تورم از آنها است فکر می‌کنم صورت مسئله را درست تعریف نکرده‌ایم. الان در شبکه بانکی چند سالی است که کنترل ترازنامه اتفاق می‌افتد. ناترازی‌هایی که است ناشی از کسری بودجه‌ای است که دولت دارد. درخصوص کسری بودجه هم دولت متهم است و هم ما در مجلس اخلال داریم. شبکه بانکی هم زیرسیستمی از کل سیستم اقتصادی کشور است. در بحث مولدسازی در خیلی از جا‌ها اراده‌هایی نمی‌بینیم. الان یکی از راهکار‌ها برای برون رفت از وضعیت جاری، تقویت مولدسازی است. مثلاً می‌خواهیم معیشت مردم را درست کنیم. اولین نکته این را می‌گوییم که مالیات ارزش افزوده را ۲ درصد بالا ببریم، درحالی که مولدسازی یکی از این راه‌ها است. الان شبکه بانکی، مولدسازی را شروع کرده است. الان یکی از بانک ها، یک سوم هلدینگ دارویی خودش را واگذار کرده است. یکی از پتروشیمی‌های بزرگ خودش را واگذار کرد ه است. در خیلی از وزارتخانه‌ها می‌بینیم که اموال آنها همانطور کنار دریای خزر مانده است. علت یابی درستی انجام نداده‌ایم. بانکداری هم یکی از صنایعی است که در همه کشور‌ها محبوب مردم نیست. این را پیدا می‌کنیم و می‌گوییم این است. ولی واقعیت، تا الان خطا رفته‌ایم.

سؤال: آقای رئیسی بفرمایید؟

رئیسی: بله. همه مشکل بانک‌ها نیستند ولی بخشی از مشکل هستند. الان مجموعاً حجم نقدینگی موجود در کشور حدود ۱۲ هزار همت است. از این عدد فقط ۲ درصد آن را بانک مرکزی اسکناس چاپ کرده و ۹۸ درصد این پول غیرواقعی است و پولی وجود ندارد. نقدینگی است که بانک‌ها  روزانه خلق پول می‌کنند. پارسال حدود ۷ تا ۸ هزار میلیارد تومان خلق پول می‌شد. عددی که هفته پیش چک کردم، این عدد به ۱۳ هزار میلیارد تومان در روز رسیده است. مشکل این است که بخش عمده این پول را بانک‌ها خلق می کمنند. به ویژه بانک‌های خصوصی که مجوز می‌گیرند. وقتی مجوز به بانک خصوصی می‌دهند، برای خلق پول مجوز می‌دهید و این خلق پول و تسهیلاتی که در شبکه بانکی توزیع می‌شود، در بانک‌های خصوصی است که ما رصد کردیم. متأسفانه در برخی بانک‌ها بخش عمده آن به افراد وابسته به خودشان اختصاص داده می‌شود. یک مورد آن بانک آینده بود که منحل شد و دیر هم بود. برای همین می‌گوییم بانک‌های خصوصی مدیریت شوند که بانک های آینده دیگری شکل نگیرد. همین بانک‌ها وقتی نوبت به تسهیلات خرد می‌شود، مثل تسهیلات ازدواج، تسهیلات فرزندآوری، تسهیلات مسکن، می‌گویند ناتراز هستیم. عدد سال ۱۴۰۲ را درآورده‌ام. این گزارش رسمی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس است. شبکه بانکی کشور در سال ۱۴۰۲ مجموعاً ۵ هزار و ۶۰۰ همت تسهیلات داده است. از این عدد فقط ۲۰۷ همت آن به تسهیلات اجتماعی اختصاص داده شده است. مثل وام ازدواج و فرزندآوری که می‌شود زیر ۳ درصد، بعد الان چند هزار نفر در نوبت دریافت وام ازدواج و فرزندآوری هستند؟ عددی که من دارم الان بیش از ۸۰۰ هزار نفر در نوبت هستند، برای عددی که زیر ۳ درصد از مجموعه تسهیلات شبکه بانکی است. الان بحث معیشت مالی است. الان مشکل روی توزیع منابع است. اینکه گفتم ما بن بست نداریم، با همین وضعیت بودجه انقباضی، تحریم‌ها و عدم فروش نفت پیش بینی شده، همین شبکه بانکی را بتوانیم درست مدیریت کنیم. یکی از بانک‌های خصوصی، عدد آن را همین امروز دریافت کرده‌ام. در گزارش بهار ۱۴۰۴، ۹۰ درصد سود ناخالص این بانک صرف هزینه‌های اداری و عمومی اش شده است. این بانک کلاً در کل کشور ۳ هزار و ۲۰۰ پرسنل دارد. در شش ماهه اول به این ۳ هزار و ۲۰۰ پرسنل، مجموعاً ۲ هزار و ۵۶۲ میلیارد تومان حقوق و مزایا به کارکنان داده است. یعنی در ماه به هر کارمندش به طور متوسط بالای ۱۳۰ میلیون تومان حقوق و مزایا داده است. وقتی این منابع خلق پول می کنند، این منابع باید در خدمت تولید و اینها بیاید.

موسوی: در همه جا خطا است و شبکه بانکی هم از این قضیه مستثنی نیست. شبکه بانکی توسعه کشور را هم رقم زده است. خیلی از بانک‌های ما منظم هستند. سیاست‌های ما هم درخصوص بانک‌ها با چالش مواجه است. کجای دنیا یکساله و دو ساله تأمین مالی  می‌شود؟ تسهیلات ۲۰ ساله می‌دهند. قوانین ما هم همان عامل ناترازی است. فکر کنید یکساله باید تأمین مالی کنید. تسهیلات ۲۰ ساله بدهید. در هیچ جای دنیا چنین ادبیاتی نداریم. شبکه بانکی یک بخش قضیه است و عدم تغییر رویه‌های دولت در مولد سازی یک قضیه. بحث‌های مالیات و معافیت‌های عجیبی که در بودجه می‌دهیم، در بودجه ۱۴۰۴ به اندازه همان میزان مالیاتی که معافیت دادیم، همان قدر مالیاتی است که جذب کرده‌ایم. اینها کنار هم هستند.

سؤال: آقای قربانزاده، اگر بگوییم دو سوم تورم ناشی از ناترازی بانک‌ها است دیگر واقعاً نمی‌شود با این ادبیات آن را جمع کرد.

قربانزاده: ورودی اقتصاد پول و نقدینگی است، خروجی آن باید کالا و خدمت تولید شود. یا کسی که نمی‌تواند تحرکی داشته باشد باید ورودی اش را کم کند. کسی که ورودی اش زیاد است باید سوخت و سازش را زیاد کند. اقتصاد یا باید خلق نقدینگی را کم کند و یا باید نقدینگی که تولید می‌شود را به کالا و خدمات تبدیل کند. در غیر اینصورت تورم می‌شود. در نظام بانکی خلق نقدینگی اتفاق می‌افتد. این تفاوت نظر دو بزرگوار، آقای موسوی بانک مسکن را می‌گوید، می‌گوید ۲۰ ساله. آقای رئیسی هم بانک خصوصی را می‌گوید. یعنی این فرد چراغ قرمز را تغییر داده و از این به بعد کلاً سبز است. یعنی کارخانه چاپ پول را در بانک گذاشته است. زمانی این را بانک سپه می‌دهد می‌گوییم برای نان داده‌ای. بانک مسکن می‌دهد می‌گوییم برای مسکن داده‌ای. باز هم آن ناترازی است، ولی بالاخره ۸۵ میلیون نفر را همینطوری گفته‌ایم که بی ضابطه منتفع شوند. یک وقت است فردی آمده و دنده‌های این ۸۵ میلیون نفر را برای خودش نردبان کرده است. بانک آینده این بوده. اتفاقی که در مورد آن افتاده به درستی صورت گرفته است، ولی آیا الان دارد درست اتفاق می‌افتد؟ نه. الان وقتی همان را به بانک ملی حواله می‌دهید و تا دو سال آینده هم می‌گویید بانک ملی شما هم همه سپرده‌ها را با همان سود بدهید، خب چه فرقی کرد؟ اتفاقی که می‌افتد موتور خلق زیان باید کاهش پیدا می‌کرده. این موتور خلق زیان کاهش پیدا نکرده است. دارایی‌های آن را هم می‌دانیم چه اتفاقی برای اش افتاده است. نکته مهم اینکه بانک همین است. این مثالی که برای اقتصاد زدم، اتفاقی که می‌افتد، در بانک اگر ناظر هم بایستد، شرکتی که سود نداشته باشد از درب پشتی معامله دیگری می‌کند. اگر بانک باشد همین کار را می‌کند. می‌بیند بنگاهداری بانک سودی ندارد. آن می‌رود از یک مسیر دیگری با دارایی خریدن و نرخ سود بیشتر دادن، می‌رود زامبی گونه جمع می‌کند منابع را. کی بانک به صرفه می‌شود؟ وقتی تولید به صرفه باشد. وقتی امروز که ما این جا نشستیم نرخ سود موثر اوراق دولتی ۴۱ درصد است، ۱۷ به علاوه ۲۳، ۱۸ به علاوه ۲۳، اتفاقی که می‌افتد کدام تولیدی که این را تولید می‌کند، ۴۱ درصد بی دردسر سود می‌برد؟ چرا نباید آن بنشیند خانه و آراد و فینسینکام بخرد؟ با کارگر سر و کله بزند، آن وقت ۱۵ درصد سود کند. تازه اگر سود کند. بیمه و هزارتا گرفتاری دارد آن وقت ۱۵ سود کند. اگر تولید به صرفه نباشد، نظام بانکداری هم به صرفه نیست.

سوال: رشد درآمد‌های مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۵، ۶۲ درصد است. اگر اشتباه نکنم. ۶۲ درصد برای اقتصادی که رشدش منفی است. آیا تولید با این رشد‌های مالیاتی خوب این‌ها فشارست، تورم هم از سمت تولید می‌شود افزایش قیمت تمام شده کالا و خدمات، از آن طرف قدرت خرید ۲۰ درصد می‌خواهد افزایش پیدا کند. تولید چطور می‌خواهد افزایش پیدا کند؟

رئیسی: در بودجه سال آینده دو سه تا نکته از نظر ما عجیب گنجانده شده است. یکی همین موضوع که شما گفتید و یکی مالیات بر ارزش افزوده که از این جیب به آن جیب که از مردم می‌گیرید که بودجه را تامین کنید و حقوق بدهید و هزینه‌های جاری کشور را تامین کنید. دولت اگر بودجه اش را انقباضی ببندد و منابعش را از محلی که به مردم فشار نیاید، تامین کند، راه حل‌های در دسترسی وجود دارد. مثلا یک موضوع فروش نفت است.  تا حدود سه چهار ماه پیش ماهانه حدودا دو میلیارد دلار فروش نفت داشتیم. در یکی دو ماه اخیر این حدود ۴۰ -۵۰ درصد افت کرده. بنا به دلایلی مثل کاهش قیمت نفت.

سوال: شرکتی که اسمش برده می‌شود مال شرکت ملی نفت هیچ قصوری نداشتند. گفته می‌شود در اخبار و این‌ها؟

رئیسی: الان قصور را توضیح می‌دهم، در افت قیمت دولت مقصر نیست. در میزان فروش من یک طرفه قضاوت نمی‌کنم، ولی ما الان چی را گلایه داریم از دوستان دولتی که درست رصد نمی‌کنند. به خاطر شرایط تحریمی الان بخش عمده نفت مان را از طریق تراستی‌ها می‌فروشیم، عددی که چک کردم در این تراستی‌ها حدود ۵ میلیارد دلار رسوب داریم. یعنی نفتی که فروش رفته ولی پول نیامده است. ۵ میلیارد دلار عدد قابل توجهی است. این نصف عدم تحقق می‌شود. ۱۰ میلیارد دلار. این یک نکته. این را چه کسی دنبال کند؟ به جای این که دو درصد بگذارید. ما در مجلس می‌گوییم، ولی نهاد‌های نظارتی، دیوان محاسبات، بازرسی، نهاد‌های امنیتی، واجا این‌ها باید الان ورود کنند. این تراستی‌ها را ما تشکیل دادیم برای این که تحریم‌ها را دور بزنیم. الان به جای این که تحریم‌ها را دور بزنند، ملت را دور می‌زنند. پولی که برای ملت است، این نفت برای ملت است، برای آن‌ها و ما نیست که. نفت را فروختید، پول را باید برگردانید. به چه علت ۵ میلیارد رسوب کرده؟ این عدد خیلی سنگین ترست. از سال ۹۷ تا امسال کل صادرات غیر نفتی ما ۳۱۶ میلیارد دلار بوده. ۳۱۶ میلیارد دلار، تعهد سررسید شده. ۲۷۲ میلیارد دلار. وقتی صادرات می‌کنید، ظرف شش ماه و یک سال، ارز و پول را باید برگردانید.از این ۲۷۲ میلیارد دلار که باید برمی گشته، فقط ۲۰۶ تاش برگشته. چقدر نزدیک به حدود ۷۰ میلیارد دلار برنگشته از ۹۷ تا الان در بازه شش – هفت ساله، آقای قالیباف؟ ۲۷۰ میلیارد دلار با دلار صد هزار تومان، می‌شود هفت هزار همت، کل بودجه دولت که امروز آورد مجلس تحویل آقای رئیس جمهور داد. حدود ۵ و خورده‌ای هزار همت. یعنی بیش از کل بودجه سال آینده دولت، ما ارز سررسید شده داریم که برنگشته است.

سوال: شما که می‌دانید می‌شکنند سر کارت‌های اجاره‌ای. کارت‌های اجاره‌ای که خودم در برنامه‌های مختلف راجع به آن صحبت می‌کنم؟

رئیسی: روی کارت‌های اجاره‌ای، کارت‌های یک بار مصرف آمارش را جدا در آوردم. چند سال است چک کردم. سال ۱۴۰۱، ۹ و یک و نه دهم میلیارد یورو، از محل کارت‌های یکبار مصرف بازرگانی صادرات  شده. یک و هشت دهم آن برنگشته است. یعنی ۹۵ درصد آن.

سوال: بگویید صد در صد آن کلا برنگشته است؟

رئیسی: ۱۴۰۲، ۴ و شش دهم میلیارد یورو، ۴ و دو دهم آن برنگشته است. یعنی ۹۶ درصد. این‌ها گریه دارد، خنده ندارد. ۱۴۰۳ هشت و یک دهم میلیارد یورو آن برنگشته. یعنی هفت و شش دهم آن برنگشته است. مجموعا از سال ۹۷ تا آذر امسال، این‌ها ۲۸ میلیارد یورو صادرات از طریق کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف بوده که ۲۶ میلیارد یورو برنگشته است. یعنی ۹۳ درصد. ۲۶ میلیارد یورو ضربدر یک و هفده که می‌شود به دلار تبدیل کنیم، می‌شود ۳۱ میلیارد دلار. یعنی معادل با کل نفت که امسال می‌توانیم بفروشیم. این پول چرا برنگشته؟ به جای این که مالیات اضافه کنم، فشار وارد کنند به چهار نفر فقیر بیچاره این‌ها را وصول کنند.

سوال: ارز دولت نیست، در بودجه هم نمی‌آید؟

رئیسی: تاثیر می‌گذارد روی اقتصاد کشور.

سوال: روی بازار ارز روی همه چیز اثر می‌گذارد؟

رئیسی: دولت می‌گوید من ارز ترجیحی و منابع ندارم بدهم. ۱۸ میلیارد دلار سال قبل را می‌کنم ۸ میلیارد دلار. این چند برابر ارز ترجیحی ما است؟

موسوی: یکی از راهکار‌های الان بودجه‌ای ما ساماندهی معافیت‌های مالیاتی است. ما نظام مالیاتی ناکارآمدی داریم. اعداد بودجه را نگاه می‌کردم ۲ هزار و ۵۶۰ همت برآورد مالیات کردند، چون بعد آمدند طبق قانون ۲ هزار و ۹۷۷ همت معافیت مالیاتی داریم. یعنی ۴۲۰ هزار میلیارد تومان بیشتر از آنی که مالیات می‌گیریم، معافیت مالیاتی داریم.۹۰ درصد سود کل ۱۴۰۲، ۹۰ درصد سود کل که متعلق به هزار و ششصد شرکت برتر کشور بوده، توسط ۴۸ درصد آن‌ها با معافیت کامل مشمول مالیات نشده است. یعنی مالیات صرفا بدبخت بیچاره‌ها نیست، شرکت‌های بزرگ نرخ موثر مالیاتی مان فاجعه است. فکر کنید، مثلا همین دو هزار و ۹۷۷ هزار همت، ۵۰ درصد بماند، ۵۰ درصد ساماندهی کنیم. دولت لایحه‌ای دارد و مجلس باید ۵۰ درصد این را برگرداند به  درآمد‌های مالیاتی. ۲ هزار و ۵۶۰ نزدیک ۴ هزار همت می‌تواند باشد. فقط یک ساماندهی که این‌ها نه بدبخت و بیچاره‌اند، یک شرکت بزرگ ۸ درصد ولی یک زیرپله‌ای بدبخت کار صنایع کوچک، کارگاهی زده است، نرخ موثرآن ۲۵ درصد. نظام مالیاتی مان کارآمد نیست. یکی از راهکار‌هایی که امروز می‌توانیم استفاده کنیم، به جای این که کلیات بگوییم و این برنگردانده و فلان بانک که روی میزست و هر قانونی آمدیم چاشنی یک چیز معافیت مالیاتی کنار آن گذاشتیم. الان همه این‌ها جمع شده است، معافیت از آن عددی که می‌گیریم، بیشترست. یک ذره دو ذره نیست. ۵۰۰ همت که یکی از بحث‌هایی است که امروز هم بحث شد به صورت کلی، ولی به هر حال باید ورود کنیم و دولت ورود کرده و لایحه‌ داده است.

سوال: فایل بودجه را باز کردید و نگاه کنید، عددهاش را توانستید بخوانید؟

قربان زاده: ۴ تاصفر را حذف کردند.

سوال: ۴ صفر را حذف کردند، بالای جدول نوشتند به صد ریال. حالا عدد‌ها را چطور می‌خوانید، توانستید بخوانید؟ امروز به عزیزان سازمان برنامه، معاونینی که خود رئیسش، ما ۲۵ سال است این‌ها را می‌شناسیم که یک کسی را بفرستید، خوانش این عدد‌ها، با توجه به این که تغییرکرده، کل بودجه احکام ندارد، آن‌ها را ول کن. بتوانیم عددش را بخوانیم، بعد یک نفر زنگ زده، می‌گویم، شما سمت تان چیست؟ می‌گوید معاون دفتر تلفیق هستم. بنده خدا زنگ زده بود که کمک کند. گفتم شما کجای لایحه نوشتید که این عدد‌ها براساس چهارتا صفر حذف شده؟

موسوی: با تومان اعلام کردند. جدول دیدم که تومان نوشتند.

سوال: گفت هیچ جا، در لایحه نیامده که این عدد‌ها برچه مبنایی نوشته شده. 

قربان زاده: کاش بودجه همین مشکل را داشته باشد. ولی مالیات‌ها. یک جمله عرض کنم. فی نفسه مالیات اضافه شود، به درستی کسری تراز عملیاتی پایین بیاید، شما درآمدتان را روی منابع ناپایدار نگذارید، چیز خوبی است. هر کشوری بتواند منطق درآمد و هزینه اش را با مالیات تراز کند، خیلی خوب است، ولی مالیات از کجا و چگونه گرفتن که بحث بزرگواران بود. حتی درصد افزایش آن هم فی نفسه چیزی را نشان نمی‌دهد.

سوال: حتی ربطی به رشد اقتصاد ندارد، رشد منفی داریم. باز رشد مالیاتی معنی می‌دهد؟

قربان زاده: شما به ۲ هزار و ۵۶۰ هزار میلیارد مستقیم گفتید تولید، ولی ۲ هزار و ۵۶۰ لزوما تولید نیست. اگر وصول مالیات کاهش پیدا کند و بتوانیم از آن جا بگیریم، مگر مضموم است. لزوما افزایش مالیات یا درصد افزایش مالیات را نمی‌شود تقبیح کرد. این که از کجا مالیات گرفته می‌شود بحث دیگرست. این که کشور ما مثل بسیاری از کشور‌های دنیا هنوز اشراف کافی ندارد، یعنی پرسونال اینکام تکس، مالیات بر مجموع درآمد را ندارد که قربان زاده و آقای قالیباف را با هم می‌سنجد که می‌گوید این درآمد هزینه مجموعش این قدرست و باید این قدر مالیات دهد. فقط اشخاص حقوقی هستند که معلوم است تا حدودی آدم‌ها باید کاری کنند که دولت نفهمد، در حساب پراکنده اشخاص حقیقی این کار را انجام می‌دهند. این حلقه تا جایی می‌رود و از جای دیگری خلاء می‌شود و وصل نیست سیمش. اتفاقی که باید بیفتد شما اول دولت تان باید دولت آگاه و مشرفی که بخشی شده است فصل اول مالیات بر عایدی سرمایه که شده بستر حکمرانی ریال. شما اول باید این اشراف را پیدا کنید، با این اشراف حالا می‌توانید آن تور مالیاتی تان به قول ایشان فقط فقرا را درگیر نکند، ولی لازمه اش این آگاهی است. آن ماده ۱۶ قانون ساماندهی، ۱۶۹ مکرر مالیات‌های مستقیم، مواردی که کامل می‌کند این اشراف را که بعد شما روی آن قاعده گذاری کنید، الان قاعده گذاری تیر می‌زنید، دورش را خط می‌زنید و می‌گویید من به هدف زدن است، این جوری شما هدف را از قبل تعیین کردید و بعد تیر می‌زنید.

سوال: نکته‌ای در مورد مالیات آن است که آن چه ما خواندیم، مالیات، سیاست‌های مالی و سیاست‌های پولی دو ابزار تنظیم گر در اقتصاد هستند، ابزار‌های تامین کسری بودجه دولت نیستند. به این معناست که اگر اقتصاد را بخواهند آهنگ رشد آن افزایش دهند، سیاست‌های متناسب مالی و پولی اتخاذ می‌کنند. یعنی انبساطی عمل می‌کنند و برعکس. در مورد مالیات ارزش افزوده این است که بخواهند مدیریت مصرف کنند. مثلا سیگار را مردم کمتر مصرف کنند و بیشتر مالیات بگیرند، لبنیات را مردم بیشتر مصرف کنند، مالیات ارزش افزوده اصلا نگیرند. الان که مصرف خصوصی به صورت عام و سرجمع کاهش پیدا کرده، ۲ درصد مالیات ارزش افزوده به چه منظوری می‌باشد؟

موسوی: واقعیت این است بعدازظهر لایحه را تقدیم کردند، ۲ درصد. به شخصه در شرایط فعلی جامعه را وضعیتی نمی‌بینم که به هر حال ما این ۲ درصد را ولو این که این عدد را بخواهند در قالب کالابرگ دوباره به مردم برگردانند. چون به هر حال معیشت مردم را باید برگردانند. چون به هر حال معیشت مردم با چالش مواجه شده است. باید دنبال منابع دیگری باشیم. به هر حال این که یک سال می‌خواهیم بازنشسته ها را همسان کنیم بگوییم ۱ درصد. می‌خواهیم کالابرگ بدهیم بگوییم ۲ درصد. سال بعد موضوع دیگری ۳ درصد، تا ۱۲ هم آمدیم دیگر، بگذاریم ۱۵ درصد، این صحیح نیست. مردم و جامعه این کشش را ندارند که چنین ابزاری را معرفی کنیم، از این ابزار برای رفع وظایف خودمان، یک جور فرافکنی است و الان شرایط کشور و شرایط معیشت مردم به جای این که بیاییم باری از دوش این‌ها برداریم، صرفا دهک یک تا چهار نیست. خیلی این دهک یک تا چهار بسیار مهم و حائز اهمیت است ولی این به معنای غفلت از خود دهک‌های بالا نیست. دهک‌ها یک جور شده است. باید دهک ده کارمند حتی یارانه هم تعلق نمی‌گیرد، ولی در هزینه‌های زندگی عادی شان مانده است و این اصلا جای بررسی و تحقیق بیشتری دارد.

سوال: در لایحه حذف ترجیحی؟

قربان زاده: شیوه مالیات ارزش افزوده ما اشتباه است. شما می‌گویید لبنیات باید معاف باشد. چرا باید لبنیات معاف است؟ کی بیشتر نفع می‌برد؟ هر کی بیشتر مصرف می‌کند. ولنجک نفعش را می‌برد یا شوش؟

رئیسی: تولید کننده دکتر.

قربان زاده: هر دو

سوال: راجع به مالیات بر مصرف، ارزش افزوده؟

قربان زاده: می‌گویم معافیت‌های مالیات‌های بر ارزش افزوده، کالا‌های کشاورزی معاف هستند. این که مطلق معاف شوند باید به خانوار اعتبار دهید. بکویید تا سقف خرید ده تا بیست میلیون تومان، معاف مالیات ارزش افزوده می‌کنم، از این عدد بالاتر، کی بیشتر مصرف می‌کند، عددش را تراز می‌کنید. کسی که تا صد تومان کالای کشاورزی بخرد، کسی که می‌خواهد بیشتر مصرف کند.

سوال: حذف ارز ترجیحی را به فال نیک می‌گیرم. در لایحه ۵۷۲ همت هم گفتند که معادلش را می‌توانیم تخصیص دهیم. بعد برداشت آن. 

موسوی: برداشت من حذف نبود.

سوال: حذف به معنای انتقال به ته زنجیره و به صورت ریالی، راجع به این هم نکاتی است صحبت کنیم یا هر نکته دیگری دارید جمع بندی شما را بشنویم؟

رئیسی: این بحث دو درصدی که اضافه شده، برمی گردم به راه حل‌هایی که وجود دارد. تاکید دارم که بن بست نداریم. قانون مالیات برخانه‌های خالی، الان برآوردی که می‌شود در کشور بیش از دو میلیون خانه خالی وجود دارد. آمار قبض گاز هفته پیش چک کردم، بالای دو میلیون انشعاب در کشور قبض گازشان صفر است، غیر از عددی که ثابت می‌آید روی قبض. این عدد وصولی از خانه‌های خالی عددی که چک کردم در کل سه سال اخیر حدود سی میلیارد تومان وصول شده است. سی میلیارد یعنی پول یک آپارتمان معمولی در تهران است. دو میلیون خانه خالی کجا. سی میلیارد تومان کجا؟ دولت همین‌ها را عمده این‌ها مال کیست؟ مال سرمایه داران است. مال اشخاص حقیقی یا حقوقی یا بانک‌هایی که چند هزار خانه خالی دارند. این‌ها را وصول کن. به جای این که درصد اضافه کنید، این‌ها را وصول کنید. منبع دیگر مولدسازی، ۱۸ میلیارد متر مربع زمین در اختیار وزارت راه و شهرسازی است، در محدوده و حریم شهرها. این مساحتش سی برابر مساحت کل کلانشهر تهران است. مجوز مولدسازی این را به دولت دادیم و می‌تواند روی این منابع کار کند. عددی که برای بودجه سال آینده.

قربان زاده: آمار جزئی‌تر را بگویم که دردش معلوم می‌شود. این یک و هشت میلیون هکتار که می‌شود ۱۸ میلیارد، ۱۵۰ هزار هکتار داخل شهرست و ۵۰ هزار هکتار از ۱۵۰ هزار هکتار کاربری مسکونی دارد. متری حداقل ۱۰ میلیون تومان بگیریم، می‌شود هفت هزار هزار میلیارد هفت هزار همت.

رئیسی: یعنی بیش از کل بودجه دولت.

سوال: شما راجع به ماده ۵۰ برنامه هفتم صحبت نمی‌کنید، راجع به مولدسازی؟

قربان زاده: این فقط راجع به زیرمجموعه سازمان ملی زمین و مسکن است.

رئیسی: غیر از بقیه وزارت خانه‌ها، فقط وزارت راه را می‌گویم. آقای پزشکیان دائما مطالبه می‌خواهند. همین مولد سازی را دنبال کنند، نصف بودجه مملکت تامین می‌شود.

موسوی: ارز ترجیحی، در جدول هدفمندی‌ها سه تا اصلاح پیش بینی شده است. اصلاح یارانه نان، انرژی و ارز ترجیحی که هر کدام اتفاق افتاد می‌رود در آن جدول مصارف هدفمندی. هنوز به این شکل نیست که حذف شده باشد. نه نان، انرژی و در مورد ارز ترجیحی، جمیع حجمی، بحثی است که اگر اتفاق بیفتد برای مصارف هدفمند خواهد بود.

قربان زاده: عشق را آموزگار زهد منکر شد، چه شد، برملاتر می‌شود، برملاتر می‌شود رازی که پنهانش کنند، بستن میخانه از هر خانه‌ای میخانه ساخت، می‌تراود نور، چون در شیشه پنهانش کنند.