ناکارآمدی “شیوه توزیع” اقلام ضروری در کشور

یکی از شیوه های برقراری عدالت در جامعه به شیوه توزیع منابع ملی بین اقشار یک کشور برمی گردد به طوری که حتی المکان همه شهروندان به نسبت مساوی از امکانات بهره مند شوند . از آنجایی که توزیع امکانات بین شهروندان کار دشواری است در این میان نیازمند برخی شیوه ها و راهکارهایی است که بتوان در قالب آنها به این مهم دست یافت. اهمیت ایجاد عدالت در جامعه به حدی است که بیشتر اوقات کارآمدی و ناکارآمدی نظام های سیاسی با این معیار سنجیده می شود . در مواقع مختلف و شرایط بویژه حساس و بحرانی مشکلاتی در جامعه خودنمایی می کند که اگر بخواهیم ریشه یابی درستی داشته باشیم به همین نظام توزیع بازمی گردد. توزیع نامناسب مسکن،خودرو،برنج ، گوشت ، قند و شکر و بسیاری اقلام دیگر که هر کدام در نوبت خود به یک بحران در کشور تبدیل می شود خود گواهی بر این مدعاست. این روزها بار دیگر با آمدن "ویروس کرونا" ، میهمان ناخوانده به کشور بیش از پیش مشکلات در توزیع اقلام ضروری خودنمایی می کند این بار در حوزه لوازم بهداشتی و ماسک و مواد ضد عفونی کننده .

مواد بهداشتی و ضد عفونی بود ، نایاب شد

ویروس کرونا چند هفته ای است که میهمان ناخوانده مردم استانهای مختلف و استان همدان شده است.این میهمان ناخوانده باز هم ما را غافلگیر کرده و برخی مشکلات ساختاری ما را به رخ ما کشیده . از یک طرف گفته می شود کارخانه ها با ظرفیت بالایی مشغول تولید ماسک ، لباس ها و دستکش یکبار مصرف و مواد ضد غفونی کننده هستند و از طرف دیگر وقتی به داروخانه ها و مراکز بهداشتی آرایشی و تجهیزات پزشکی مراجعه می کنیم خبری از این مواد تولید شده نیست. البته این مواد در بازار سیاه زیاد است ولی گران و با قیمت های بالا . بر اساس گزارش میدانی خبرنگاران خبرگزاری صداوسیما در شهر همدان قیمت ماسک های ساده از دانه ای 200 و 300 تومان به چند هزار تومان و ماسک های فیلتر دار از هزار و 500 تومان به بالای 10 و گاهی 20 هزار تومان هم رسید.

تولیدات کارخانجات و کارگاهها به کجا می رود؟

با آمدن ویروس کرونا و ضرورت ضدعفونی کردن محیط و دست ها به یکباره  اقلام ضد عفونی و ماسک و دستکش در بازار نایاب و خیلی گران شد.در چنین شرایطی بسیاری از مسئولان در نقاط مختلف کشور و استان همدان گفتند که کارخانجات و کارگاههای آنها در حال تولید مقادیر زیادی ماسک و الکل برای ضد عفونی و دستکش هستند.بسیاری از مردمی که به داروخانه ها و تجهیزات پزشکی در نقاط مختلف استان همدان از نبود این وسایل گله مندند.آقای متین، "رئیس سازمان صنعت معدن  تجارت استان همدان" در گفتگو با خبرگزاری صداوسیما حتی از ظرفیت سازی برای تولید 100 هزار ماسک ، مقادیر زیادی الکل و دستکش در روز هم خبر داد و کارگاههایی که وارد میدان شدند و شروع کردند متناسب با کارخانه و کارگاه خود ماسک و دستکش و مواد ضد عفونی تولید کردند. جالب توجه این است که از این تعداد وسایلی که گفته می شود تولید شده شاید مقدار کمی وارد بازار می شود و به دست مردم می رسد و مقدار زیادی معلوم نبود به کجا می رود و کماکان مردم هنگام مراجعه به داروخانه ها و تجهیزات پزشکی بی نصیب از وسایل تولید شده و نگران از عدم دسترسی به این موادند .

شیوه ناکارآمد "نظام توزیع" کالا

به نظر می رسد مشکل کار را باید در عدم کارایی "شیوه یا نظام توزیع" جستجو کرد، شیوه ای که به مراتب از شیوه های توزیعی دهه شصت هم ناکارآمدتر است/ در ماههای گذشته هم این داستان را در مورد مرغ و گوشت و برنج و خودرو و سایر موارد و موضوعات دیگر بارها و بارها دیده و شنیده ایم/ اینکه برخی وسایل مانند ماسک و مواد ضد عفونی در یک جای خاص و به صورت یکباره و بدون اطلاع قبلی و با ازدحام زیاد و در مدت کوتاهی توزیع می شود چه دردی را از نیاز عموم مردم مرتفع می کند و آیا غیر از این است که یکی فرصت می کند لوازم زیادی بدست آورد و دیگری بی نصیب بماند.

"مدیریت و برنامه ریزی" ،حلقه مفقوده"شیوه توزیع"

به نظر می رسد باید در شیوه توزیع امکانات بویژه در مواقع بحرانی و شرایط خاص از قبل برنامه ریزی و زیرساخت های لازم فراهم شود/ آنهم از پیش و نه در موقعی که درست وسط بحران ایستاده ایم/ سیستمی که بتوان با کمترین خطا لوازم مورد نیاز مردم را هر چه که باشد به همه به طور یکسان برساند و جلوی سودجویی ها را بگیرد/

مدیریت یعنی پیش بینی و برنامه ریزی

طبیعی است که در چنین شرایطی برخی هر چند اندک به فکر این می افتند تا از شرایط پیش آمده به نحو احسن استفاده کنند و پول هنگفتی به جیب بزنند.مهم این است که از طرق مختلف راه بر سودجویان بسته شود. در گام نخست نباید اجازه احتکار به این افراد داده شود. پیش بینی اینگونه حوادث می تواند ما را تا حد زیادی برای برنامه ریزی آماده کند. اینکه از دو ماه قبل با انتشار اخبار گسترش ویروس کرونا در چین شاهد هیچگونه اقدامات پیشگیرانه ای در این زمینه نباشیم و اقلام مورد نیاز را قبل از اینکه گرفتار این ویروس شویم آماده نکنیم این خود عین بی تدبیری است. اگر می توانستیم از قبل برنامه ریزی کنیم می توانستیم قبل از اقدام سودجویان از احتکار این وسایل جلوگیری کنیم و لوازم مورد نیاز را در موقع خود به دست مردم برسانیم ولی ظاهرا سودجویان همیشه از مدیران زرنگ تر و باهوشترند.

چه باید کرد ؟

ایجاد ستاد مرکزی با اختیارات ویژه

به نظر می رسد ایجاد یک ستاد مرکزی و تعیین یک فرمانده برای این ستاد لازم و ضروری است، چیزی که شاهد ایجاد آن در اولین روزهای ورود ویروس کرونا به کشور بودیم.این ستاد باید دارای اختیارات فوق العاده برای برخورد و تصمیم گیری باشد و همه دستگاههای در اختیار این ستاد قرار بگیرند.در این بخش به نظر می رسد زیاد نتوانسته ایم موفقیتی بدست بیاوریم.در این میان می شد برای تعادل بخشی به تولید و مصرف اقداماتی صورت می گرفت تا همه تولیدکنندگان اعم از کوچک و بزرگ تمام تولیداتشان متمرکز می شد و در اختیار فرمانده ستاد قرار می گرفت و با توجه به صلاحدید وزیر بهداشت به ترتیب اولویت بین کادر درمان در مرحله نخست و سپس در مراحل دیگر بین مردم توزیع می شد.در گام اول توزیع هم می شد از ظرفیت "خانه های بهداشت" برای توزیع بین مردم استفاده کرد.این درحالی است که بخشی از تولیداتی که صورت می گیرد به صورت کاملا محدود و بی هدف و بدون برنامه و مقطعی در حال توزیع شدن است و دردی را از نیاز عموم مردم دوا نمی کند.خیلی از نهادها و ارگانها هم به صورت مستقل وارد میدان شده اند و هر کدام بدون هماهنگی با یک ستاد مرکزی در حال فعالیتند .انتقاد مکرر و شدید "دکتر نمکی" ، وزیر بهداشت و رئیس ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا در مورد ناهماهنگی و کمبود لوازم ضروری در جامعه و حتی برای مراکز درمانی خود گواه وجود یک ناهماهنگی در نظام توزیع اینگونه اقلام در کشور است.در واقع به نظر می رسد نه میزان ورودی تولیدات و دریافتی های مشخص و تحت کنترل است و نه خروجی و این خود به نارضایتی و بازار سیاه کمک زیادی کرده است. در این بین صحبت از کشفیات موادی همچون ماسک و الکل طبی و دستکش و مواد ضد عفونی هم می شود که در نهایت معلوم نیست این مواد به کجا می رود و سرنوشتشان برای مردم نامعلوم است که خود جای تامل دارد.

استفاده از ظرفیت خانه ها و مراکز بهداشت

خانه ها و مراکز بهداشت به علت فراگیری که در سرتاسر کشور و حتی در روستاها و مناطق محروم دارند ظرفیتی بالقوه به شمار می روند.به گفته "دکتر کرمی" ، "معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان همدان" در حال حاضر 570 خانه بهداشت در سراسر استان همدان مشغول خدمت رسانی هستند. مراقبت های ویژه از مادران باردار و نوزادان یکی از وظایف اصلی خانه های بهداشت است و اخیرا برخی غربالگریها همچون غربالگری ملی فشار خون کارآمدی این مراکز را به اثبات رساند. ثبت اطلاعات خانوارها در "سامانه سیب" وزارت بهداشت نیز زیرساخت مناسبی است که می تواند کمک زیادی به نظام سلامت کشور بکند.به نظر می رسد خانه های بهداشت باید افزایش یابند و تقویت شوند .

"خانه های بهداشت" برای توزیع اقلام بهداشتی ظرفیت خوب و مناسبی به شمار می روند.از آنجایی که خانه های بهداشت در نقاط مختلف شهرها و روستاها پراکنده شده اند و هر کدام از آنها خانواده های مختلفی را تحت پوشش دارند از طریق آنها می توان بسته های بهداشتی و ضد عفونی را سریعتر و با درصد خطای کمتری به دست خانواده های زیر پوشش رساند.خانه های بهداشت اگر آمار خانواده های محلات خود را نداشته باشند که باز هم همان مشکل پیش بینی و آماده نکردن زیرساخت ها برای چنین مواقعی پیش می آید که کار بازهم گره می خورد و قابل قبول نیست ولی اگر آمار خانوارها را داشته باشند انجام این کار راحت تر است.خانه های بهداشت می توانند در مواقع عادی با دعوت از خانوارها آنها را مورد رصد بهداشتی قرار دهند و حتی در صورت مراجعه نکردن و بی تفاوتی مردم، به خانه هایشان بروند و راسا اقدام به غربالگری بهداشتی کنند و از نزدیک هم آموزش های لازم را بدهند و هم اقلام بهداشتی و ضد عفونی را در اختیار تک تک خانواده ها قرار دهند.

راههای دیگری برای توزیع اقلام ضروری

شاید بتوان از ظرفیت کارت هوشمند ملی ، شناسنامه و سایر کارت های اعتباری و هویتی افراد جامعه و سرپرستان خانوار برای توزیع اقلام ضروری در جامعه استفاده کرد . شرایط ویژه نیازمند تدابیر ویژه است . برای توزیع اقلام ضروری مردم می توان با مدارک معتبر و هویتی و از طریق اصناف و بازاریان ، فروشگاههای زنجیره ای، شرکت های تعاونی شهری و روستایی و محلات و ادارات و ارگانها، ادارات پست و برخی شرکت های خصوصی چابک، مواد لازم و ضروری را به دست مردم رساند ، به طوری که مطمئن شویم با کمترین میزان خطا بیشترین تعداد مردم را در نظام توزیع عادلانه پوشش داده ایم.

چرا برخورد با اخلالگران بازدارنده نیست؟

در گام بعدی وقتی نتوانستیم پیش بینی و برنامه ریزی کنیم و برخی بازار را با احتکار با اخلال مواجه کردند ، شناسایی و کشف انبارهایی است که کالاهای ضروری در آنها انباشته شده است . به گفته "سردار نوریان" ، سخنگوی پلیس کشور در مدت ده روز نخست مبارزه با اخلالگران ، بیش از هشت میلیون و ۱۴ هزار عدد ماسک، ۶۸ میلیون دستکش ، بیش از ۱۰ تن مایع ضد عفونی‌کننده و سایر اقلام فقط در استان تهران کشف شد . آقای "حسن‌پور" ، مدیرکل تعزیرات حکومتی استان همدان هم از کشف 700 لیتر الکل و مواد ضدعفونی کننده، 4 هزار عدد ماسک و 70 هزار جفت انواع دستکش یکبار مصرف خبر داد . "سردار کامرانی صالح "، فرمانده انتظامی استان همدان نیز از کشف 25 هزار عدد ماسک قاچاق و سپاه انصارالحسین استان هم از کشف اقلامی همچون الکل، استریل، ماسک، دستکش در شهرستان‌های همدان، نهاوند و ملایر خبر داد.

با شناسایی اینگونه انبارها به نظر می رسد برای بازگرداندن آرامش به جامعه و رفع مایحتاج ضروری مردم ، توزیع اقلام کشف شده در بین مردم است ، البته سریع و در اسرع وقت . در گام دیگر هم برخورد جدی و قاطع با اینگونه اخلالگران مورد انتظار است . اینکه در موارد متعدد عده ای دست به احتکار مایحتاج مردم می زنند علتش این است که برخورد قاطعی با قبلی هایی که این کار را کرده اند صورت نگرفته است والا اگر برخورد قاطعی شده بودند شاید مانع می شد تا دیگران دست به اینگونه اقدامات مخرب آنهم در شرایط بحرانی بزنند.به نظر می رسد برخورد قاطع و علنی و سریع با سودجویان باید در دستور کار قرار گیرد نه اینکه فقط در رسانه ها اعلام شود که چنین و چنان برخورد می شود و آخر هم مردم اقدام خاصی را شاهد نباشند. در واقع تکرار چنین رفتارهای سودجویانه ای در جامعه نشان می دهد که برخوردها کافی و بازدارنده نبوده است.

کلام آخر

همیشه گفته اند و شنیده ایم که پیشگیری کم هزینه تر و راحت تر از درمان است. در بسیاری از کشورهای دنیا با هزینه های جزئی هنگام پیشگیری مانع از هزینه های سنگین برای درمان می شوند که این خود می تواند بار سنگینی را از دوش دولت ها بردارد چرا که هزینه های درمان بیماران تا حدود زیادی در قالب بیمه ها و یارانه های پزشکی و دولتی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از جیب دولت پرداخت می شود حال بماند بار روانی که به جامعه تحمیل می کند و....

افسوس که در فرهنگ ما دقیقه نودی بودن فرهنگ شده است و تغییر این نگرش و فرهنگ زمان و هزینه زیادی می برد . وقوع اینگونه بحران ها و شرایط خاص و بحرانی در جوامع امروز و بویژه در کشور ما به علت آماده نبودن برخی زیر ساخت ها ، اجتناب ناپذیر است ، نه اولین بار است و نه آخرین بار خواهد بود. پیشگیری همیشه کم هزینه تر و راحت از درمان بوده و هست و خواهد بود/