کجا سرمایه گذاری کنیم؟

این روز‌ها که نرخ تورم افزایش محسوسی یافته و بسیاری از مردم نگران کاهش قدرت خرید و حفظ سرمایه‌های خود هستند، بهترین راه سرمایه گذاری در بازار‌هایی است که دست کم سپرتورمی داشته باشند. به عبارت دیگر ارزش سرمایه افراد را دربرابر تورم حفظ کند.  

 
اگرچه درباره تعداد و نوع بازار‌های سرمایه گذاری یعنی، بازار بورس، مسکن، ارز، طلا و سپرده گذاری در بانک‌ها اختلافی وجود ندارد و همه همین بازار‌ها را به عنوان هدف سرمایه گذاری به رسمیت می‌شناسند، اما درباره اینکه کدام بازار ضریب بازدهی بیشتری دارد و در شرایط کنونی سرمایه گذاری در کدام بازار بهتر است اختلاف‌ها بسیار است. آن هم در شرایط فعلی که بسیاری از بازار‌ها رشد بسیار تند و سریعی را تجربه کرده اند و به اصطلاح اشباع شده اند و احتمال رشد چند باره آن‌ها در مدت زمان کوتاه پایین است. 

با این حال نگاهی به ضریب بازدهی بازار‌های مختلف در ده سال گذشته می‌تواند چراغ راهی برسر راه افرادی باشد که همچنان درجستجوی بازاری مطمئن برای سرمایه گذاری هستند. 

آنچه از آمار‌ها و شاخص‌های اقتصادی برمی آید نشان می‌دهد، بازار سهام طی ۱۰ سال اخیر بیشترین بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده است. بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد، دریک بازه زمانی ده ساله از آبان ۸۸ تا آبان ۹۸ میانگین بازدهی بازار بورس بیش از ۲۴۰۰ درصد بوده است. به عبارتی اگر فردی در سال ۸۸ یک میلیون تومان از سبدی از سهام‌های موجود بازار را خریداری کرده باشد درطول ده سال ارزش سهام او به ۲۴ میلیون تومان رسیده است. 

دربازار سکه ضریب بازدهی ۱۴۶۶ درصد است. به عبارتی قیمت سکه طی بازه ۱۰ ساله از سال ۸۸ تا ۹۸ با میانگین بازدهی ۱۴۶۶ درصد از ۲۵۳ هزار تومان به بیش از چهار میلیون تومان در پایان آبان ماه سال گذشته رسیده است.

نرخ ارز نیز از حدود ۱۰۰۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۸۸ به بیش از ۱۱ هزار و ۳۵۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۹۸ صعود کرده و بازدهی ۱۰۳۵ درصدی را به ثبت رسانده است.

بر اساس آمار‌های بانک مرکزی از میانگین قیمت مسکن آن‌هایی که حدفاصل آبان ماه سال ۱۳۸۸ تا آبان ماه سال ۱۳۹۸ در بازار مسکن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ۶۷۲ درصد سود به دست آورده‌اند.

بازدهی بانک معادل تورم بوده و طی دوره مذکور بیش از ۵۰۰ درصد بوده است.

اما این آمار‌ها در سال ۹۹ چگونه بوده است؟ آمار‌ها و شاخص‌های اقتصادی در نیمه نخست امسال، نشان می‌دهد بازار‌های مالی روند صعودی خود را با شیب بسیار تندی ادامه داد‌ه‌اند، اما در میان چهار بازاری که مقصد سرمایه‌گذاران است، بورس بیشترین بازدهی و دلار کمترین رشد را از آن خود کرده است.

 در شش ماهه اول امسال بازار ارز حدود ۸۰ درصد، متقاضیان بازار فلزات گران‌بها بیش از ۱۰۰ درصد و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه بیش از ۲۳۰ درصد سود کردند.

براساس آخرین نرخ قیمت‌ها در چهار بازار مالی دلار، سکه، طلا و بورس از ابتدای سال تا پایان شهریور، بورس بیشترین بازدهی را نسبت به دیگر بازار‌ها ثبت کرده است.

شاخص کل بازار سرمایه که در ابتدای فروردین ماه امسال روی سطح ۵۱۲ هزار واحدی قرار داشت، با رشد ۲۳۲.۸ درصدی طی شش ماه بیش از یک میلیون و ۱۹۲ هزار واحد رشد کرد.

این شاخص در مرداد ماه تا سطح دو میلیون و ۶۵ هزار واحدی پیش رفت، اما پس از افت و خیز‌ها در پایان شهریور ماه روی سطح یک میلیون و ۷۰۴ هزار واحدی قرار گرفت.

قیمت سکه نیز در نیمه اول امسال بیش از دو برابر شده و سود صد درصدی را نصیب سرمایه گذران خود کرده است. 

طلا نیز همانند سکه در نیمه نخست سال ۹۹ با افزایش قیمت همراه شد و در نهایت به رشد ۱۰۲ درصدی در پایان شهریور رسید. 

قیمت دلار در پایان اسفند سال گذشته حدود ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان بود که طی این شش ماه، ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان به قیمت دلار افزوده شد که بیانگر رشد ۷۹.۸ درصدی است.

این میزان در بازار مسکن حدود ۵۸ درصد بوده که نشان می‌دهد اگر فردی یک واحد در بازار مسکن سرمایه گذاری کرده باشد، ارزش سرمایه او تا پایان نیمه نخست امسال یک ونیم برابر شده است. 

البته این آمار درباره سپرده‌های بانکی کمی متفاوت است و با توجه به پیشی گرفتن نرخ تورم از نرخ سود‌های بانکی به نظر می‌رسد افرادی که سرمایه‌های خود را در بانک‌ها سپرده گذاری کرده اند با وجود دریافت سود تضمین شده ماهیانه، درکل ارزش اندوخته هایشان کاهش یافته است. 

با تمامی این اوصاف آمار عملکرد بازار‌ها در نیمه نخست امسال هم نشان می‌دهد، علی رغم ریزش محسوس شاخص کل بازار سرمایه، این بازار همچنان سوده‌ترین بازار است. 

با این حال سرمایه گذاری در هر بازاری ملزومات و ویژگی‌هایی دارد که به هنگام ورود به هر بازاری باید به این ملزومات نیز توجه کرد. در ادامه این نوشتار به مقایسه این بازار‌ها و ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم. 

یکی از راهکار‌های سرمایه گذاری که درصد بالایی از حجم سرمایه گذاری‌ها در ایران را به خود جذب کرده، سپرده بانکی است. در این روش، پول به بانک سپرده می‌شود و به صورت ماهانه مبلغی به عنوان سود سپرده دریافت می‌شود. بهره بانکی به عنوان سرمایه گذاری بدون ریسک در نظرگرفته می‌شود. مهم‌ترین ویژگی این سودآوری، تضمینی و قطعی بودن آن است. اما این سرمایه گذاری دربازه‌های زمانی که نرخ رشد تورم از نرخ سود بانکی بیشتر باشد منطقی به نظر نمی‌رسد.

زیرا در چنین شرایطی سپرده گذاری در بانک نمی‌تواند از سرمایه شما در برابر تورم و کاهش قدرت خرید محافظت کند. 

مسکن از گذشته تا امروز، به عنوان یکی از کالا‌های سرمایه‌ای شناخته شده است. در ایران به دلیل وجود عوامل فرهنگی و اقتصادی، به مسکن و مستغلات در سرمایه گذاری اهمیت بسیاری داده می‌شود.

 

مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای می‌تواند در درجه اول باعث حفظ و سپس باعث افزایش ارزش سرمایه شود. بسیاری از مردم بهترین روش‌های سرمایه گذاری در ایران را خرید مسکن می‌دانند. چراکه مسکن هم کالایی مصرفی است و هم به مرور زمان قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. سرمایه گذاری در مسکن را می‌توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد، خرید به قصد فروش و دیگری خرید به قصد اجاره.

اما خرید مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای بی مشکل هم نیست. جدا ازاینکه این روز‌ها بحث اخذ مالیات از واحد‌های مسکونی خالی و گرفتن مالیات از عایدی ناشی از سرمایه گذاری در این بازار مطرح شده که می‌تواند در میزان سود قطعی سرمایه گذاران در مسکن موثر باشد، خرید مسکن به سرمایه بسیار نیاز دارد و ممکن است سود مورد انتظار را در کوتاه مدت به همراه نداشته باشد. به علاوه اینکه، نقدشوندگی پایین بازار مسکن یکی از معایب سرمایه گذاری در این حوزه است.

پیش فرض صاحب‌خانه‌ها این است که قیمت خانه متناسب با تورم رشد می‌کند. اجاره هر مبلغی که باشد، سود است، چون بالای خط تورم قرار می‌گیرد، اما این پیش‌فرض درست نیست. اجاره خانه در مجموع چسبنده‌تر از قیمت خانه است و معمولا به همان اندازه رشد نمی‌کند. همچنین از جنبه‌ی دیگر، با بالارفتن عمر بنا، استهلاک بر رشد قیمت غلبه می‌کند. 

اگرچه به غلط، اما خرید دلار در ایران به عنوان راهکاری برای سرمایه گذاری و حفظ دارایی‌ها جا افتاده است و هرچند نوسان قیمت ارز در سال‌های گذشته این بازار را برای سرمایه گذاری جذاب ساخته است، اما به دلایل زیادی این کار نمی‌تواند به عنوان یک سرمایه گذاری پایدار شناخته شود.

مهمترین مشکل سرمایه گذاری در بازار ارز، سیاسی بودن این بازار است. به این معنا که ممکن است بر اثر اتفاقات و تحولات داخلی و خارجی، قیمت ارز بالا یا پایین برود. در نتیجه انتخاب زمان مناسب برای خرید ارز بسیار مهم است.

 

اصولاً استفاده از ابزار‌های تحلیلی نیز نمی‌تواند به صورت دقیق به سرمایه‌گذاران در این بخش کمک کند و پیش بینی نرخ ارز همواره با ابهام روبرو است. به طور کلی این روش سرمایه گذاری باید با دقت و وسواس انتخاب شود. همچنین مشکلات و محدودیت‌های قانونی موجود در این زمینه ممکن است مشکلاتی را برای سرمایه گذاران ایجاد کند.

طلا از جمله دارایی‌های امن در سراسر جهان محسوب می‌شود و مامن امن سرمایه گذاران در هنگام بحران‌های اقتصادی بوده است. این بازار پر ریسک تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد، عواملی مانند قیمت جهانی طلا، وجود انتظارات تورمی، نوسانات نرخ ارز، نوسانات شاخص سهام و تحریم‌های بین المللی. در این بین از دو فاکتور داخلی و خارجی تأثیرپذیر است.

 

فاکتور داخلی تأثیرگذار نرخ برابری دلار به ریال بوده و فاکتور خارجی قیمت اونس جهانی است. از دیگر مزیت‌های سرمایه گذاری در طلا، نبود محدودیت زمانی هست و در هر زمان می‌توان اقدام به خرید و یا فروش کرد.

 

انتخاب روش سرمایه گذاری در طلا بسیار حساس است. انتخاب از بین طلای ساخته شده یا ساخته نشده یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های افراد است. البته سرمایه گذاری‌های کلان عموماً بر روی طلای ساخته نشده صورت می‌گیرد. جذابیت بازار طلا به عنوان یک بازار سود ده در کل دنیا و حتی کشور‌های پیشرفته نیز مطرح است. اما سختی‌های نگهداری آن، بازده بودن آن در بلند مدت و وجود حباب قیمتی در نرخ سکه در ایران، از مشکلات این سرمایه گذاری است.

درباره سرمایه گذاری در بازار سرمایه باید به این نکته مهم اشاره کرد که، این نوع سرمایه گذاری یک فعالیت سوداگرانه مانند خرید سکه فیزیکی و ارز نیست، بلکه با سرمایه گذاری در بورس، به اقتصاد کشور و تامین مالی شرکت‌ها کمک می‌شود و شاید بتوان این شاخصه را مهمترین عامل متمایزکننده این روش سرمایه گذاری تلقی کرد.

 

برای ورود به بازار سرمایه نیازی به سرمایه زیاد نیست و شما با هر رقمی می‌توانید وارد این بازار شوید. اما همانقدر که، ورود به این بازار نیازمندسرمایه اندک است مستلزم دانش و شناخت بالاست؛ بنابراین ریسک موجود در این روش سرمایه گذاری بیش از آن که از ذات خود بازار ناشی شود، از رویکرد سرمایه گذاران آن ناشی می‌شود، حتی در بورس نیز، می‌توان با به کارگیری روش‌های تحلیلی، بررسی اطلاعات شرکت‌ها و اقدام به سرمایه گذاری براساس تحلیل و شناخت، ریسک سرمایه گذاری را کاهش داده و تعدیل کرد.

برخی گمان می‌کنند که سرمایه گذاری بر روی شرکت‌های بزرگ، سودآوری بیشتری دارد. این در حالی است که آمار‌ها نشان از رشد بالای ارزش سهام شرکت‌های کوچک در مدت زمان کوتاه می‌دهند.

 

اما باید گفت، درواقع این تنها اندازه شرکت‌ها نیست که تعیین‌کننده ارزش و متعاقبا قیمت آن‌ها در بازار است، بلکه آن چه اهمیت دارد عملکرد شرکت‌ها، سودآوری و قابلیت نخست ثبات و تکرار سودآوری و دیگر رشد در سودآوری است. اگر بتوانید به موقع سهام مناسبی خریداری کنید، با یک سرمایه گذاری کوچک به رشد بالایی از ارزش سهام دست پیدا خواهید کرد. در نتیجه سعی کنید سبد سرمایه گذاری خود را متنوع کرده و فقط شرکت‌های بزرگ را در نظر نگیرید.

 

یکی دیگر از مزایای سرمایه گذاری در بورس نسبت به بسیاری از روش‌های سرمایه گذاری در ایران، قابلیت نقد شوندگی سهام است. شما با خرید سهام در بورس، نگرانی بابت نقد شدن پول خود نخواهید داشت. تمام آنچه که سرمایه گذاری می‌کنید را در هر زمانی که بخواهید (در بازه زمان معاملات بازار) بسیار راحت‌تر از سایر بازار‌ها می‌توانید به فروش برسانید.

 

نکته قابل توجه دیگر موضوع سهولت دسترسی است، درواقع قابلیت معامله سهام در بورس از طریق اینترنت نیز امکان پذیر است. در واقع حتی شما نیازی به حضور فیزیکی نیز ندارید و به سادگی می‌توانید سهام مد نظر خود را خریداری کنید و یا سهام خود را به فروش برسانید.

سرمایه گذاری در بازار سرمایه، به دو صورت می‌تواند انجام شود. در روش مستقیم، سرمایه‌گذار شخصا وارد معاملات بورس و خرید و فروش سهام می‌شود و لذا نیازمند آگاهی، دانش و تجربه کافی در مورد بازار، صنایع و اقتصاد کشور است.

 

در روش مستقیم، سرمایه گذار می‌بایست از طریق شرکت‌های کارگزاری اقدام به خرید سهام مورد نظر کند. در روش غیرمستقیم، سرمایه گذار با بررسی وضعیت بازدهی و ریسک صندوق‌ها و سبد‌های مختلف و همچنین سابقه مدیران این صندوق‌ها و سبدها، در یکی از این صندوق‌ها و سبد‌ها سرمایه گذاری کرده و عملا به طور مستقیم خود اقدام به سرمایه گذاری نمی‌کنند.

 

مهم‌ترین تفاوت صندوق و سبد در مالکیت سرمایه گذار است. در صندوق، پول سرمایه گذاران به صورت یک کل جمع شده و هر سرمایه گذار متناسب با سهم خود از کل سرمایه صندوق از سود و زیان بهره مند می‌شود و این در حالی است که در سبد شما همچنان مالکیت دارایی خود را دارید و صرفا امکان خرید و فروش را به افراد متخصص واگذار می‌کنید. این روش سرمایه گذاری در هر دو حالت کلی آن (صندوق یا سبد) برای افرادی که از دانش و تخصص کافی برخوردار نیستند، بهترین روش سرمایه گذاری در بازار سرمایه است؛ لذا می‌توان ویژگی‌های این فرصت سرمایه گذاری را به شرح زیر دانست:‌

می‌توان با هر مبلغی در آن سرمایه گذاری کرد و این کار را از هرجای دنیا که هستید فقط با داشتن یک اتصال اینترنت و یک لپ‌تاپ، موبایل یا کامپیوتر می‌توانید انجام دهید.

در بورس ابزار‌های بسیار متنوعی وجود دارد که هر سرمایه گذار می‌تواند با توجه به توان مالی خود، سطح انتظارات از منافع آتی سرمایه گذاری و همچنین میزان ریسک پذیری خود بهترین گزینه را انتخاب کنید. به عبارت دیگر برای هر فرد ابزار مناسب سرمایه گذاری با سطح ریسک پذیری او وجود دارد.

شفافیت اطلاعاتی در بورس، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار است، اطلاعات شرکت‌ها در بورس به لحاظ قابلیت اتکا و به موقع بودن بررسی می‌شوند.

برای خرید و فروش اینترنتی سهام نیازی نیست شرایط سخت و یا امکانات پیشرفته داشته باشید، فقط دانش و مهارت آن نیاز است.

امکان نقد کردن سریع سرمایه در بیشتر مواقع وجود دارد و فقط زمانی که نماد یک شرکت به دلایلی مانند برگزاری مجمع، تعدیل سود و… موقتا بسته می‌شود امکان فروش سهام نیست.

در این روش سرمایه گذاری دو نوع سود یا عایدی قابل دریافت است، سود ناشی از تغییرات قیمت سهام (capital gain) و سود ناشی از دریافت سود تقسیمی (dividend gain)؛ بنابراین در عین حال که سهام خود را نگهداری کرده اید و ارزش آن ممکن است رشد کند، سود نقدی نیز دریافت می‌کنید.

با این اوصاف به نظر می‌رسد با وجود نوسانات این روز‌های شاخص کل، همچنان بورس بهترین و مطمئن‌ترین بازار برای سرمایه گذاری است. اما ازاین نکته نیز نباید غافل شد که هر فرد نسبت به شرایط، میزان سرمایه و حتی خلقیات و ویژگی‌های روحی خود باید برای سرمایه گذاری تصمیم بگیرد و نکات مطرح شده دراین نوشتار فقط یک پیشنهاد و تببین موضوع است که از قدیم گفته اند صلاح مملکت خویش خسروان دانند.

 

 

 

    امیر شایان مهر خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما