ولایت اروزگان افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟

   به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما؛ در حالی که «احمد شاه ساحل» سخنگوی والی اروزگان افغانستان امروز (یکم تیر ۱۴۰۰) گفت که نیرو‌های دولتی براساس یک برنامه، از وُلُسوالی (شهرستان) چوره به شهر ترینکوت منتقل شده‌اند اما «ذبیح الله مجاهد» سخنگوی طالبان می‌گوید، ساختمان فرمانداری چوره و تنها قرارگاه نیرو‌های دولتی به دست این گروه افتاده است.
البته آبان ماه ۱۳۹۹ شمسی نیز اعضای طالبان به تاسیسات نظامی و دولتی مرکز شهرستان دهراوود ولایت اروزگان حمله کردند که نیرو‌های امنیتی افغانستان به منظور جلوگیری از تلفات غیرنظامیان "عقب‌نشینی تاکتیکی" کردند.
در این نوشتار با موقعیت راهبردی و اهمیت ولایت اروزگان آشنا می شویم.

 

اروزگان یکی از ٣۴ ولایت افغانستان به مرکزیت شهر ترينکوت است که براساس سرشماری سال ١٣٩٩ شمسی، ۴۳۶ هزار و ۷۹ نفر جمعیت دارد. اکثریت جمعیت این ولایت را هزاره‌ها تشکیل می‌دهند و پشتون‌ها و تاجیک‌ها نیز از دیگر ساکنان آن هستند.
ولایت اروزگان از شمال با ولایت دایکندی، از جنوب با ولایات زابل و قندهار، از شرق با ولایت غزنی و از غرب با ولایت هلمند همسایه است.

ولایت اروزگان افغانستان دارای ۶ وُلُسوالی (شهرستان) به نام‌های ترینکوت، چوره، خاص ارزگان، دهراوود، شهید حساس و گیزاب است؛ ولسوالی خاص بزرگترین و ولسوالی دهراوود کوچکترین ولسوالی‌های اروزگان هستند.

 

ترینکوت: ترینکوت مرکز ولایت اروزگان است که در مرکز این ولایت واقع شده است و ۱۰ هزار نفر جمعیت دارد؛ ترینکوت دارای زمین‌های وسیع زراعتی است. ارتفاع این شهر از سطح دریا دو هزار و ۵۰۰ متر و پهناوری آن ١٢،۶۴۰ کیلومتر مربع است که تقریباً یک پنجاه و یکم یا ۲٫۰۲٪ پهناوری کل افغانستان را شامل می‌شود.

 

دهراوود: شهرستان دهراوود در ۳۵ کیلومترى غرب ترینکوت واقع است و بیش از ۷۸ هزار نفر جمعیت دارد؛ این شهرستان داراى زمین‌های وسیع زراعتی و باغ‌های سبز است، رود هیرمند نیز از دهراوود عبور کرده و زمین‌های زراعتی این منطقه را آبیاری میکند. در این شهرستان گندم، ذرت و برنج کشت می‌شود.

 

چوره: شهرستان چوره با نزدیک به سه هزار جمعیت، در ۳۵ کیلومترى شمال شرق ترینکوت قرار دارد؛ شغل بیشتر ساکنان این ولسوالی کشاورزی و دامپروری است. شهرستان چوره پوشیده از جنگل است که زیبایی زیادی را نیز به آن بخشیده است، در این ولسوالی مناطق تاریخی زیادی وجود دارد که از آن جمله توره چینی، کاروان غوندی و نیکه جان زیارت است.

شهید حساس (چارچینو): این ولسوالی درحدود ۶۰ کیلومترى شمال غرب ترینکوت واقع است و نزدیک به ۸۴ هزار نفر جمعیت دارد؛ ساکنان این ولسوالی نیز مثل ولسوالی‌های دیگر مشغول کشاورزی هستند و مهم‌ترین محصولات آن گندم و ذرت است.

 

گیزاب: این ولسوالی در حدود ۷۰ کیلومترى شمال ترینکوت واقع است، گیزاب دارای باغ‌های میوه است و رود هیرمند از مرکز آن عبور میکند، اکثر مردم آن مشغول به کار کشاورزی و دامپروری هستند.

 

اروزگان خاص: این ولسوالی در ۹۰ کیلومترى شمال شرق ترینکوت قرار دارد و جمعیت آن نزدیک به ۸۴ هزار نفر است؛ هوای اروزگان خاص نسبت به دیگر ولسوالی‌های اروزگان، سردتر است. در این ولسوالی پشتون‌ها و هزاره‌ها زندگی میکنند.

 

اروزگان؛ ولایتی با قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال
کشف کتیبه‌هایی به خط یونانی در اروزگان که در حدود سال ۵۰۰ میلادی نوشته شده است، حکایت از گذشتهٔ تاریخی این منطقه دارد. احمدعلی کهزاد در کتاب "افغانستان در پرتو تاریخ" می‌نویسد، اروزگان بین‌النهرین کوهستانی کوچکی است که دو رودخانه‌ی بزرگ و سیلابی شمال و جنوب یعنی هیرمند و ارغنداب آن را فراگرفته است و پیشینه اروزگان به سال ۵۰۰ بعد از میلاد می‌رسد.
یکی از باستان شناسان انگلیسی به نام بیوار در سال ۱۳۳۱ شمسی در ۲۴۱ کیلومتری شمال غرب قندهار، دو سنگ‌نوشته پیداکرد. روی کتیبه‌ی اول با رسم‌الخط یونانی، عبارت یونانی «یَفتلی» و در کتیبه‌ی دوم نام «زابل» و «می‌هیبراکولا» و کلمه‌های «بغ» و «شاه» به صورت «بغو» و «شاوو» حک شده‌بود. این دو کلمه خدا و شاه است و کنیشکای کوشانی «خداوندگار شاه» نامیده می‌شد. این نشان می‌دهد پادشاه یفتلی به روش پیشینیان، خود را «خداوندگار» و «شاه» لقب داده‌است.

پیش از دورهٔ اسلامی، اروزگان مرکز زابلستان بود و پادشاه مقتدری بنام زاول‌شاه بزرگ (زنبیلشاه یا رتبیلشاه) بر آن حکومت می‌کرد. در دوره‌های اسلامی به ویژه در روزگار غزنویان نیز این منطقه دارای اهمیت و مورد توجه حاکمان بوده‌ است. پس از غزنویان بر اروزگان به‌ترتیب غوریان، خوارزمشاهیان، آل‌کرت، تیموریان، هوتکیان و امپراتوری درانی حکومت کردند. اقتدار و اهمیت ارزگان ادامه می‌یابد تا اینکه بعد‌ها به صورت یک حکومت محلی مقتدر و مستقل اظهار وجود می‌کند و از زمان نادرشاه افشار تا دورهٔ عبدالرحمان یکی از ولایات مهم و بزرگ هزارستان به‌شمار می‌آمد. عبدالرحمان با حملاتی به مردم هزارهٔ این منطقه آسیب زیادی زد و اکثر مناطق هزاره‌نشین ارزگان را غصب کرد.
احزاب پشتون و هزاره بعد‌ها در اروزگان وارد شدند و ادارهٔ منطقه را به‌دست گرفتند و تا سال ۱۳۶۷ شمسی، روابط نسبتاً عادی میان آنان برقرار بود. در سال ۱۳۶۹ شمسی جنگی میان پشتون‌ها و هزاره‌ها در منطقه رخ داد که معروف به جنگ اروزگان سال ۱۳۶۹ شمسی است. در سال ۱۳۷۳ شمسی گروه طالبان پس از پیشروی در دیگر مناطق افغانستان به آسانی مناطق پشتون‌نشین ارزگان را تصرف کرد و آن‌ها را با خود همگام ساخت. آنگاه با احزاب هزاره وارد مذاکره شد و به مرور زمان مناطق هزاره‌نشین را نیز به تصرف خود درآورد، اما پس از آن به سرکوب قوم هزاره پرداخت.

زیره؛ سوغات ولایت اروزگان

احمدشاه خیری رییس زراعت ولایت اروزگان افغانستان درباره محصول کشاورزی این ولایت می‌گوید: مناطق کشت زیره ولایت اروزگان حدود ۵۴۷ هکتار است که ۴۹۹ هکتار آن را زیره سیاه و ۴۸ هکتار آن زیره سفید کشت می‌شود.

تولید سالانه زیره ۶۱۰ تن است که از آن جمله ۵۷۳ تن زیره سیاه و ۸۰ تن آن زیره سفید است، هر کیلو زیره در بازار‌های داخلی به ۳۰۰ افغانی و هر تن آن ۳۰ هزار افغانی به فروش می‌رسد که سالانه ١٨ میلیون افغانی عاید کشاورزان می شود.