اهمیت تاریخی:

یونانی‌ها نخستین ملتی بودند که برای گل‌های مختلف معانی مشخصی را تعریف ودر زندگی خصوصی و اجتماعی خود از آن بهره بردند که پس از آنها، بومی‌ها از این شیوه استقبال کردند و مردم سایر نقاط جهان نیز کم و بیش آن را پذیرفتند.در ایران نیز کاربردهای مختلفی برای گل وجود دارد و هر گل به‌عنوان نوعی نماد و نشان مشخص برای ابراز علاقه به طرف مقابل، جشن‌ها و میهمانی‌ها، تبریک به عروس و داماد، عیادت بیمار، تبریک قدم نورسیده و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قدیمی‌ترین سند در رابطه با پیشینه و دسته گل در کشور به گل و غنچه‌های دست داریوش در سنگ‌نگاره‌های تخت جمشید است که بیشتر از دو هزار و 500 سال قدمت دارد. این نقوش گویایی از توجه و علاقه ایرانیان نسبت به گل و تقدیم دسته گل به‌عنوان هدیه است. رسم تقدیم گل در اروپا به‌عنوان هدیه و تحفه، رسمی است که از ایران به کشورهای اروپایی سرایت کرده و این در حالی است که قدمت تقدیم گل در ایران به قدری است که نمی‌توان به‌طور مشخص و دقیق، مبداء آن را یافت. پس از اسلام نیز گل و دسته گل حرمت و اعتبار خود را نه‌تنها نزد مردم حفظ کرد، بلکه ارجمندتر نیز شد.

اهمیت اجتماعی:

براساس تحقیقات به‌عمل‌ آمده، افراد در هنگام هدیه گرفتن گل، رفتاری حاکی از ادب، احترام، تشکر، دوستی، صمیمیت و هیجان‌زدگی همراه با گفتاری متفاوت از خود نشان می‌دهند. تمام این واکنش‌ها تنها در پنج ثانیه نخست گرفتن گل بروز می‌کند که این نشان‌دهنده تأثیر عمیق گل در وجود انسان‌ها است. صرف نظر از تأکید تمامی روان‌شناسان به تأثیر روانی گل بر روی انسان‌ها، حضور آن در فضای مسکونی بستر بسیار مناسبی برای آرامش روح و روان ایجاد می‌کند. لاله، نیلوفر آبی، سروناز و گل‌محمدی، گل‌های ملی ایران هستند.

اهمیت پزشکی:

پتانسیل تولیدداروهای گیاهی در طبیعت بسیار بالاست. برای نمونه گفته می شود 125000 گونه گیاه دارویی در جنگل های استوایی جهان یافت میشود.ارزش اقتصادی و تجاری گیاهان دارویی فوق العاده زیاد استدر حال حاضر، 25% از داروهای موجود، منشأ گیاهی دارند و 12% داروها نیز از منابع میکروبی ساخته شده­اند. پتانسیل تولید داروهای گیاهی در طبیعت بسیار بالاست. گیاهان دارویی در حیطه ­های مختلف پزشکی، صنعت ،کشاورزی، غذا و....کاربردهای بسیاری دارند.درحیطه پزشکی امید بسیاری از محققان برای انواع سرطان­ ها به گیاهان دارویی است .

 وضعیت صادرات (گل):

بیش از 73 درصد صادرات جهانی گل در کشورهای آلمان 22 درصد، ایالات متحده 15 درصد، فرانسه 10 درصد، انگلیس 10 درصد، هلند 9 درصد، ژاپن شش درصد، ایتالیا و سوئیس هرکدام پنج درصد عرضه و مصرف و یا بخشی از آن به‌صورت صادرات مجدد به سایر کشورها فرستاده می‌شود. این در حالی است که تعداد کشورهای مطرح در صادرات جهانی، از انگشتان دست تجاوز نمی‌کند.هلند به‌تنهایی هر سال بیش از هفت میلیارد دلار از محل صادرات گل درآمد دارد و میزان آن از طریق صادرات بذر و پیاز گل، ارائه کمک‌های فنی و مشورتی، خدمات مرتبط با پرورش گل و گیاهان زینتی و تجهیزات باغبانی به صدها میلیون دلار در سال می‌رسد. 

جایگاه ایران:

درحال حاضر ایران هفدهمین کشور تولیدکننده گل و گیاه جهان است اما رتبه صد و هفتم بازارهای صادراتی را به خود اختصاص داده است و علیرغم بالا بودن کیفیت گل‌های تولیدی به دلیل بالا بودن قیمت آن مشتری در بازارهای جهانی ندارد.

استان مازندران نیز در تولید گیاهان آپارتمانی رتبه نخست تولید کشور را دارد که محصولات آن به کشورهای حاشیه خزر صادر می‌شود. البته کارشناسان عقیده دارند که ایران توانایی صادرات سالانه حداقل 300 تا 500 میلیون دلار گل­ های زینتی (به صورت شاخه بریده و گلدانی)، درخت و درختچه را دارد. باید این نکته را در نظر گرفت که قیمت هر 30 تا 40 شاخه گل رز صادراتی معادل قیمت یک بشکه نفت است. بزرگ ترین مشتری های ایران در سال گذشته برای خرید شاخه های گل از کشور عراق، آذربایجان، اوکراین، مولداوی، بلاروس، گرجستان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه بوده­اند. مشتریانی که تعدادی از آن­ها مانند گرجستان، روسیه و بلاروس در واقع محل ترانزیت گل­ های صادراتی ایران به کشورهای دیگر هستند و گل­ های ایران بعد از ورود به این کشورها دوباره در بسته بندی­ های جدید و به نام ­های جدید از سوی این کشورها صادر می­ شوند. بیشترین گل­هایی که از ایران صادر می ­شود شامل گلایول، رز، میخک، داوودی، مریم، آنتوریوم، لاله، نرگس، سوسن، مارگریت، پرنده بهشتی، ژربرا و آلسترومریا است .

کلام آخر:

مسئولان کشاورزی و بازرگانی به جای اینکه به فکر برنامه ریزی برای تولید گل باشند و فرهنگ استفاده از آن را در خانه دنبال کنند، اجازه واردات گل مصنوعی را می دهند در حالیکه این نوع گل برای کشورهای حاره و شبه حاره ای مانند عربستان که نمی توانند هیچ گونه تولیدی داشته باشند، مناسب است.

مناطق شمالی کشور ما بهترین شرایط را برای تولید گلهای آپارتمانی دارند و باید از این طبیعت استفاده شود ولی هنوز این امر در کشور ساماندهی نشده است و تولیدات ما همچنان سنتی است.سالانه 2 میلیارد شاخه گل در کشور تولید می‌شود که تنها 500 میلیون شاخه آن با کیفیت مناسب است ومی‌توان صادر کرد. درایران گلخانه‌ها به صورت سنتی کار می‌کنند و هنوز به تولید انبوه و صنعتی گل نرسیده ایم. برای صادرات گل باید به تولید بیشتری برسیم تا بتوانیم آن را صادر کنیم. اکنون سطح زیر کشت گل در ایران هشت هزار هکتار است که نیاز داریم این میزان به 20 هزار هکتار برسد.

نکته دیگری که مانع دیگر رونق صادرات گل و گیاه در ایران، هزینه تمام شده نسبتا بالای تولید گل و گیاه است. در حالی که برای این که بتوانیم جای گل ایرانی را در بازارهای جهانی باز کنیم نیاز داریم هزینه تولید گل را به قدری پایین بیاوریم که حدود 20 سنت از قیمت جهانی آن ارزان‌تر فروخته شود. علاوه بر این، باید به بسته‌بندی محصولات نیز رسیدگی و همچنین بازاریابی شود تا ببینیم در کشورهای مختلف به چه انواعی از گل نیاز است تا تولید به آن سمت حرکت کند.

تجارت گل و گیاه در جهان تجارتی بسیار پر سود است و هم اکنون بیش از 80 درصد آن د ر اختیار کشورهای هلند، آلمان، فرانسه، انگلستان، ژاپن، ایتالیا و سوئیس است. کشور هلند سالنه بیش از 7 میلیارد دلار از محل صادرات گل و گیاه و بذر و پیاز گل درآمد به دست می آورد. براساس آمارهای جهانی سرانه مصرف گل در کشورهی اروپایی سالانه 200 شاخه و براساس آمارهای اتحادیه گل و گیاه سرانه داخل 5 تا 10 شاخه است. به دلیل نبود شرایط مناسب و امکانات برای صادرات سالانه تعداد زیادی شاخه گل در کشور از بین می رود.

برای بازاریابی باید در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور یافت و بازارهای خارجی را شناخت. گل‌های زینتی در جهان بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار گردش مالی دارد اما با وجود پتانسیل بالای کشور ما صادرات ایران تنها حدود ۴۰ میلیون دلار در سال است و در سال ۲۰۰۹ جایگاه هشتاد و ششم کشورهای صادر‌کننده گیاهان زینتی را داشته‌ایم که با توجه به پتانسیل کشورمان و سطح زیر کشت بیش از ۵۰۰۰ هکتار به هیچ عنوان مناسب نیست.موقعیت ایران به دلیل قرارداشتن در کنار کشورهای پرمصرف گل و گیاه از نظر اقتصادی حائز اهمیت است. همسایه‌های شمالی و جنوبی ایران از خریداران بسیار خوب گیاهان زینتی هستند. ایران با داشتن یک بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمی قادر است جایگاه واقعی خود را در این عرصه پیدا کند. اما چرا هنوز به این جایگاه دست پیدا نکرده است؟

پژوهش خبری صدا و سیما// بابک جوادی