بي خانماني و پيامدهاي اجتماعي آن (2)

چکیده مصاحبه پژوهشی:

ـ بی­ خانمانی یکی از پدیده های زشت و نابهنجار اجتماعی است.

ـ پدیده بی ­خانمانی به صورت معضلی بزرگ دامن گیر کشورهای رو به توسعه و حتي کشورهای توسعه یافته صنعتی است.

ـ پدیده بی ­خانمانی خاص طبقه يا اقشار خاصي از جامعه نيست.

ـ گاهي افراد ثروتمند هم به دلایل مختلف از خانه و کاشانه خود فاصله مي ­گيرند و راهی کوچه و خیابان مي ­شوند.

ـ کارتن‌خوابی پیامد بی‌خانمانی است.

ـ اکثر بی‌خانمان‌ها دارای مشکلاتی از قبیل اعتیاد، مصرف الکل، بیماری ذهنی، گسیختگی خانواده، بیماری جسمی و سوءتغذیه هستند.

ـ از پیامدهای بي­ خانماني و کارتن­ خوابی مي ­توان بیماری­ های جسمانی و روانی، انتقال بیماری های واگیردار، اعتیاد، تکدی گری، سرقت و سایر آسیب­ های  اجتماعی نام برد.

ـ مولفه‌های ساختاری نظیر فقر و محرومیت اجتماعی می‌تواند روی آسیب‌پذیری فرد تاثیر بگذارد و موجب ایجاد و تداوم بی‌خانمانی شود.

پژوهش خبری صدا و سیما: بی­ خانمانی یکی از پدیده های زشت و نابهنجار اجتماعی است که در اغلب شهرهای بزرگ جهان به چشم می­ خورد و پیامدهای ناگوار بسیاری دارد. این پدیده به صورت معضلی بزرگ دامن گیر کشورهای رو به توسعه و حتي کشورهای توسعه یافته صنعتی است. بی‌خانمان‌ها از افراد و اقشار مختلفی تشکیل شده‌اند - سالخوردگان، میانسالان، جوانان، نوجوانان، کودکان، مردان، زنان، دوجنسیتی‌ها، افراد تحصیل‌کرده، افراد کم‌سواد یا بی‌سواد، افراد سالم به لحاظ جسمانی، افراد دارای بیماری‌های خطرناک و لاعلاج، افراد متعلق به دهک‌های بالای جامعه، افراد متعلق به دهک‌های پایین یا متوسط جامعه، از جمله اقشار و سنخ‌های اجتماعی هستند که در میان بی‌خانمان‌ها قابل ملاحظه‌اند. دکتر سيد حسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي در مصاحبه با پژوهشی خبری جنبه های مختلف این آسیب اجتماعی  را بیشتر  واکاوی کرده است. 

پژوهش خبری :  تفاوت کارتن ­خوابي با بي ­خانماني چيست؟

دکتر سيد حسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ايران: کارتن‌خوابی پیامد بی‌خانمانی است. گاهی به‌عنوان مفهومی مترادف و يا جایگزین برای مفهوم بی‌خانمانی است و بر این اساس بی‌خانمانی را به معنای نداشتن اقامتگاهی اولیه در نظر می‌گیرند.

کارتن‌خواب‌ها افرادی هستند که در اقامتگاه‌های عمومی و خصوصی زندگی می‌کنند. اکثر بی‌خانمان‌ها دارای مشکلاتی از قبیل اعتیاد، مصرف الکل، بیماری ذهنی، گسیختگی خانواده، بیماری جسمی و سوءتغذیه هستند. که تعدادی از آنان به علت سرما و تغذیه ناکافی و بیماری جان خود را از دست می‌دهند. در تقسیم‌بندی کلی، بی‌خانمانی شامل سه دسته از افراد می‌شود: الف) افرادی که برای خویش سرپناهی فراهم کرده‌اند، یعنی یا مکانی برای سکونت یافته‌اند یا حمایت مالی دارند. ب) افرادی که در خیابان‌ها و در وضعیتی نامناسب زندگی می‌کنند. ج) افرادی که به سبب کمبود سرپناه واقعی نزد آشنایان و وابستگان به سر می‌برند. 

پژوهش خبری: علل پدیده بي ­خانماني چيست؟

دکتر سيد حسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ايران: بی­ خانمانی، دلايل زيادي دارد و همیشه ناشی از فقر نیست اما می توان این گونه گفت که با خود فقر هم مي ­آورد. گاهي افراد ثروتمند هم به دلایل مختلف از خانه و کاشانه خود فاصله مي ­گيرند و راهی کوچه و خیابان مي­ شوند؛ آنها نه تنها ثروت بلکه اعتبار اجتماعی خود را  بربادرفته مي­ بينند.

بی­ خانمانی گاهي به دليل بي­ سرپناهي است؛ این نوع از بی‌خانمانی شامل افرادی است که در ماشین، چادر یا مکان‌های دیگری زندگی می‌کنند؛ آنها از نظر فنی از افراد بی‌سرپناه مجزا هستند. يا به شکل موقت در خوابگاه‌ها، هتل‌ها و خانه دوستان خود اسکان دارند.

نوعي ديگر بی­ خانمانی تاثیر رویدادها روی افراد است. برخی از محرک‌ها ممکن است به‌شدت روی فرد تاثیرگذار باشد. این محرک‌ها اغلب از زمان کودکی آغاز می‌شوند. یکی از عوامل عمده بی‌خانمانی، جابه‌جایی‌های مخرب و مکرر در دوران کودکی است.

پژوهش خبری: آسيب­ هاي  بي­ خانماني کدام است؟

دکتر سيد حسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ايران: اصولا خانواده های بدون درآمد مهم ترین گروه آسیب پذیر برای کارتن خواب شدن هستند و رابطه ميان کارتن ­خوابي و مصرف مواد مخدر است. مصرف مواد می‌تواند منجر به بی‌خانمانی شود. با این وجود، مصرف كنندگان مواد ممكن است به دلیل طیفی از عوامل بهم پیوسته بی خانمان شوند. در برخی موارد، مصرف مواد عاملی است كه منجر به بی خانمانی می شود. وانگهی بی خانمانی و سوء مصرف مواد می تواند موجب و تشدید كننده مشكلات دیگری نیز باشد. این كه آیا سوء مصرف مواد علت مستقیم شروع بی خانمانی است یا این كه آیا سوء مصرف مواد عاملی است كه به طور غیر مستقیم و قرار گرفتن افراد در معرض خطر از دست دادن محل اقامت عمل می كند، مشخص نیست. در واقع، سوء مصرف مواد و نيز عوامل دیگر، احتمال بی خانمان شدن فرد دارد. بی خانمانی مزمن نیز خطر بالای مرگ بعلت بیماری و ناتوانی و استفاده از مواد تزریقی را تشدید می­کند. همچنين خودکشی افراد بی خانمان که سوء مصرف مواد دارند نسبت به افرادی که مواد مصرف نمی­ کنند، بیشتر است. 

پژوهش خبری: بي ­خانماني چه پيامدهايي براي جامعه دارد؟

دکتر سيد حسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ايران: از جمله پیامدهای بي ­خانماني و کارتن­ خوابی، افزایش بیماری­های جسمانی و روانی که به دلیل عدم رعایت بهداشت فردی، انتقال بیماری­ های واگیردار، تخریب اموال عمومی، اعتیاد به مواد مخدر، تکدی گری، سرقت، فحشا و سایر آسیب­ های  اجتماعی است. از این رو بی­خانمانی ارتباط معناداری با کاهش نرخ امید به زندگی دارد. و نيز نرخ رشد خودکشی و مرگ و مير در آنها بالاست. این افراد در معـرض خطـر ابتلا به  عفونت های "هپاتیت"  و"اچ آی وی" هستند. آنها به الکل و مواد مخدر معتادند. روابط جنـسی غیر متعارف و سـطح تحـصیلات پـایین، وضـعیت تأهـل نامطلوب (مطلقه در زنان) و فقر شدید به ویژه در زنان بی ­خانمان وجود دارد.

بی­ خانمان ­ها به دلیل اینکه در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مطلوبی قرار ندارند، به جرایم و انحرافات اجتماعی روی می آورند تا از این طریق بتوانند زندگی خود را بگذرانند. به همین دلیل در مناطقی از شهر که بی خانمان­ ها زیاد باشند، احساس ناامنی و میزان وقوع جرایم بیشتر است و پلیس مجبور است در این مناطق نظارت بیشتري اعمال کند و از طریق گشت­زنی، کنترل بیشتری بر محیط داشته باشد. رشد سرقت، اعتیاد، مصرف الکل تا حد زیادی وابسته به میزان بی­ خانمان ­های سطح شهراست. بی خانمانی در سطح شهرها، تداعی کننده فقر شهری است.

 سخن آخر

به­ طور کلي فقر و محرومیت اجتماعی علل اصلی بی‌خانمانی در کشورهای توسعه‌یافته به حساب می‌آید. الگوهای محرومیت اجتماعی در دو سطح با بی‌خانمانی در ارتباطند: آنها روی برنامه‌های رفاه اجتماعی تاثیرگذار بوده و توانایی خانواده‌ها را به منظور دسترسی به درآمد، ثروت، شغل و مسکن تحت تاثیر قرار می‌دهند. مولفه‌های ساختاری نظیر فقر و محرومیت اجتماعی می‌تواند روی آسیب‌پذیری فرد تاثیر گذاشته و موجب ایجاد و تداوم بی‌خانمانی شود.

پژوهش خبری //مریم عابدی