رودخانه مرگ، فاجعه زیست محیطی در خراسان رضوی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، شاید باورش سخت باشد، در فاصله ای نه چندان زیاد از شهرمشهد، بزرگ‌ترین فاجعه زیست محیطی هر روز و هر شب درحال وقوع است؛  فاجعه ای که بیش از دو دهه سلامت مردم کلانشهر مشهد و استان را هدف قرار داده است .

آقای رضایی یکی از ده ها  هزار ساکن حاشیه کشف رود است که با گلایه ازآلودگی کشف رود می گوید: ما سالها پیش ساکن این منطقه شدیم و آب این رودخانه برای اهالی مایه برکت بود اما چندین سال است آب این رودخانه دچار آلودگی شده و فقط بوی تعفن را  نصیب حاشیه نشینان کرده است .

وی می گوید: بر اثر آلودگی در این منطقه بچه هایمان به بیماریهایی چون سالک مبتلا شده اند وکسی هم تا امروز پاسخگوی صدماتی که به ما وارد شده نیست .

تخلیه فاضلاب  سیصد دستگاه تانکر در هر شبانه روز در کشف رود  

کشف رود رودخانه ای به طول 290 کیلومتر است . این رودخانه از آبریزهای جنوبی هزار مسجد و آبریزهای شمالی بینالود سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از مشهد، در محل پل خاتون سرخس، به رودخانه هریرود می‌پیوندد و از آنجا به بعد، رودخانه تجن نام گرفته و به سمت ترکمنستان ادامه می‌یابد و در بیابان ‌قره‌قوم ترکمنستان فرو می‌رود.

 در سال 93 طرح نجات کشف رود نیز برای سامان دهی این رودخانه قدیمی شهر کلید خورد؛ حالا اما حدود شش سال از آغاز طرح نجات کشف رود می گذرد و بررسی میدانی  ما حاکی از آن است که نه تنها کشف رود نجات پیدا نکرده بلکه در منجلاب فاضلاب فرو رفته است.

 تلخ ترین  صحنه  در مسیر بررسی میدانی وضعیت کشف رود، در منطقه قاسم آباد در نزدیکی تصفیه خانه اولنگ رقم می خورد. راننده تانکری خود را به حاشیه کشف رود رسانده و فاضلاب متعفن و مشمئزکننده درون تانکر را بدون دردسر و بی هیچ دغدغه ای در دل کشف رود می ریزد.

به سراغ یکی از راننده ها که  بار تانکر را تخلیه می کند می روم پس از اصرار فراوان برای اینکه این فاضلاب آلوده را  از کجا می آورد به دوردست ها اشاره می کند و می گوید: اینها پساب چرم شهر است.

حالا به سرنخی از ماجرا دست پیدا می کنیم به چرم شهر می روم بیست کارخانه چرم مشهد در این منطقه فعال است که پشت زیبایی چرم، صنعتی بدبو قرار گرفته که  مستقیم سلامت ساکنان کشف رود را نشانه گرفته است .

 از بیست کارخانه چرم در اینجا ،تنها یک کارخانه به تصفیه خانه مجهز است و پساب خود را تصفیه می کند  اما کارخانجات  دیگرپساب خود را در کشف رود رها می کنند .

 موضوع را از محیط زیست استان پیگیری می کنم، صادق زمانی رییس اداره نظارت وپایش  حفاظت محیط زیست استان می گوید: خط جداسازی کروم در همه کارخانجات چرم شهر فعال است و پساب  تخلیه شده در کشف رود آنقدرهم آلوده به نظر نمی رسد .

 در ادامه برای اعتبار سنجی گفته نماینده محیط زیست، نمونه ای از آب کشف رود را به آزمایشگاه بردم و نتیجه بسیار فاجعه بار تر از چیزی بود که فکرش را می کردم .

میزان آلودگی صد وپنجاه برابر حد مجاز و میزان کروم سی برابر حد مجاز است.

آبیاری چهار هزار هکتار از مزارع مشهد از آب کشف رود

 البته قصه کشف رود تنها به آلودگی آب و بوی آزار دهنده  آن ختم نمی شود. خطر جدی تری  هم از همین آب آلوده،  سلامت مردم مشهد، استان و حتی کشور را تهدید می کند .

کمی آن طرف تر از محل تخلیه فاضلاب ها، موتورپمپ ها با قدرت تمام آب کشف رود را که سال هاست با فاضلاب عجین شده، به درون مزارع کشاورزی  پمپاژ می کردند. مزارع کشاورزی که محصولاتی همچون گوجه‌فرنگی، خیار، ذرت، خربزه، بادمجان ، سبزی وکلم  دارند با همین آب لجن و فاضلاب آبیاری می شود.

این اتفاقات  تلخ در حالی است که  دبیرکارگروه نجات کشف رود، اسفند ماه 95 اعلام کرده بود 100 درصد موتورپمپ‌ها در نیمه سال آینده یعنی سال 96 جمع آوری خواهد شد، وعده ای که البته با گذشت سه سال به طور کامل محقق نشده است! 

آزاد  سازی 90 کیلومتر از اراضی حاشیه کشف رود از سال 93 تاکنون

علیمیرزایی دبیر کارگروه نجات کشف رود، درباره آخرین وضعیت سامان دهی این رود تاریخی می گوید: از اواخر سال 93 که سامان دهی کشف رود به صورت جدی آغاز شد، بیش از 90 کیلومتر از اراضی حاشیه این رودخانه به وسعت هزار و500 هکتار آزاد سازی شده است، یعنی از انتهای بلوار شاهنامه تا پنج کیلومتری شهرک صنعتی چرمشهر، رفع تصرف و آزاد سازی شده است.

وی با تایید فعالیت موتورپمپ‌ها در بخش هایی از حاشیه کشف رود و آبیاری محصولات کشاورزی با فاضلاب  می گوید: در مناطقی از حاشیه کشف رود که آزاد سازی شده، موتور پمپی وجود ندارد اما در روستاهای سنگ بر، غیاث آباد، کنه بیست قازقان که در نزدیکی شهرک صنعتی چرمشهر قرار دارند، موتورپمپ‌ها فعال اند.

دبیر کارگروه نجات کشف رود تاکید می کند: با وجود همه محدودیت ها، دادستانی و استانداری حمایت خوبی داشته اند، هم اکنون برای  پنجاه  نفر که از موتورپمپ‌ها استفاده می کنند پرونده تشکیل شده است تا  تخلفات آن ها از طریق مراجع قضایی پیگیری شود و سه مورد از آن ها نیز منجر به صدور حکم شده است.

ضرب الاجل فوری برای ساماندهی کشف رود

مواد مسموم  جاری در کشف‌رود تقریبا ۴۰ کیلومتر از  کلان شهر مشهد را درنوردیده است در طول کشف‌رود حدود ۲۳ روستا وجود دارد و اغلب روستاییان در آن مشغول به کشاورزی و دامداری هستند.

وضع بحرانی کشف رود، آبان ماه  فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد ودارایی و عیسی کلانتری معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور را به اینجا کشاند تا  دستور پیگیری هر چه سریعتر برای ساماندهی کشف رود را  به استاندار ابلاغ کنند.

  استاندار خراسان رضوی از بازدیدهای میدانی و اقداماتی که درباره کشف رود انجام شده می گوید: در قالب کارگروه ساماندهی کشف رود تاکنون اقداماتی نظیرساخت تصفیه خانه صورت گرفته که فقط بخشی از آب جاری کشف رود را تصفیه می‌کند و کافی به نظر نمی‌رسد.

رزم حسینی ادامه می دهد: وضعیت کلی کشف رود قابل قبول نیست وبا توجه به شرایط مالی دولت، نباید انتظار داشت بودجه مورد نیاز از محل منابع دولتی تامین شود؛ برای ساماندهی کشف رود باید از منابع بخش غیر دولتی استفاده شود.

در همین حال مدیر جهاد کشاورزی مشهد معتقد است مشکل کشف‌رود تنها آب و به‌ ویژه  محصولات آلوده نیست بلکه مشکل اصلی این است که خاک در حال نابود شدن است.

طهماسبی می گوید: یکی دیگر از اقدامات مهمی که می‌توان در باره  کشف‌رود انجام داد، کنترل و مراقبت ماشین‌های فاضلاب با نصب جی پی اس و رصد کردن این خودروها با ورود به مناطق ممنوع و تعیین محلی برای تخلیه فاضلاب‌های شهری، صنعتی و نخاله‌های ساختمانی است.

وی مرحله بعد را مشارکت بخش خصوصی با همکاری تعاونی‌های آب‌بر کشف‌رود جهت ساخت  تصفیه‌خانه‌های مجهز و استاندارد و خطوط انتقال آب دانست که با خرید سهام می‌توانند علاوه بر استفاده از آب قابل زرع از سود مشارکت نیز بهره‌مند شوند.

  کلید خوردن  طرح ساماندهی واحیای کشف رود پس از کش وقوسهای فراوان

بالاخره در 28 آبان 98 جلسه ها ونشست های ستاد ساماندهی کشف رود به نتیجه رسید وقدم اول در بزرگترین طرح زیست محیطی کشور برداشته شد .

شهردار مشهد  می گوید: در مرحله نخست این طرح قرار است 120 هکتار از اراضی اطراف کشف رود ساماندهی شود و از پل کلات تا خین عرب 65 هکتار درختکاری خواهد شد.

محمد کلایی با اشاره به هزینه 200 میلیاردتومانی شهرداری در مرحله نخست برای ساماندهی کشف رود می گوید: کشف رود مرحله به مرحله احیا  می شود .

آنچه از شواهد پیداست گامهای مصممی برای ساماندهی و احیای  بزرگترین رودخانه خراسان رضوی برداشته شده است حال باید منتظر بود و دید کی قصه آلودگی کشف رود به پایان می رسد و دوباره این رود کهن جان تازه ای می گیرد.

نویسنده: شیرین امروزی