دلالی فروشندگان خُرد لاستیک تا تخلف نمایندگی‌ها

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی خبرگزاری صدا و سیما، لاستیک خودرو‌های سبک و سنگین چند وقتی است که افزایش قیمت قابل توجهی داشته است و با وجود این که در سال جدید در چند مرحله مجوز برای افزایش قیمت رسمی لاستیک خودرو داده شد، اما هنوز تولیدات به درستی به دست مصرف کننده نمی‌رسد و بازار به دلیل کمبود این کالا دچار آشفتگی شده است.

مدتهاست مصرف کنندگان لاستیک مجبورند برای خریدن یک جفت لاستیک به قیمت دولتی گاهی از ساعت یک نیمه شب تا صبح در مقابل نمایندگی شرکت‌های تولیدکننده در صف بنشینند تا شاید با ارائه سند خودرو بتوانند دو حلقه لاستیک برای یک سال به قیمت دولتی دریافت کنند.

 

در حال حاضر بازار لاستیک خودرو دچار آشفتگی شده و در حالیکه باید لاستیک با قیمت مصوب عرضه شود بسیاری از فروشگاه‌ها لاستیک خود را با دوبرابر قیمت به دست مشتری می‌رسانند.

این در حالی است که ایران زمانی یکی از صادرکنندگان اصلی لاستیک خودرو در منطقه بود، صادراتی به ارزش یک میلیارد دلار.
اما اکنون نمایندگی‌ها ادعا می‌کنند که لاستیک به اندازه کافی در اختیار آن‌ها نیست و فروشنده‌های خُرد این محصول که نمایندگی ندارند هم نسبت به توزیع نشدن لاستیک خودرو بین آن‌ها معترض هستند.

 

>>>آشفتگی تولید و بازار لاستیک

>>>بررسی بازار تولید و عرضه لاستیک

ایران زمانی با صادراتی به ارزش یک میلیارد دلاریکی از صادرکنندگان اصلی لاستیک خودرو در منطقه بود، اما اکنون نمایندگی‌ها ادعا می‌کنند که لاستیک به اندازه کافی در اختیار آن‌ها نیست!

وقتی به بازار مراجعه می‌کنید، توزیع کننده‌های خُرد لاستیک می‌گویند که مدت هاست به دلیل سامانه‌ای شدن سیستم توزیع، امکان خرید لاستیک دولتی را ندارند و بیش از دو سال است که مجبور هستند از بازار آزاد این محصول را تهیه کنند.
این یعنی حدود ۲۷ هزار توزیع کننده خُرد لاستیک بیش از دو سال است که لاستیک دولتی دریافت نکرده اند و در حالی که مجبور به درج قیمت‌های دولتی براساس قوانین تعزیرات بر روی کالای خود هستند از بازار آزاد و با دو برابر قیمت لاستیک تهیه می‌کنند.

با مراجعه به اتحادیه علت به وجود آمدن این مشکل را برای فروشندگان لاستیک خودرو جویا شدم.
آقای آل سارا عضو هیئت مدیره فروشندگان لاستیک درباره علت اینکه نمایندگی‌ها به فروشندگان خُرد لاستیک نمی‌فروشند گفت: قانون نحوه دریافت سود فروشندگان عمده اتحادیه لاستیک، قانونی است که بیش از ۴۰ سال از عمر آن می‌گذرد و براساس آن نمایندگی‌ها می‌توانند برای فروش خود به صورت عمده فقط ۳ درصد سود دریافت کنند.

 

 

وی ادامه داد: اما نباید فراموش کرد که باز نگه داشتن یک فروشگاه در سال فقط حدود ۳ درصد عوارض و مالیات برای صاحب آن دارد پس برای نمایندگی‌های فروش لاستیک به صرفه نیست تا هم حق اشتراکی را به صورت سالیانه در کارخانه‌ها پرداخت کنند و هم عوارض و مالیات فروشگاه خود را بپردازند و از آن طرف به جای خُرده فروشی کالای خود را به صورت عمده در اختیار دیگر فروشندگان لاستیک که نمایندگی ندارند قرار دهند.

باز نگه داشتن یک فروشگاه در سال فقط حدود ۳ درصد عوارض و مالیات برای صاحب آن دارد پس برای نمایندگی‌های فروش لاستیک به صرفه نیست تا هم حق اشتراکی را به صورت سالیانه در کارخانه‌ها پرداخت کنند

وی افزود: در حال حاضر سهمیه لاستیکی که تولید کننده‌ها در اختیار نمایندگی‌های خود قرار می‌دهند، به اندازه مصرف خود آن‌ها هم نیست و با توجه به این که این سهمیه به صورت سبدی در اختیار نمایندگی‌ها قرار می‌گیرد باعث می‌شود که سرمایه آن‌ها مدتی در انبار بخوابد.

آل سارا گفت: برای مثال در یک سبد بار که به نمایندگی تحویل می‌شود شاید چند حلقه لاستیک در سایز‌های کم مصرف وجود داشته باشد و مدت‌ها به فروش نرسد، یا چند حلقه لاستیک سنگین خودرو وجود داشته باشد که فروشندگان اجازه فروش آن را ندارند مگر این که راهداری برای آن‌ها حواله صادر کند.

در تهران بیش از ۵ هزار فروشنده لاستیک وجود دارد، اما فقط ۳۰۰ نمایندگی وجود دارند که می‌توانند با دریافت لاستیک از کارخانه‌ها کاسبی کنند و بقیه فروشندگان چند سالی است که کسب و کارشان دچار مشکل شده است ضمن اینکه مدتی است فروش لاستیک توسط نمایندگی‌ها به خُرده فروشان ممنوع شده و آن‌ها تنها اجازه فروش لاستیک به مصرف کننده را دارند.

مدیر یکی از نمایندگی‌ها به ماگفت: مدتی است که نحوه خرید لاستیک از کارخانه‌ها به صورت سامانه‌ای شده است و نمایندگی‌ها براساس این سامانه مجبور به ثبت کالای خود در هنگام خرید و فروش هستند، به همین دلیل نمی‌توانیم کالای خود را به صورت عمده در اختیار دیگران قرار دهیم چرا که موظف به تحویل کالا به مصرف کننده واقعی هستیم.

 

حالا فروشندگان خُرد در بازار مدت هاست که با خرید لاستیک از بازار آزاد و فروش آن با دو برابر قیمت به کاسبی خود ادامه می‌دهند و به دلیل کمبود کالا با قیمت دولتی در بازار این امکان برای این فروشندگان به وجود آمده است تا حتی با قیمت آزاد بخشی از بازار را در دست گیرند که حالا با عدم فروش رسمی و غیر رسمی نمایندگی‌ها همین بازار هم از دست کسبه خرد بیرون آمده است و راه کاری برایشان ارائه نشده است.

 

فروشندگان خُرد در بازار مدتهاست که با خرید لاستیک از بازار آزاد و فروش آن با دو برابر قیمت به کاسبی خود ادامه می‌دهند .

اما نکته مهم این جا است، لاستیک در بازار به هیچ وجه کم نیست، اما به صورت دولتی عرضه نمی‌شود چرا که هر کدام از این فروشندگان خرد هر تعداد لاستیک که نیاز داشته باشند آن را از بازار آزاد تهیه می‌کنند، اما امکان خرید از تولیدکننده‌های رسمی برای آن‌ها وجود ندارد.

 اما این بازار‌های مملو از لاستیک از کجا تامین می‌شوند؟ به گفته فعالان بازار، بازار‌های سیاه مثل بازار‌های رسمی دچار کمبود نیستند و همه آن‌ها توسط خود نمایندگی‌ها ایجاد شده اند تا با توجه به تفاوت قیمت بسیار زیاد لاستیک دولتی و آزاد، به جای فروش به مصرف کننده واقعی، در این بازار با دو برابر قیمت به فروش برسند. شخصا هم که به یکی از نمایندگی‌های فروش لاستیک مراجعه کردم متوجه شدم امکان خرید انواع سایز‌ها در این نمایندگی با قیمت آزاد وجود دارد.

فعالان بازار می‌گفتند نمایندگی‌ها از کارخانه‌ها لاستیک را به قیمت دولتی میخرند، اما به قیمت آزاد می‌فروشند. خریداران عمده هم باید قیمت رسمی را به حساب نمایندگی واریز و مابه تفاوت را با قیمت آزاد به صورت چک به نمایندگی پرداخت کنند.

یکی از فعالان بازار به ما گفت: اخیرا لاستیک ۲۴ پیروزی را از نمایندگی خریداری کرده و در کنار قیمت دولتی لاستیک، جفتی ۳ میلیون تومان بیشتر به نمایندگی پرداخت کرده است.

 در زمان مصاحبه در بازار توانستم با یک دلال لاستیک به صورت تلفنی هم تماس بگیرم، این دلال به من گفت: ۳ بسته، ۲۴ حلقه‌ای لاستیک خودرو سمند در اختیار دارد که می‌تواند آن‌ها را به قیمت آزاد به من بفروشد.

از او پرسیدم که آیا امکان آن وجود دارد به دوستان او متصل شویم تا بتوانیم تعداد بیشتری لاستیک تهیه کنیم؟
وی گفت: همکار من در شرکت ایران تایر کار می‌کند و به کمک دوستان خود در بیرون از کارخانه به خرید و فروش لاستیک مشغول هستند.

با یک جستجوی ساده در سایت‌های خرید و فروش اینترنتی با تعداد زیادی فروشنده لاستیک مواجه می‌شوید که لاستیک‌های داخلی و وارداتی را با قیمت آزاد برای فروش گذاشته اند

وی ادامه داد: می‌توانم فاکتور هم بگیرم، اما با توجه به شراکتی که با همکارم دارم نمی‌توانم آن را معرفی کنم یا تخفیف بگیرم.

در کنار تمام این مشکلات، جالب اینجاست که با یک جستجوی ساده در سایت‌های خرید و فروش اینترنتی با تعداد زیادی فروشنده لاستیک مواجه می‌شوید که لاستیک‌های داخلی و وارداتی را با قیمت آزاد برای فروش گذاشته اند و این یعنی لاستیک در بازار وجود دارد، اما به دست مصرف کننده واقعی نمی‌رسد چرا که لاستیک به جای فروش به صورت رسمی، به صورت مخفیانه از کارخانه‌ها خارج می‌شود و توسط نمایندگی‌ها در بازار آزاد به فروش می‌رسد.

تا زمانی که شیوه فروش لاستیک این گونه باشد مطمئنا کسانی که به صورت عمده و سنگین در بازار خرید و فروش می‌کنند می‌توانند با کم و زیاد کردن ورودی کالا به بازار، بازار را دچار التهاب کرده و با دو نرخی کردن این کالا برای خود سود‌های کلانی را دست و پا کند.

اما قرار بود همه تولیدات و واردات لاستیک در سامانه جامع تجارت و انبارداری ثبت شود، چگونه است که این لاستیک‌ها می‌توانند از این سامانه‌ها فرار کنند و خود را به بازار‌های زیرزمینی برسانند.

یکی از راه‌های فرار از ثبت لاستیک در سامانه این است که برای مثال یک نمایندگی در ساوه تعداد ۱۰ هزار حلقه لاستیک سفارش می‌دهد، در حالی که این شهرستان کشش مصرف این تعداد لاستیک را ندارد.

به سراغ وزارت صنعت رفتم، علی رهبری رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیک در این زمینه گفت: وزارت صنعت در لاستیک سنگین و نیمه سنگین از ابتدا تا انتهای زنجیره مالکیت و ثبت کالا را در سامانه جامع تجارت رصد می‌کند.
 
اما وقتی که به بازار مراجعه کردم متوجه شدم سامانه جامع تجارت و انبارداری نتوانسته به وظیفه خود در این حوزه به خوبی عمل کند.
یکی از فعالان بازار درباره نحوه خروج کالا از سامانه‌های نظارتی گفت: یکی از راه‌های فرار از ثبت لاستیک در سامانه این است که برای مثال یک نمایندگی در ساوه تعداد ۱۰ هزار حلقه لاستیک سفارش می‌دهد، در حالی که این شهرستان کشش مصرف این تعداد لاستیک را ندارد.

وی ادامه داد: خریداران این گونه لاستیک‌ها اصلا بار خود را تا شهر مورد نظر هم نمی‌برند، بلکه با گرفتن یک بارنامه سوری بار خود را از یک انبار برداشته و در انبار دیگری خالی می‌کنند و این گونه است که سامانه جامع تجارت متوجه نمی‌شود که این بار در تهران باقی مانده یا به شهرستان رفته است.

این فعال بازار افزود: این یکی از راه‌های فرار کالا از سامانه‌ها است همان کالا‌هایی که پس از این در بازار‌های سیاه لاستیک با قیمت آزاد به فروش خواهند رفت.

با جستجوی کلمه انبار در نرم افزار گوگل مپ هم به راحتی به ۴ - ۵ انبار در تهران روبه رو می‌شوید که عکس هوایی آن‌ها نشان می‌دهد، صد‌ها هزار حلقه لاستیک در این انبار‌ها وجود دارد.

برای پیگیری به یک خیابان در جنوب تهران رفتم، خیابانی که ۵ انبار بزرگ لاستیک در آن قرار داشت و در هر کدام هزاران لاستیک انبار شده بود. انبار‌هایی که لاستیک هایش بیش از یک سال از تاریخ مصرف شان گذشته بود و در زیر آفتاب در حال از بین رفتن بودند، اما مالک آن‌ها عجله‌ای برای فروش لاستیک‌ها نداشت.

با جستجوی کلمه انبار در نرم افزار گوگل مپ هم به راحتی به ۴ - ۵ انبار در تهران روبه رو می‌شوید که عکس هوایی آن‌ها نشان می‌دهد، صد‌ها هزار حلقه لاستیک در این انبار‌ها وجود دارد، لاستیک‌هایی که با ورود به بازار می‌توانند تا مدت‌ها قیمت این کالا را کاهش دهند.
 
در حین تحقیقات برای این گزارش به کانالی تلگرامی هم دست پیدا کردم که در آن دلالان لاستیک به راحتی تصویر لاستیک‌های خود را در کانال قرار می‌دادند و با قیمت‌های آزاد به مشتریان می‌فروختند.

یکی از فعالان بازار هم نامه‌ای از بازرسی وزارت صنعت درباره یک شرکت تولید کننده لاستیک در اختیار ما گذاشت که نشان میدهد این شرکت علی رغم دریافت ۱۳ میلیون دلار ارز برای تولید و وجود ۸۶ هزار حلقه لاستیک در انبار کارخانه، فقط روزی ۲ هزار و ۲۰۰ حلقه به بازار عرضه می‌کند. 

مشکلات عرضه لاستیک خودرو‌های سنگین

 اما در حوزه لاستیک خودرو‌های سنگین، مشکل پیچیده‌تر است، به گفته فعالان این بازار هر چند توزیع کننده‌های لاستیک خودرو‌های سنگین با هزینه خود اقدام به خرید این کالا می‌کنند، اما بدون حواله راهداری اجازه فروش این کالا را ندارند و پس از فروش باید در سامانه راهداری آن را ثبت کنند.

البته ثبت کالا در سامانه به خودی خود مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما به گفته فعالان بازار، راهداری گاهی تا یک سال و نیم برای فروشنده حواله‌ای ارسال نکرده و بار لاستیک سنگین خریداری شده توسط این فروشنده از یک طرف تاریخ مصرفش تمام می‌شود و از طرف دیگر سرمایه اش در انبار بدون استفاده باقی مانده است.
 

افرادی نظیر من با انبار‌هایی پر از لاستیک‌های فروخته نشده و در انتظار حواله‌های راهداری زیاد هستند. این دلیلی می‌شود برای کمبود بازار و نبود مدیریت کالا‌هایی که وجود دارد، که در نتیجه سبب گرانی بازار می‌شود.

مومنی یکی از فروشنده‌های لاستیک خودرو‌های سنگین با نمایش سامانه راهداری و لاستیک‌هایی که یک سال و نیم پیش در اختیار او قرار گرفته، گفت: می‌توانید در سامانه من مشاهده کنید که برای مثال لاستیک رادیال تیوبلس سنگین ۹۸/۵/۲۲ وارد انبار من شده، اما امروز که بیش از یک سال از ورود این کالا به انبار من گذشته من هنوز حواله‌ای برای فروش آن دریافت نکرده ام.

وی ادامه داد: تاریخ مصرف لاستیک در حال حاضر به نصف رسیده و کالایی که من سال گذشته به مبلغ یک میلیون تومان خریده ام، امروز به بیش از ۷ میلیون تومان افزایش قیمت پیدا کرده است و اگر من امروز حواله‌ای برای فروش لاستیک در اختیار داشته باشم هم پس از یک سال با توجه به افزایش قیمت لاستیک با یک میلیون تومان نمی‌توانم این کالا را با بار جدید جایگزین کنم، این یعنی نحوه عملکرد این سامانه باعث ضرر و زیان ما فروشنده‌های خُرد شده است.

مومنی گفت: حتی با وجود کمبود لاستیک خوردو‌های سنگین در بازار و افزایش قیمت‌های اخیر و با وجود این که افرادی نظیر من بسیار زیادند، راهداری یا وزارت صنعت اجازه فروش این لاستیک‌ها که حتی تاریخ مصرف شان هم گذشته به ما نمی‌دهد تا شاید کمی بازار را با فروش آن‌ها تعدیل کنیم.

وی افزود: افرادی نظیر من با انبار‌هایی پر از لاستیک‌های فروخته نشده و در انتظار حواله‌های راهداری زیاد هستند. این دلیلی می‌شود برای کمبود بازار و نبود مدیریت کالا‌هایی که وجود دارد، که در نتیجه سبب گرانی بازار می‌شود.
 
با مراجعه به راهداری علت فرستاده نشدن حواله برای لاستیک‌های ثبت شده در سامانه، اما قفل شده در انبار‌ها را جویا شدم. آقای باقرجوان مدیرکل حمل و نقل مسافری راهداری در اینباره گفت: قفل شدن لاستیک در انبار‌ها ممکن نیست و من از همین جا اعلام می‌کنم که تمامی لاستیک‌های موجود در انبار‌ها حواله دریافت خواهند کرد و رانندگان می‌توانند با مراجعه به سامانه‌های ما از برند‌های مورد علاقه خود که در سامانه وجود دارند کالای موردنیاز خود را تهیه کنند.
 

قفل شدن لاستیک در انبار‌ها ممکن نیست و من از همین جا اعلام می‌کنم که تمامی لاستیک‌های موجود در انبار‌ها حواله دریافت خواهند کرد و رانندگان می‌توانند با مراجعه به سامانه‌های ما از برند‌های مورد علاقه خود که در سامانه وجود دارند کالای موردنیاز خود را تهیه کنند.

برای صحت سنجی این گفته به یکی از ادارات استانی راهداری مراجعه کردم، اما متوجه شدم در آن جا نه تنها لاستیک از طریق سامانه توزیع نمی‌شود بلکه توزیع بین رانندگان خودرو‌های سنگین کاملا دستی است.

یکی از راننده‌ها به من گفت: از ساعت ۵ صبح در صف دریافت لاستیک منتظر بودم و اکنون که ساعت ۷ صبح است فقط به ۵۰ نفر و هر نفر دو حلقه لاستیک تعلق می‌گیرد و باید روز دیگری دوباره مراجعه کنم.
 
بدون این که خود را به عنوان خبرنگار معرفی کنم، شخصا به باجه دریافت لاستیک رفتم تا برای خودرویی که مدارکش را آورده بودم لاستیک بگیرم، مسئول پشت باجه گفت؛ فردا ساعت ۶ تا ۶ و نیم برای ثبت نام مراجعه کنم ضمن این که به یاد داشته باشم نمی‌توانم لاستیک موردنظر خود را دریافت کنم هر آن چه را که داشته باشند به من می‌دهند حتی اگر سایز لاستیک مورد نیاز من نباشد.
 
رانندگانی که برای ثبت نام لاستیک به راهداری مراجعه کرده بودند گفتند در راهداری بعضی افراد وجود دارند که با دریافت هزینه‌ای حواله لاستیک‌های با کیفیت و یا خارجی را در اختیار دیگر رانندگان قرار می‌دهند و اگر راننده‌ای پول را پرداخت کند می‌تواند هر چه زودتر لاستیک خود را از بین برند‌های معتبر بگیرد، اما افرادی که این هزینه را پرداخت نکنند مشخص نیست که چه لاستیکی به آن‌ها داده شود.

شخصی را می‌شناسم که چند هزار لاستیک ترایانگل در اختیار داشته، اما این جا با پرداخت رشوه در مدت کوتاهی تمام لاستیک‌های خود را با دریافت حواله به فروش رساند!

یکی از رانندگان گفت: مسئولی که راهداری در این دفتر قرار داده از فروشندگان لاستیک جداگانه وجهی را دریافت می‌کند تا حواله را به انبار آن‌ها بفرستد.

وی ادامه داد: شخصی را می‌شناسم که چند هزار لاستیک ترایانگل در اختیار داشته، اما این جا با پرداخت رشوه در مدت کوتاهی تمام لاستیک‌های خود را با دریافت حواله به فروش رساند و انبار خود را خالی کرد، اما شخص دیگری را می‌شناسم که ۵۰۰ حلقه لاستیک خودرو‌های سنگین مدت هاست زیر آفتاب در انبارش مانده و از طرف راهداری هیچ حواله‌ای برایش صادر نمی‌شود.

وی گفت: حتی قیمتش هم برای ما فاش شد، مسئول صدور حواله جنس لاستیک چینی معمولی را برای صدور حواله ۵۰۰ هزار تومان و جنس‌های برند را یک میلیون و نیم از راننده و یک تا دو میلیون از فروشنده لاستیک دریافت می‌کند.
 
در حین صحبت با راننده‌ها بودم که متوجه شدم توزیع کننده‌های لاستیک به من شک کردند، بعد از جر و بحث کوتاه من و راننده‌ها را به حال خود گذاشتند، اما در هنگام خروج از طرف دو نفر مورد ضرب و شتم قرار گرفتم و تلاش کردند تا مدارک و دوربینی که برای تصویربرداری همراهم بود را از من بگیرند که به هدف شان نرسیدند.

انجام این کار نشان از سود بالای فروش‌های خارج از شبکه و زیرمیزی لاستیک برای این افراد دارد. سود‌هایی که برای دریافت آن حاضرند دست به هر کاری بزنند.
 
حالا لاستیک خودرو‌های سواری و سنگین یا در انبار قفل شده یا در انباری دیگر احتکار، تولید کننده تمام تولیدات خود را به بازار عرضه نمی‌کند و بعضی فروشنده‌ها به جای تامین بازار در حال تامین بازار‌های زیرزمینی هستند.

سامانه‌هایی که کارشان رصد تولید و واردات این کالا است به درستی عمل نمی‌کنند و بازار پر از سودجویانی شده که از لاستیک خودرو به عنوان منبعی برای درآمد‌های نامشروع شان استفاده می‌کنند و این در حالی است که ایران زمانی صادرکننده لاستیک بوده است، حال چه اتقافی افتاده که به جای تولید در سال جهش تولید در صنعتی که برای حمل و نقل کشور اهمیت فراوانی دارد دچار این کمبود‌ها شده ایم.
 
اما نکته قابل تامل این جاست که تمام اطلاعات این گزارش در کمتر یک ماه توسط بنده به عنوان یک خبرنگار جمع آوری شده است، اطلاعاتی که انتظار می‌رفت دستگاه‌های نظارتی و مسئول پیش از این به آن‌ها دست پیدا کنند و از آشفتگی که امروز در بازار لاستیک اتفاق افتاده جلوگیری کنند.