پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب؛
روان آب‌های ناآرام
اگرچه باران یکی از نعمت‌های ناب خداوندی است که آن را از آسمان ارزانی زمینیان می‌کند، اما دست‌ها خالی، کام‌ها خشک و نگاه ها، خشکیده بر آسمان اوست.
برای مردمان هرمزگان، اهمیت باران فراتر از شست وشوی زمین، زدودن آلودگی‌های زیست محیطی و تماشا از پشت شیشه پنجره است.
بعد از خشکسالی ها، آسمان چند سالیست در‌های سخاوت خود را به روی هرمزگان باز کرده است، اما این سخاوت نیاز به تدبیر و مدیریت دارد.
خشکسالی ۲۰ ساله در هرمزگان موجب شده است ۹۰ درصد سطح آب دشت‌ها با افت حداکثر ۲۸ متر مواجه شود.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس، حداقل نیاز آبی هرمزگان چهار هزار و ۱۰۰ لیتر بر ثانیه ومیزان تولید فعلی سه هزار و ۲۰۰ لیتر بر ثانیه است.
یکی از راه‌های کم کردن و مدیریت خشک سالی ورود دستگاه‌های متولی در حوزه‌های آبخیزداری و آبریز است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: متوسط بارندگی دراز مدت ۱۷.۹ میلیمتر است که نسبت به پارسال ۷۱.۹ درصد کاهش و نسبت به دراز مدت مشابه ۹.۷ درصد کاهش داشته است.
ابراهیم تختی نژاد با اشاره به میزان بارندگی متوسط سالانه در سال‌های پربارش و کم بارش می‌افزاید: میانگین بارش ۵۶ سالانه بندرعباس برابر ۱۷۲.۴ میلی متر است.
وی می‌گوید: میانگین حداقل بارش سالانه براساس صدک ۱۰% برابر ۲۲.۴ و میانگین حداکثری بارش سالانه براساس صدک ۹۰% برابر ۴۳۴.۹۶ میلی متر است.
وضعیت سازه‌های آبخیزداری و سد‌های هرمزگان
آبخیزداری آثار و دستاورد‌های متعدد تأمین آب شرب، رونق کشاورزی، اشتغالزایی و جلوگیری از سیل دارد.
تختی نژاد می‌افزاید: در هرمزگان ۸ هزار و ۶۵۱ سازه آبخیزداری به ظرفیت ۴۹۰ میلیون متر مکعب رواناب ساخته شده است.
وضعیت سازه‌های آبخیزداری استان
رئیس اداره منابع طبیعی پارسیان می‌گوید: سه سازه خاکی سیردان، حمیران و بهده صد درصد آبگیری شده است.
خزعلی خواجه می‌افزاید: شهرستان پارسیان ۱۴ سازه آبخیزداری دارد که ظرفیت آن‌ها ۷ و نیم میلیون متر مکعب است.
وی می‌گوید: پارسیان سه سد آب دبه، بردول و میلون با ظرفیت ۲۳ میلیون متر مکعب دارد که اکنون ۲۰ درصد ظرفیت آن‌ها آبگیری شده است.
رئیس منابع طبیعی شهرستان سیریک می‌گوید: این شهرستان ۲۴ سازه آبخیزداری با ظرفیت ۸ میلیون ۸۰۰ هزار متر مکعب دارد.
اصغر بیژنی می‌افزاید: یک سازه با ظرفیت ۱۵۰ هزار متر مکعب آبگیری شده است و مابقی سازه‌ها آبگیری نشده است.
بدنبال بارندگی‌های سال‌های اخیر در هرمزگان و آبگرفتگی شهر‌ها و روستا‌های استان مشکلات متعدد مالی و جانی را برای مردم بوجود آورده است.
رئیس منابع طبیعی شهرستان سیریک با اشاره به بارندگی‌های چند روز اخیر می‌گوید: این بارنگی‌ها باعث طغیان سه رودخانه‌ی فصلی مرّک، دُهارن و گز شد.
پارسال هم بارنگی‌های طولانی باعث خسارت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی و از بین رفتن دو روستای زاچ و داربست در هرمزگان شد.
اما این بارندگی‌ها نیز برای سازه‌های آبخیز داری مفید بوده است.
فرماندار رودان می‌گوید: در بارندگی اخیر تاکنون ۴۵ میلیمتر بارندگی در رودان ثبت شده است که باعث آبگیری ۸ میلیون متر مکعبی سازه‌های آبخیزداری در این شهرستان شده است.
مصطفی غلامپور افزود: اکنون ۷۰ درصد سازه‌های رودان آبگیری شده است.
وی گفت: رودان ۲۱۰ سازه آبخیزداری با ظرفیت ۱۲ میلیون متر مکعب دارد.
وی گفت: رودان ۲۱۰ سازه آبخیزداری با ظرفیت ۱۲ میلیون متر مکعب دارد.
مشکلات نبود سازه‌های آبی
بارندگی این روزهای اخیر و باعث آب گرفتگی و خسارت‌های جانی و مالی در شهر‌ها و شهرستان‌های هرمزگان شد که نشادن از نبود برنامه جامع در زمینه مدیریت آب‌های سطحی در هرمزگان دارد.
فرماندار شهرستان سیریک می‌گوید: بارش سنگین باران ۳۵ میلیارد تومان خسارت در این شهرستان برجای گذاشته است.
احمد جمال الدینی می‌افزاید: بارش شدید باران همراه با طوفان موجب آبگرفتگی بیش از ۱۰۰ واحد منزل مسکونی، شکسته شدن ۱۲ تیر برق، سوختن ۳ دستگاه ترانس برق و پارگی شبکه برق، تخریب ۸۰ هکتار اراضی کشاورزی و تخریب ۸ کیلومتر راه‌های روستایی و محور اصلی شده است.
وی می‌گوید: بارش‌های شدید بیشترین خسارت را به روستا‌های میشی، شمع جو، نوشهر میشی، روستای کلنگی و نوشهر کلنگی، طاهرویی و شهر بندر سیریک وارده کرده است.
جمال الدینی می‌افزاید: براساس گزارش ایستگاه هواشناسی بیش از ۹۲ میلیمتر باران در یک روز در سطح شهر بندر سیریک باریده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان در خصوص خسارت‌های جانی و غافلگیر شدن ستاد بحران می‌گوید: بارش سیل آسای باران در سیریک و پارسیان جان ۶ نفر را گرفت.
مهرداد حسن زاده می‌افزاید: راه‌های ارتباطی میناب، سیریک به سمت بشاگرد مسدود شد که با پیگیری این مسیر بازگشایی شد.
ساماندهی آب‌های سطحی بر عهده کیست؟
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری هرمزگان از تعیین تکلیف موضوع ساماندهی خور‌های درون شهری با دستورالعمل ابلاغی از سوی معاون حقوقی رئیس جمهور می‌گوید: دفع و ساماندهی آب‌های سطحی به عهده آب منطقه‌ای هرمزگان است.
رضا مدرس با تأکید بر هماهنگی و هم افزایی در زمینه پیشگیری و مقابله با بحران می‌افزاید: با توجه به پیش بینی وقوع سیلاب و ورود سامانه‌های بارشی فعال به استان از اواسط دی ماه سال جاری تا ۱۵ فروردین ماه، به منظور هماهنگی بیشتر اجزای پیشگیری مدیریت بحران، در مقطع فعلی جلسات این ستاد هر دو هفته یک بار برگزار می‌شود و در زمان وقوع بارش‌ها باید جلسات ستاد به صورت هفتگی برگزار شود.
جانشین رییس ستاد مدیریت بحران استان می‌گوید: رفع نقاط حادثه خیز و آسیب پذیر قبلی و شناسایی مخاطرات جدید بعنوان تکلیف اداری در دستور کار است.
وی می‌افزاید: شهرداری‌های سراسر استان مکلف هستند تمهیدات لازم را به منظور تسریع در فرآیند اجرای پروژه‌های عمرانی تا قبل از شروع فصل بارندگی پیش بینی کنند.
معاون هماهنگی امورعمرانی استانداری هرمزگان می‌گوید: اطلاعات جمع آوری شده باید قابل اعتنا و مستند باشد که بتوان بر مبنای آن، دستور العمل‌های ستاد مدیریت بحران کشور را اجرایی کرد.
نبود طرح مطالعاتی برای ساماندهی آب‌های سطحی هرمزگان
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان درباره طرح مطالعاتی دفع آب‌های شهری می‌گوید: متاسفانه طرح مطالعاتی دفع آب‌های سطحی در استان وجود نداشته و توسعه شهری بدون در نظر گرفتن این موضوع انجام شده است.
وی با اشاره به مشکل دفع آب‌های سطحی حتی در شهر بندرعباس می‌افزاید: متاسفانه زیرساخت‌های دفع آب‌های سطحی در شهر‌های منطق مخلتف استان مشکل دارد.
سد‌های در دست ساخت
مدیرعامل شرکت آب منطقه ایی هرمزگان می‌گوید: ساخت ۱۰ سد در هرمزگان در دست مطالعه است.
سد‌های گابریک در جاسک، شریفی دربشاگرد، مرک در سیریک، رزانی در میناب، جاماش دربندرعباس، برآفتاب در حاجی آباد، کمشک دربستک و سرقلاع در فین در دست مطالعه است.
هوشنگ ملایی می‌گوید: در صورت تامین اعتبار سد گابریک در جاسک با حجم ۲۷۰ میلیون مترمکعب تا سه سال آینده به بهره برداری می‌رسد.
برای ساخت این سد ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
وی می‌گوید: هدف از ساخت سد جاماش تامین و تقویت دشت قلعه قاضی، تامین آب آشامیدنی وصنایع، سد برآفتاب توسعه کشاورزی در بخش کشاورزی در دشت تزرج و هدف از ساخت سد زرانی بهبود و احیای دشت کریان در میناب است.
سد استقلال میناب
این سد در پنجم فروردین ۱۴۰ میلیون، و هشتم فروردین ۱۵ میلیون متر معکب آبگیری شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ایی هرمزگان می‌گوید هم اکنون ذخیره سد میناب ۲۳۵ میلیون متر معکب است.
ملایی می‌گوید درسال زراعی ۴۵ میلیون متر مکعب آب به زمین‌های کشاورزی دشت میناب اختصاص می‌یابد که ۳ برابر سال گذشته است.
ملایی می‌گوید: در بارش‌های فروردین سد جگین با ۲۱۰ میلیون، سد شمیل و نیان با ۹۸ میلیون به طورکامل و سد سرنی با ۴۴ میلیون متر مکعب با حجم ۷۵ درصد آبگیری شد.
به گفته وی حجم سیلاب‌های اخیر در هرمزگان ۱ میلیارد و ۱۳۵ متر مکعب بود که ۴۵۲ مترمکعب ذخیره و ۶۸۳ میلیون مترمکعب رها سازی شد.
آبگیری سد در رودان، پس از ۱۲ سال
براثرخشکسالی وضعیت دشت‌های میناب، مسافرآباد رودان، و دشت پارسیان بحرانی اعلام شد به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقه ایی هرمزگان سالانه ۱۰۰ میلیون متر معکب آب از ۸۵۰ حلقه چاه در دشت میناب برداشت می‌شود.
برداشت بی رویه از چاه‌ها کاهش ۳۰ درصدی منابع زیر زمینی، شور شدن آب چاه‌ها و فرونشست‌های جبران ناپذیر در دشت میناب شده است.
رئیس اداره آب منطقه‌ای شهرستان رودان با اشاره به آبگیری سد تغذیه مصنوعی سرجوئیه رودان می‌گوید: با این بارش‌ها بیش از ۷۰ درصد حجم این سد، یعنی ۳۵۰ هزار مترمکعب آبگیری شده است.
مهران عزتی می‌افزاید: سد تغذیه مصنوعی سرجوئیه رودان با ارتفاع ۱۰ متر، ۵۰۰ هزار مترمکعب ظرفیت دارد.
به گزارش ایستگاه باران سنجی سرجوئیه، دیروز بیش از ۱۲۲ میلیمتر در این منطقه باران بارید.
آبگیری این سد تاثیر مثبتی بر سفره‌های آب زیرزمینی و زمین‌های پایین دست دارد.
این سد با هسته‌ی رسی در سال ۱۳۸۷ به بهره برداری رسید، اما بعلت خشکسالی آبگیری نشده بود.
توسعه کشاورزی
رئیس امور آب شهرستان میناب هم می‌گوید: امسال از سد استقلال میناب به بخش کشاورزی و باغی در طول سال آب رسانی می‌شود.
رحمت الله مهدی زاده گفت: طی بارندگی‌های اخیر و آبگیری کامل و سرریز شدن سد استقلال، روزانه دو هزار و ۶۰۰ لیتر در ثانیه به بخش کشاورزی و باغی میناب اختصاص یافته و همه کانال‌های آب، لبریز هستند.
وی افزود: سال گذشته هم با توجه به کمبود منابع آب بیش از ۱۷ میلیون مترمکعب به این بخش اختصاص یافت.
مهدی زاده می‌گوید: در چند ماه گذشته ۳۰۸ میلیون متر مکعب از روان آب‌ها وارد سد استقلال شده و بیش از ۶۱ میلیون مترمکعب هم سرریز داشته است.
با اختصاص آب سد استقلال به بخش کشاورزی، ۷۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی دشت شمال میناب که بیش از ۷ سال بایر مانده بود امسال به زیر کشت خواهد رفت.
تامین آب شرب
استاندار هرمزگان در مراسم آغاز عملیات اجرایی طرح آب رسانی از سد سرنی به شهرستان میناب می‌گوید: اجرای این طرح در راستای عمل به وعده‌ای است که باعث کاهش برداشت آب از دشت میناب برای شرب می‌شد.
فریدون همتی می‌افزاید: این خط انتقال با اعتبار بیش از ۱۹ میلیارد تومان، دارای چهار کیلومتر طول و ۸۰۰ میلیمتر قطر، دارای ظرفیت انتقال ۵۷۰ لیتر آب بر ثانیه است.
وی می‌گوید: با تکمیل این طرح تا سال آینده، نیاز آبی شهر میناب که پیش از این به میزان ۱۵ میلیون مترمکعب از طریق چاه‌ها تامین می‌شد، از تصفیه خانه سد سرنی تامین خواهد شد.
همتی می‌افزاید: با بهره برداری از آب شیرین کن‌های استان، برداشت آب از سد استقلال و دشت میناب برای تامین آب بندرعباس به میزان ۱۵ میلیون مترمکعب درسال کاهش یافته است و این موضوع به احیاء دشت میناب کمک می‌کند.
استاندار با بیان اینکه تا پایان امسال ظرفیت تولید آب از آب شیرین کن در استان به ۵۲ میلیون مترمکعب در سال می‌رسد، می‌گوید: با این ظرفیت علاوه بر رفع کمبود آب ۳۰ میلیون مترمکعبی بندرعباس، ۲۲ میلیون متر مکعب مازاد آب داریم که باعث کاهش برداشت آب از دشت میناب می‌شود.
فریدون می‌افزاید: با تامین منابع آبی پایدار جدید، تجهیز ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار دیگر از این اراضی دشت میناب برای کشت هدف گذاری می‌شود و این اقدام نقش مهمی در افزایش سهم تولید پایدار و اشتغال مردم شهرستان میناب دارد.
گفتنی است سد خاکی سرنی با ظرفیت تامین سالانه ۱۲ میلیون متر مکعب آب شرب در ۳۸ کیلومتری میناب قرار دارد که در سال ۹۸ به بهره برداری رسید.
محدودیت منابع آبی هرمزگان از نظر کمی و کیفی، استفاده نادرست از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، نبود مدیریت و برنامه ریزی اصولی و صحیح برای استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشکسالی‌های چند دهه اخیر، باعث شده که مشکلات و مسائل زیادی برای هرمزگان به وجود آید که از جمله آن می‌توان به ایجاد فروچاله‌ها در میناب، مهاجرت روستاییان به شهر‌ها به دلیل نبود آب، گستری بیماری‌های مختلف در بخش کشاورزی اشاره کرد.
اهمیت ساخت سازه‌های آبخیزداری
متخصصان عمده اهداف اجرای فعالیت‌های آبخیزداری را اینگونه بیان می‌کنند؛
- مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز
- کاهش فرسایش خاک و رسوب دهی
- کنترل هرز آب‌ها
- کنترل ریزگرد‌ها
- آبشخور‌ها برای دام
- تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی
- کاهش سیل خیزی و بهره‌وری بهینه از نزولات آسمانی
- ارتقا‌ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم
- توسعه فعالیت‌های مطالعاتی
- تعیین ضوابط و استاندارد‌ها و ارزیابی اثرات اقدامات
- تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره‌برداری بهینه از اراضی
- افزایش سرانه فضای سبز و محیط زیست
- کنترل آلودگی هوا
- اجرای میزگرد طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری
- بالا بردن ارزش تفرجگاهی مناطق تحت پوشش پروژه‌های آبخیزداری
نتیجه گیری
مجموعه عوامل از جمله گرم شدن کره زمین، برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی، کمبود بارندگی، حفر چاه‌های غیر مجاز و برداشت‌های بی رویه، تغییر اقلیم و ادامه دار بودن روش‌های کشاورزی سنتی سبب شده تا امروز با کمبود شدید منابع آبی مواجه شویم.
تغذیه دوباره منابع آب زیرزمینی که دشوارتر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد با اجرای طرح‌های آبخیزداری در هرمزگان امکان پذیر است.
نویسنده: ایمان سالاری پاک
نظر شما