۳ دی، سالروز آغاز عملیات کربلای ۴

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سيما، براساس راهبرد نظامی ارائه شده از سوی سپاه پاسداران به مسئولین کشور، برای نیل به پیروزی در جنگ می‌بایست در جبهه جنوب، جاده‌های شمالی و جنوبی بصره و نیز در جبهه شمالی، جاده‌های مواصلاتی کرکوک به بغداد قطع و یا تهدید شوند و در نتیجه، صدور نفت عراق به خارج کاملا قطع گردد و سپس حرکت اصلی به سمت بغداد آغاز شود.

بر همین اساس، محاصره و سپس تصرف شهر بصره به عنوان هدف عملیات اصلی سپاه پاسداران در سال ۱۳۶۵ مورد توجه قرار گرفت که برای تحقق آن به کارگیری حدود ۵۰۰ گردان و آن هم از سه محور ضرورت یافت لیکن به دلیل مشکلاتی همچون ضعف امکانات نظامی تنها یک محور – به عنوان تنها راه باقی مانده جنگ در جبهه جنوب – انتخاب شد.
به عبارت دیگر، پس از حذف دو محور احاطه‌ای (هور و فاو) منطقه شلمچه و ابوالخصیب به منظور انجام عملیاتی بزرگ و سرنوشت ساز برگزیده شد.

اهداف عملیات
تصرف شهر بصره و تهدید جاده صفران – بصره

منطقه عملیات
منطقه عملیاتی ابوالخصیب و شلمچه دارای ارزش‌ها و ویژگی‌های مهم سیاسی و نظامی است و می‌توان آن را مهم‌ترین منطقه عملیاتی در جبهه جنوب دانست.
مرکز این منطقه، نخلستان‌های اطراف اروندرود – حد فاصل جزیره بلجانیه تا بصره است – که عرض آن ۴ تا ۵ کیلومتر و طول آن حدود ۱۵ کیلومتر می‌باشد.
زمین منطقه عملیاتی از دو جهت دارای خصوصیات مهمی می‌باشد:
 ۱- وجود نهر‌ها و کانال‌های کشاورزی که عمق مناسبی دارد و از آن‌ها می‌توان برای پدافند استفاده کرد.
۲- جناحین منطقه عملیاتی که از شمال به آب گرفتگی شلمچه و کانال ماهی گیری و از جنوب به خور زبیر و زمین‌های باتلاقی اطراف آن منتهی می‌شود و دشمن در آن قدرت پاتک ندارد.

استعداد دشمن
شمال منطقه عملیاتی در حوزه استحفاظی سپاه سوم و جنوب آن در حوزه استحفاظی سپاه هفتم عراق قرار داشت. لشکر ۱۱ پیاده از سپاه سوم و لشکر ۱۵ پیاده از سپاه هفتم در منطقه حضور داشتند. در ذیل اسامی کلیه یگان‌هایی که قبل و حین عملیات در منطقه حضور یافتند، آورده شده است:

یگان‌های پیاده
تیپ‌های ۱۹، ۲۲، ۱۰۴، ۱۱۱، ۸۰۲، ۸۰۵، ۱۰۷، ۱۰۲، ۷۰۲، ۴۲۰، ۴۲۱، ۴۲۹، ۴۵، ۱۱۲، ۴۷، ۲۳، ۲۳۸، ۴۳۶، ۸۰۲، ۵۰۱، ۴۰۲، ۱۱۷ و ۲۸

یگان‌های زرهی
تیپ‌های ۱۶، ۳۰ و یک گردان مستقل

یگان‌های مکانیزه
تیپ‌های ۲۵ و ۸

گارد ریاست جمهوری
تیپ‌های ۲ و ۴ از لشکر۱ کماندویی و تیپ‌های ۷ و ۸ از لشکر ۲ پیاده

نیروی مخصوص
تیپ‌های ۶۶ و ۶۸

کماندو
تیپ۴ کماندویی ستاد کل و گردان کماندویی لشکر ۲۶

جیش الشعبی
قاطع ۵۸ المثنی

قوای خودی
هدایت فرماندهی عملیات بر عهده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) سپاه پاسداران بود و چهار قرارگاه عملیاتی نیز اجرای آن را بر عهده داشتند.

قرارگاه نجف هدایت نیرو‌های زیر را به عهده داشت:
لشکر ۱۹ فجر
لشکر ۵ نصر
لشکر ۱۷ علی ابن ابی طالب (ع)
لشکر ۱۵۵ ویژه شهدا
تیپ ۲۱ امام رضا (ع)
تیپ ۵۷ حضرت اباالفضل (ع)
تیپ ۱۲ حضرت قائم (ع)
۴ گردان توپخانه

قرارگاه قدس و لشکر ۲۵ کربلا هدایت نیرو‌های زیر به عهده داشتند
لشکر ۴۱ ثارالله (ع)
لشکر ۱۰ سید الشهدا (ع)
۴ گردان توپخانه

قرارگاه کربلا
لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص)
لشکر ۱۴ امام حسین (ع)
لشکر ۸ نجف اشرف
لشکر ۳۱ عاشورا
تیپ ۴۴ قمربنی هاشم (ع)
لشکر ۳۲ انصار الحسین (ع)
۴ گردان توپخانه

قرارگاه نوح هدایت نیرو‌های زیر را به عهده داشت
لشکر ۷، ولی عصر (عج)
تیپ ۳۳ المهدی (عج)
تیپ ۱۸ الغدیر
ناو تیپ امیرالمومنین (ع)
۴ گردان و ۱ آتش بار توپخانه

هم چنین، دو تیپ توپخانه تحت امر قرارگاه مرکزی بودند
تیپ ۶۳ خاتم الانبیاء (ص) با ۴ گردان و ۲ آتش بار
تیپ ۱۵ خرداد با ۴ گردان و ۲ آتش بار

ضمناً از مجموع ۳۵۲ گردان مورد نیاز، حدود ۲۵۰ گردان آماده گردید که یگان‌های عمل کننده هر یک بین ۷ تا ۲۴ گردان را سازماندهی کرده و در خود جای دادند.

طرح عملیات
چهار منطقه شلمچه، ابوالخصیب، مقابل ام الرصاص و جزیره مینو – به این دلیل که به لحاظ مانور، آتش، عقبه و پشتیبانی به هم وابسته اند – برای انجام این عملیات بزرگ انتخاب گردید. بر همین اساس، هر یک از چهار منطقه فوق به عنوان خط حد یک قرارگاه عملیاتی تعیین شد:

قرارگاه نجف: از شمال پنج ضلعی شلمچه تا جزایر بوارین و ام الطویله پیشروی در محور شلمچه
قرارگاه قدس: انجام حرکت اصلی عملیات با عبور از تنگه ام الرصاص – بوارین و پیشروی در محور پتروشیمی و ابوالخصیب.
قرارگاه کربلا: مقابله با پاتک دشمن از مقابل جزیره ام الرصاص، تامین کل منطقه و پیشروی تا جاده دوم و سوم.
قرارگاه نوح: تامین جناح چپ و پیشروی در مقابل جزیره مینو.

هم چنین، یگان‌های تحت امر این قرارگاه‌ها می‌بایست طی شش مرحله به اهداف نهایی خود – از شمال به تنومه و از جنوب به پشت کانال بصره برسند.

شرح عملیات
عملیات می‌بایست در ساعت ۲۲:۳۰ مورخ ۳/۱۰/۱۳۶۵ آغاز شود. به همین خاطر غواص‌های خودی ساعاتی قبل به درون آب رفته و به سمت خط دشمن حرکت کردند. در این میان، نیرو‌های دشمن که کاملا آماده و هوشیار بودند ضمن پرتاب منور، با تیربار و خمپاره به طرف نیرو‌های خودی شلیک می‌کردند. در مجموع، عملیات خارج از کنترل و هدایت فرماندهی قرار گرفته بود و قبل از هر دستوری یگان‌ها با توجه به نوع وضعیت و هوشیاری و عکس العمل دشمن به محض رسیدن به ساحل، درگیری را آغاز می‌کردند. در این حال، رمز عملیات (یا محمد) حدود ساعت ۲۲:۴۵ اعلام شد و نیرو‌های عمل کننده فقط توانستند در جزایر سهیل، قطعه، ام الرصاص، ام البابی و بلجانیه نفوذ کنند و در بعضی مناطق نیز به صورت موضعی رخنه نمایند.
در مقابل، نیرو‌های دشمن با پرتاب پی در پی منور و اجرای چند مورد بمباران کنار نهر عرایض (عقبه برخی از یگان ها) و هم چنین اجرای آتش موثر روی رودخانه اروند، عملا سازمان غواص‌ها و نیز نیرو‌های موج دوم و سوم را به هم زد. به طوری که نیرو‌های یگان‌های مجاور بعضا پراکنده شده و اغلب نمی‌توانستند روی هدف عمل نمایند.

یکی از مناطق حساس عملیات، جزیره ام الرصاص و نوک بوارین بود که با وجود تلاش بسیاری که برای تصرف آن انجام شد، به خاطر هوشیاری دشمن امکان ادامه درگیری از میان رفت. دشمن با شلیک پرحجم تیربار روی آب، از عبور نیرو‌ها از تنگه ام الرصاص – بوارین جلوگیری کرد. مضافا به این که به خاطر حساسیتی که دشمن نسبت به ام الرصاص داشت، در پدافند آن از ۹ رده مانع طبیعی و مصنوعی بهره می‌برد، به طوری که هرگاه از هر خط عقب رانده می‌شد، در خط بعدی که نسبت به خط قبلی اشراف و تسلط داشت، مقاومت می‌کرد.
در این حال، با توجه به هوشیاری دشمن، امکان ادامه عملیات میسر نبود، لذا به منظور حفظ قوا و طراحی مجدد عملیات آتی، از ادامه نبرد اجتناب شد.

نتایج عملیات
میزان تلفات و ضایعات وارده بر دشمن به شرح ذیل می‌باشد:
حدود ۸۰۰۰ کشته و زخمی
حدود ۶۰ اسیر
انهدام حدود ۷۰ دستگاه زرهی، مکانیزه و خودرو
انهدام تعداد زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین

خلاصه گزارش عملیات:
نام عملیات: کربلای ۴ (آبی – خاکی)
زمان اجرا: ۱۳۶۵/۱۰/۰۳
مدت اجرا: ۲ روز
تلفات دشمن‌: ۷۰۶۰ کشته، زخمی و اسیر
رمز عملیات: محمد رسول الله
مکان اجرا: جزایر دهانه شمال غربی خلیج فارس – جنوبی‌ترین محور جنگ‌
ارگان‌های عمل‌کننده: رزمندگان‌سپاه پاسداران انقلاب اسلامی‌
اهداف عملیات: تهدید شهر بصره از سمت جنوب و تصرف جزیره ام الرصاص و ابوالخطیب عراق و محاصره نیروهای دشمن در شبه جزیره