وقتی خورشید وارد فاز غول سرخ شود، چه بر سر سیاره‌ها خواهد آمد؟

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما،  نیروی خورشید ما در اثر همجوشی هسته‌ای تامین می‌شود و خورشید هیدروژن را به هلیوم تبدیل می‌سازد. این اتفاق در قالب فرایندی به وقوع می‌پیوندد که جرم را به انرژی تبدیل می‌کند. به مجرد اینکه منبع سوخت به پایان رسید، خورشید به سرعت و به شیوه هولناکی تورم می‌یابد. لایه‌های بیرونیِ آن تا جایی گسترش خواهد یافت که قسمت اعظمی از منظومه شمسی را احاطه می‌کند. خورشید نهایتاً به یک غول سرخ تبدیل خواهد شد.

وقتی خورشید وارد فاز غول سرخ شود، چه بر سر سیاره‌ها خواهد آمد؟

نابودی منظومه شمسی کماکان یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در میان دانشمندان است. اینکه خورشیدِ در حال ِ مرگ تا چه اندازه تورم خواهد یافت و شرایط به چه نحوی تغییر پیدا خواهد کرد، از جمله مسائلی هستند که در هاله‌ای از ابهام قرار دارند. اما برخی چیزها مُحتمل به نظر می‌رسد. مرگ آهستۀ خورشید، باعث نابودیِ حیات در زمین خواهد شد، اما شاید منجر به ایجاد سیاره‌های سکونت‌پذیری در سردترین بخش‌های منظومه شمسی شود.

آن دسته از انسان‌هایی که از این رویداد جان سالم به در برده باشند، به پلوتو یا سیاره‎های کوتوله دیگر در کمربند کویپر پناه خواهند برد؛ منطقه‌ای که در آن سوی نپتون که حاوی سنگ‌های فضایی یخی می‌باشد. با انبساط یافتنِ خورشید، این سیاره‌ها به ناگهان دچار شرایطی خواهند شد که تکامل حیات را باعث خواهند شد.

«آلن استرن» اخترشناسِ موسسه تحقیقات ساوت‌وست اظهار داشت: «در اواخر عمر خورشید که در فاز غول سرخ به سر می‌بَرد، کمربند کویپر در نقش ساحل میامی ظاهر خواهد شد.» بگذارید شما را به سفر کوتاهی به منظومه شمسی ما در آخرین روزهای خورشید دعوت کنم.

عطارد

در کل تاریخچه منظومه شمسی، سیاره عطارد در معرض دمای سوزان خورشید قرار گرفته است. اما حتی امروزه نیز عطارد به یک سری بخش‌های یخی چسبیده است. با پا به سن گذاشتن خورشید، آن بخش‌های باقی مانده هم تبخیر خواهند شد و این سیاره در نهایت توسط خورشید بلعیده و نابود خواهد شد.

ناهید

“ناهید” گاهی اوقات سیاره دوقلوی زمین نامیده می‌شود، زیرا این دو سیاره مجاور به لحاظ اندازه و ترکیب شباهت زیادی به یکدیگر دارند. اما سطحِ جهنمی ناهید شباهت اندکی با شرایط مساعد زمین دارد. با تورم یافتن خورشید، اتمسفر ناهید در اثر دمای بالا از بین خواهد رفت. سپس، این سیاره هم به سرنوشت سیارۀ عطارد دچار شده و طعمه خورشید خواهد شد.

زمین

اگرچه هنوز 5 میلیارد سال باقی مانده تا سوخت خورشید به پایان برسد، اما احتمالاً حیات در زمین خیلی زودتر از آن رویداد نابود خواهد شد. چرا که خورشید در حال حاضر روند درخشان‌تر شدنِ خود را در پیش گرفته است. بر اساس برخی برآوردها، شاید در طی یک میلیارد سال آینده، تابش خورشید به قدری شدید شود که حیات در زمین امکان تداوم و شکوفایی نداشته باشد. شاید یک میلیارد سال برایتان زمانی طولانی به نظر آید، اما می‌دانیم که قدمت حیات در زمین به بیش از 3 میلیارد سال پیش باز می‌گردد.

به گفته برخی محققان وقتی خورشید به یک غول سرخ تبدیل شود، زمین هم تبخیر خواهد شد؛ این اتفاق شاید چند میلیون سال پس از نابودیِ عطارد و ناهید به وقوع بپیوندد. کلیه سنگ‌ها، فسیل‌ها و بقایایِ موجوداتی که در کره زمین زندگی کرده‌اند، در چنگال بی‌رحم خورشید به دام افتاده و به ورطه نابودی کشیده خواهند شد. تمامی آثار وجود بشر در زمین از بین خواهد رفت.

اما همه دانشمندان با این تعبیر موافق نیستند. برخی این گمانه‌زنی را مطرح می‌کنند که قبل از اینکه خورشید به طور کامل سیاره ما را احاطه کند، دیگر به رشدش ادامه نخواهد داد. برخی دیگر از دانشمندان طرحی را به پیش کشیده‌اند که طی آن قرار است با افزایش تدریجی مدار گردش زمین، آن را به بخش‌های دورتر منظومه شمسی هدایت کنند. خوشبختانه، این بحث کماکان فقط جنبه نظری و دانشگاهی دارد.

مریخ

تابش خورشید جوان به قدری برای مریخ شدید بود که این سیاره نتوانست اتمسفری داشته باشد که از حیات پیچیده محافظت کند. با این حال، شواهد اخیر گویای آن است که سیارۀ مریخ در زیر سطح خود آب دارد. شاید مریخ از دست خورشید بگریزد، اما وقتی این غولِ سرخ کل منظومه شمسی را به تصاحب خود در بیاورد، کل آب در این سیاره از بین خواهد رفت.

سیاره‌های غول گازی

به مجرد اینکه خورشید سیاره‌های درونی منظومه شمسی را در چنگال خشمگین خود بگیرد، بخشی از مواد این سیاره‎ها به احتمال زیاد به بخش‌های درونیِ منظومه شمسی پرتاب خواهد شد. با این حال، مرز ستاره ما هم باعث تبخیر حلقه‌های دوست داشتنیِ زحل خواهد شد که از جنس یخ است. احتمالاً سرنوشت یکسانی در انتظارِ سیاره‌های دارایِ اقیانوس یخی؛ مثل قمر مشتری «اروپا» و قمر زحل «انسلادوس» است.

آیا ناحیه قابل سکونت تازه‌ای پدید خواهد آمد؟

به محض اینکه خورشید به یک غول سرخ تبدیل شود، پلوتو و خویشاوندِ آن در کمربند کویپر (به اضافه «تریتون» قمر نپتون) شاید به ارزشمندترین مکان‌های منظومه شمسی تبدیل شوند. امروزه، این اجرام یخ و مواد آلی پیچیده فراوانی در دل خود جای داده‌اند. شاید برخی از آنها دارای اقیانوس‌های یخی در زیر سطح خود باشند. شاید هم برخی از آنها در گذشته از چنین اقیانوس‌هایی برخوردار بوده‌اند. اما دمای سطحی در سیاره‌های کوتوله‌ای مثل پلوتو به صدها درجه زیر صفر می‌رسد که امکان حیات در آنها را از بین می‌برد.

آلن استرن در پایان گفت: «وقتی خورشید به یک غول سرخ تبدیل شود، دما در سطح پلوتو تقریباً به دمای میانگین در سطح زمین کنونی خواهد رسید. من و همکارانم در مقاله‌ای که سال 2003 در مجله Astrobiology منتشر شده بود، احتمال حیات در منظومه شمسیِ بیرونی را پس از وارد شدن خورشید به فاز غول سرخ بررسی کردیم.» به گفته آقای استرن، هم‌اکنون تقریباً یک میلیارد ستارۀ غول سرخ در کهکشان راه شیری وجود دارد. لذا موجودات زنده از گزینه‌های زیادی برای تکامل و شکوفایی برخوردار هستند.